سرھال: کُرد راجی جنز ءِ سرھال ءِ سر ءَ تران کنان ءَ گْوشت کہ مروچی بیست ءُ یکّمی کرن ءَ اگاں دنیا ءِ تہ ءَ مستریں جُنزے کہ پہ وتی وت واجھی ءَ جُنزگ ءَ اِنت آ کُردانی جُنز اِنت۔ مروچی گیشیں کّچے ءَ زالبول ھوار اَنت ، جُنز دیم پہ آجوئی ءِ راہ ءَ راھی اِنت ۔ گیشتر دیمتر ءَ دیوان ءِ دیم ءَ برگ ءُ کُرد جُنز ءِ گیش سرپد بوگ ءَ پہ سنگتاں کرد راج ءِ راجدپتر ءِ سر ءَ کسانیں چمشانکے دات۔ اے درگت ءَ بنجاھی سنگتاں وتی ھیالاناں درشان کناں ءَ گْوشت کہ باز رائے ءَ چہ ھمے گِندگ بیت کہ کرد ایرانی اَنت بلے کرد ءِ بازیں ٹَکّانی گْوشگ اِنت کہ آ ارب (عرب) اَنت کہ وھد ءُ زمانگاں جزیرہ نمائے ارب ءَ چے لڈّ ءُ بار کرتگ ءُ الجزیرہ ءَ اتکگ ءُ آباد بوتگ اَنت۔ کُرد رودر اتکی وستیٰ (مشرقی وسطیٰ) ءِ تہ ءَ یک کْوھن ءُ زمانگی ئیں راجے ءُ وھد ءُ زمانگاں چہ الجزیرہ (Mesopotamia) ءُ آئی ءِ کِرّ ءُ کَش ءِ ھند ءُ دمگاں آباد بوتگ۔ کُرد رودر اتکی وستیٰ (مشرقی وسطیٰ) ءِ تہ ءَ چارُمی مزنیں راج زانگ بیت کہ 25 تا 30 ملین آئی آبادی اِنت بلے انگت روچِ مروچی یک جتائیں ءُ وتواجھیں ڈیھے ءِ مالک بوگ ءَ سوبمند نہ بوتگ ءُ مروچی ساڑی ئیں وھد ءِ تہ ءَ چار ڈیھ ءِ ایر دست اِنت بازیں ڈیھانی تہ ءَ شِنگ ءُ شانگ اِنت در پہ دری زند گْوازینگ ءَ اِنت۔ ایران ، اراک (عراق) ، ترکی ءُ شام ءَ پہ زور زبردستی کرد راج ایر دست کرتگ ءُ کرد ءِ سر ءَ بے بنیادیں ھاکمی کنگ ءَ اَنت ءُ کُرد وتی وت واجھی ءِ واست ءَ جدوجھد کنگ ءَ اِنت۔
مزھب ءَ گوں ھمگرنچی!
کرد سد (100) ءِ تہ ءَ نوَد ءُ ھَشت در سد (%98) سنی اَنت ءُ دو در سد (%2) شیئہ اَنت بلے روکپتی ڈیھانی ءُ روسی سان ءَ چہ کردانی تہ ءَ سیکولر ازم لیکہ ءَ باز روتگ جتگ بلے سرجمیں کُرد سیکولر ءُ کمیونسٹ نہ اَنت۔ کُردانی ریاست ءِ بُنیاد 9 مُی 10 مُی کرن ءَ ایر کنگ بیت، اِے وھداں کُرد یک وت واجھیں راجے بیت، بلے کُردانی سر ڈگار ءِ ارزشت سک باز اِنت، آئی تہ ءَ ھر وڑیں مال ءُ مڈّی باز اِنت ھمے سوَب بیت کہ کُردانی سرڈگار ءِ سر ءَ ارب، پارس، ترک، منگول، رومن امپائر ءُ دگہ بازیں راج ءُ سلتنت وتی زوراکیانی آماچ کن اَنت کُرد راج ءِ ھستانک ءِ ھلاس کنگ ءِ جُھد ءَ کن اَنت بلے بے سوب بنت ۔
اسلام ءَ چہ پیش کردستان:
اسلام ءَ چہ پیش ھم کردستان ءِ وتی یک وت واجھیں استانے بُوتگ، دیمتر ءَ اسلام ءِ وھداں ھلاپَتِ اباسیہ تاں بازیں وھداں کردستان ءِ سر ءَ ھاکمی کنت ۔ پد ءَ کہ وھدے ھلاپتِ اباسیہ نِزور بیت گُڑا کرد ءُ باکی ایردستیں راج وتی وت واجھی ءِ جار ءَ جن اَنت تاںکہ چہ ھلاپتِ اباسیہ ءَ دَربیا اَنت ۔ ھمے وھداں کردانی بادشاھے (سلطان حلاح الدین) بیت کہ آ وتی سلنت ءَ ایر کنت کرد سرڑگار ءَ پد ءَ وت واجھیں سرڈگارے جوڑ کنت۔
دیمتر ءَ منگول بگداد (بغداد) ءِ سر ءَ اُرش کن اَنت مسلمان پدا تاکت ءِ تہ ءَ کاینت گُڑا سلاہ الدین ایوبی (صلاح الدین ایوبی ) ءِ سلتنت ءِ سر ءَ ارب اُرش کن اَنت اِے وھداں مسلمانانی سلتنت اُسمانیہ بیت۔ گُڑا سلاہ الدین ایوبی ءِ سلتنت ھلاس بیت کردستان پدا عربانی دست ءَ روت ۔ 16می کرن ءَ وھدے سلتنت سَپوی (فارس) سلتنت اُسمانیہ وتی سیمسرانی گیش مزن کنگ ءُ دنیا ءِ تہ ءَ وتی زوراکیانی مھکم کنگ ءِ واست ءَ کُرد سر ڈگار ءِ مَڈّیاں کش اَنت وت ءَ مھکم کن اَنت ۔ گُڑا 23 اگست 1514 ءَ ایشانی وت ما وتی جنگے بیت آ (The battle of Chaldiran war) (چلدران) جنگ ءِ نام ءَ زانگ بیت ۔ دیمتر ءَ ایش وتی واھشتانی واست ءَ 1639 ءَ یک سانے (معاہدے) کن اَنت کردستان ءَ چار سرزمین ءِ تہ ءَ بھر کن اَنت تاں روچِ مروچی ھما وڑ ءَ بھر اِنت۔
اِے دوئیں سلتنتاں 3 کرن ءَ کردانی سر ءَ وتی زوراکی برجاہ داشتگ ھر وڑیں زوراکی کُتگ تاںکہ کُرداں لاچار بہ کن اَنت آ وتی سرزمین ءَ یل بہ کن اَنت۔ کردستان آیانی دست ءَ بہ بیت یا کرداں کمتری (عقلیت) ءِ تہ ءَ بیار اَنت تاں آیانی سرڈگار چہ آیاں بہ روت۔
ھمے میان ءَ کردانی ءُ سلتنت اُسمانیہ ءِ میان ءَ سانے (معاہدے) بیت کرد ھلیپہ ءِ ھاکمی ءَ منّ اَنت ، گُڑا ھلیپہ کردانی وت واجھی ءَ دنت ، آیانی وت واجھی ءَ منّ اِیت ۔(بزاں کرد چٹ آجو نہ بنت )
کرد بازیں کرناں تک وتی وت واجھی ءَ برجاہ دار اَنت۔
1830 ءِ دھک ءَ روبرکت ءَ راج دوستی ءِ لیکہ دیم ءَ کیت، ھمے وھداں کردانی تہ ءَ راجدوستی ءِ لیکہ سر چست کنت 1830 ءُ تاں 1839 ءَ سردار میر مھمد نامیں مردکارے، سلتنت اُسمانیہ ءِ بگیری ءَ جنگ کنت تاں کردستان ءَ آجو بہ کنت ۔ اِے چیزانی دارگ ءِ واست ءَ سلتنت اُسمانیہ ءُ ترک ءِ ھاکم کوشست کن اَنت تاںکہ ما کرد سرداراں لالچ بہ دے اَیں ءُ وتی وپادار جوڑ بہ کن ایں ۔ اِے کرد سرداراں لالچ دے اَنت وتی وپادار جوڑ کن اَنت ۔ کرد جُنز یک رندے پد ءَ نِزور بیت۔
19 نوزدُمی کرن ءِ بندات ءَ دنیا اولی میان استمانی جنگ (پہلی جنگِ عظیم) ءِ نیمگ ءَ کہ روت آئی ءَ پد ھِلاپتِ اسمانیہ مدان مدان ءَ نزور بوان بیت ۔ اے مزنیں جنگ ءَ ترکی ءُ جرمنی یک بُن ءَ بنت کہ آیاناں مِھوری تاکت (Axis power) گْوشگ بیت ءُ دومی نیمگ ءَ پرانس ، روس ءُ برتانیہ بنت کہ آیاناں اتھادی تاکت (Allied power) گْوشگ بیت۔ اتھادی تاکتانی مول ءُ مراد یا سرھال ھمے بیت کہ اے جنگ ءِ تہ ءَ سلتنت اسمانیہ ءُ جرمنی ولگْوج کنگ بہ بنت ءُ اُسمانی سلتنت ءَ کسان کسانیں ڈیھانی تہ ءَ بھر ءُ بانگ بہ بیت۔ اے جنگ پنچ سال ءَ رند ھلاس بیت۔ وھدے کہ اولی میان استمانی جنگ کہ ھلاس بیت گڑا سلتنتِ اسمانیہ ءَ را وتی ھدّ ءُ سیمسراں آبادیں دری راجانی ءُ در اسلامی پِرکھانی وپاداری ءِ بابت ءَ باز پریشانی بیت۔ سلتنتِ اسمانیہ باز نزور ھم بیت اگاں اے وھد ءَ ارب ءُ کُرد وتی وتواجھی ءِ جار ءَ بہ شِنگین اَنت، شِنگینت ھم کن اَنت پرچے کہ اے یک مُشتی تاکت وتواجھی لوٹوکیں گلانی پلّہ مرزی ءَ ھم کنگ ءَ بنت۔ اے ھما وھد بیت کہ دنیا ءِ تہ ءَ راجدوستی ، کمیونزم ءُ سیکولر ازم ءِ لیکہ سک باز منّگ بہ انت ءُ اے لیکھانی منّوگِر ھم بے کساس باز بنت گڑا اے وھد ءَ کرد ءُ اربانی تہ ءَ ھم راج دوستی ءِ لیکہ ودی بیت۔ وھدے کہ ارب پہ وتی نپ ءُ سیتّانی ھاتر ءَ سلتنتِ اسمانیہ ءِ ھلاپ بنت گڑا اتھادی تاکت ارباں گوں چیر ءُ اندری شور ءُ سلاہ کن اَنت ءُ اربانی وتواجھی ءَ منّ اَنت ھمے سان (معاہدہ ) ءِ بنیات ءَ ارب 1916 ترکانی بگیری ءَ گُھگیری کن اَنت ءُ کرد پد ءَ سلتنتِ اسمانیہ ءِ ھکّ ءَ بنت۔
1299 بزاںکہ دوازدمی کرن ءَ بِگر داںکہ نوزدمی کرن ءَ سلتنتِ اسمانیہ ءِ بیرک سے (3) بر آزمانی (براعظم) تہ ءَ ھر وھد ءَ مِکّ کنگ بیت بلے گُڑ سر ءَ بھر ءُ بانگ کنگ بیت ءُ اتھادی تاکت وتی اے پندل ءَ سوبین بنت۔
10 اگست 1920 ءَ اتھادیانی نیمگ ءَ چے (Peace process) امن مزاکرات ءِ نام ءَ یک ڈراپٹے (ڈرافٹ) تیار کنگ بیت ءُ اسمانی ھلیپہ ءِ نمائندگ ھم ھوار بیت گوں، بلے کلّیں پیسلہ اتھادی تاکتانی بنت۔ اے ڈراپٹ ءِ تہ ءَ اولی رند ءَ آزاد کردستان ءِ سرھال مان کنگ بیت۔
اے سان (معاہدہ ) ءِ لَھتیں نکات بنت ءُ آ نکات ترکی ءِ ھدّ ءُ سیمسرانی بابت ءَ بنت۔ 1: ترکی ارب ھند ءُ دمگاں چے دست کش بیت ءُ ھِجاز ءِ وتواجھیں سرکار جوڑ کنگ بیت۔
2: ترکی ، شام ، پلستین ءُ الجزیرہ ءِ ھند ءُ دمگاں چے دست کش بیت ءُ اے ھند ءُ دمگانی پیسلہ ءَ اتھادی تاکت کن اَنت۔ 3:رو دراَتکی ءُ روبرکتی تھریس ءِ سر ءَ یونان ءِ ھاکمی بیت۔
4: جزائر ایجین یونان ءَ دیگ بیت ءُ سمرنا پہ پنچ سال ءِ واست ءَ ھم یونان ءَ دیگ بیت۔
5: آرمینیا کہ سلتنتِ اسمانیہ ءِ بھر اِنت آ یک جتائیں ءُ وتواکیں سرکار ءِ جوڑ کنگ بیت۔ 6: آرمینیا ءُ ترکی ءِ تہ ءَ سیمسری جیڑھاں امریکی کماش ولسن بحیسیت ءِ سالِس پیسلہ کنت۔ 7: ترکی ، کرداناں وتی ھند ءُ سیمسرانی تہ ءَ وتواجھی بہ دنت بزاںکہ آجوئی ءَ بہ منّ ایت ءُ امریکی کماش بحیسیت ءِ سالِس پیسلہ کنت۔ 8: ترکی ءِ آپی راھانی ( سمندری راستہ ) سر ءَ میان استمانی ھاکمی بیت۔ 9: استنبول ءِ سر ءَ ترکی ءِ ھاکمی منّگ بیت۔
اے سان (معاہدہ ) ءَ مُسطفیٰ کمال پاشا ءُ آئی ءِ ایر دستیں آجوئی لوٹوک نہ منّ اَنت ءُ ترکی ءَ چہ اتھادی تاکتانی دست ءَ رکّینگ ءِ جھد ءَ بندات کن اَنت۔ مصطفیٰ کمال پاشا ءِ ودّ اِتگیں تاگت اتھادی ڈیھاں یک برے پد ءَ لاچار کنت کہ آ پد ءَ نِند ءُ نیاد ءَ ساڑی بنت۔ جلکشاں 1923 ءَ نِند نیاد لوزاں ( Lausane treaty) ءَ بیت۔ لوزان ءِ نِند ءُ نیاد ءَ چہ پد ترکی ءِ یکجھتی منّگ بیت۔ ارب ھند ءُ دمگانی آجوئی ھم مھکم ءُ منّگ بیت۔ ایشی ءَ چہ پد اِراق ، ھِجاز ، شام ، اردن ، لبنان ءُ پلستین ءِ وڑیں ڈیھ ھستانک ءَ کاینت۔ روچ دراتکی تھریس ءِ ھند اناتولیہ ءُ سمرنا ءِ ھند ءُ دمگ یک رندے پد ءَ ترکی ءِ ھکّ ءَ منّگ بنت۔ بلے اے نِند ءُ نیاد ءَ آرمینیا ءِ بابت ءَ تچکیں پیسلہ زورگ نہ بیت کہ اے راہ ءُ رَند ترکی ءَ رس اَنت یا اراق ءَ ۔ اے درگت ءَ دویں ڈیھاناں ھمے گْوشگ بیت کہ یک سالے ءِ تہ ءَ پیسلہ بہ کن اِنت اگاں نا گڑا لیگ آف نیشنز پیسلہ کنت پد ءَ دویں ڈیھاناں منّگ لوٹ اِیت۔ دسمبر 1925 ءَ LoN پیسلہ کنت پد ءَ اے راہ ءُ رَند اراق ءَ گوں ھوار کنگ بنت۔ لوزان ءِ نِند ءُ نیاد ءَ کردستان ءِ بابت ءَ گپ نہ بیت بلے سیورے ءِ نِند ءُ نیاد ءَ یک نوک رودیں ھیال ءِ چُوزار جنت۔ ترکی ءِ روچ دراتکی ءَ کردانی ھَند اِنت کہ آھود ءَ یک کروڑ ءُ ھشتاد ھزار کرد جھمنِند اِنت۔وھدے کہ کرد مار اَنت کہ ارباں چوں پنچ ڈیھ کَٹّ اِت گڑا ما پرچے وتی ڈیھ ءَ گپت نہ کن اَنت۔ کردانی مارگ ءَ چے پد ترکی ءِ بگیری ءَ 1920 ءَ کردانی کسان کسانیں جنگ بندات بیت ۔ 1925 ءَ شیک سید نامیں مردکارے ترکی ءِ بگیری ءَ جنگ بندات کنت ۔ دیر نہ بیت کہ کمال اتاترک پوجی زوراکی بندات کنت کرد ءِ جُنز ءَ یک ھدے ءَ تاں ھلاس کنت ۔ کردانی دومی میان استمانی جنگ ترکی ءِ بگیری ءَ 1960 ءِ دھک ءَ بندات بیت اِے جنگ نوکیں دروشمے زور ایت پرچے کہ اِے وھدی جنگ ءِ دیم ءَ بروک کنوک ورنا بہ اَنت۔ 1960 بگر داں 1990 ءِ دھک ءَ کرد شریں جنگے کن اَنت۔
دیمتر ءَ کرد رھشون ابداللہ اوژلان دیم ءَ کیت آ لوٹوکیں گل PKK ءِ بنیاد ءَ ایر کنت ءُ 1984 ءَ جْوانیں وڑے ءَ وتی کاراں بندات کنت آئی ءِ مول ءُ مراد ترکی ءِ استان ءَ چے سرجمیں وتواجھی ءُ راج دپتر ، زبان ، دود ءُ ربیدگانی رکّینگ بیت۔ کرد آجوئی دوستیں رھشون ابداللہ اوژلان 1999 ءَ دزگیر کنگ بیت ءُ زندانی کنگ بیت۔ 2013 ءَ ترکی ءُ PKK ءِ میان ءَ بازیں جنگ بندی ءِ سان (معاہدہ ) کنگ بیت بلے 2015 ءَ پد ءَ پرشت ءُ پروش بیت ۔
ترکی ءِ گْوشگ اِنت کہ SDF ترکی ، ارب ءُ کرد لشکر ءِ یک تپاکی (اتھادی) لشکرے کہ YPG ءَ گوں بندوک اِنت ءُ PKK ءِ جھلی شاکے بلے اے گپ ھم زانگ لوٹ ایت کہ PKK ءَ را امریکہ ءُ ترکی ءَ ناشرکار کرار داتگ پرچے کہ آ چے ترکی ءَ آجوئی ءِ جنگ ءَ مِڑگ ءَ اِنت۔ ایس ڈی ایف (SDF) ءِ مول ءُ مراد گوریچانی روچ دراتکی شام (شمال مشرقی شام) ءَ چہ ISIL ءِ ولگْوج کنگ بیت ءُ مارچ 2015 ءَ Baghouz ءُ 2017 ءَ Raqqa ءِ تہ ءَ آئی ایس ءِ گر ءُ بند کنگ ءَ سوبمَنْد بیت۔ 2013 ءَ آئی ایس ءِ بگیری ءَ YPG ءِ نیمگ ءَ چہ جنگ بندات کنگ بیت، اے وھد ءَ امریکہ آئی ایس ءِ بگیری ءَ کرداناں شرّیں وڑے ءَ مدت ءُ کمک کنت ۔ کرد ءُ اربانی تپاکی لشکر ایس ڈی ایف 2015 ءَ دائش ءِ بگیری ءَ جنگ کنت ءُ SDF ءِ 11000 جنگجو بیران بیت اے وھد ءَ شام اندری جنگ (ھانہ جنکی) ءِ آماچ بیت۔ 2016 ءَ کرد گوریچانی رودراتکی شام (شمالی مشرقی شام) ءِ تہ ءَ وتی آزادانہ وپاک سسٹم ءِ جار ءَ جن اَنت بلے اے گپ پہ امریکہ ، ترکی ءُ شام ءَ وشّیں ھالے نہ بیت گڑا امریکہ کردانی بگیری ءَ ترکی ءَ را موکل دنت ترکی پاھدگ چست کنت، ترکی ءِ باھنگ بیت کہ ھما مردم شام ءُ اراق ءَ چہ جنگ ءِ سوَب ءَ لڑ ءُ بار اِش کُرتگ من ایشاں واتر وتی سرڑگار ءَ راہ دے آں، شام ءِ مھکمی سیمسراں (Save Zone ) جوڑ کناں۔ وھدے کہ 6 اکتوبر ءَ امریکی کماش ڈونلڈٹرمپ ءُ ترکی ءِ کماش تئیّب اردگان وت ما وت ءَ سول ءُ تران کن اَنت ، ھمے تران ءَ چے پد امریکہ وتی لشکر ءَ چے کردانی ھنداں کشّ ایت پد ءَ 9 اکتوبر ءَ ترکی کردانی جنز ءِ ولگْوج کنگ ءِ ھاتر ءَ لشکری زوراکی کنت ءُ امریکہ پہ کردانی نسل کشی کنگ ءَ گوں ترکی ءَ ھر وڑیں مدت ءُ کمک ءَ کنت۔
کُرد آجوئی جُنز ءِ تہ ءَ زالبولانی کِرد :
کرد آجوئی جُنز ءِ مستریں رھشون ابداللّہ اوژلان ءِ لوٹ ءُ واھگ بیت کہ زالبول بیا اَنت گوں جُنز ءَ ھوار بہ بنت ۔ آ گْوش اِیت درستاں پیش مارا وتی چاگرد ءِ تہ ءَ یک کچی آرگی اِنت ۔ مرد ءُ زالبول ءِ تپاوت ھلاس کنگی اِنت گُڑا ما وتی جُنز ءَ سوبمند بوت کن ایں ۔
پد ءَ راجی جُنزانی تہ ءَ زالبول ءِ مزنیں کردے بیت۔
1987 ءَ کردستان ءِ اولی زالبولانی گل بزاں ( Union of Patriotic Women from Kurdistan ) ماں جرمنی ءَ جوڑ بیت ۔ اِے گل کردستان ءِ آجوئی ءَ ھوار زالبولانی آجوئی ءِ سر ءَ کار کنت ۔
1990 ءَ دھک ءَ زالبول چْیر جنگی ءَ بھر زورگ بندات کن اَنت۔ 1993 ءَ زالبولانی جتائیں بُنزہ جوڑ بیت آیاناں ٹرین کن اَنت ۔
1995 ءَ زالبولانی سلاہ بندیں آجوئی گل ( First Kurdistan Women Liberation Congress) پد ءَ (Kurdistan Free Women Union) جوڑ بیت تاںکہ زالبول چہ PKK ءَ جُتا وتی وڑ ءَ وتی کاراں دیم ءَ بہ بر اَنت ۔ ھمے وڑ ءَ دگہ بازیں زالبولانی گل جوڑ بیت ۔ تاںکہ زالبولاں جُنز ءَ ھوار بہ کن اَنت۔ 30 جون 1996 ءَ زالبول چْیریں جنگجو اولی پِدائی اُرش ءَ ترک لشکر ءِ سر ءَ کن اَنت ھزاراں لشکری کارندہ مرگ ءِ آماچ بیت۔
مروچی تاں ما گند ایں دائش ءِ بگیری بہ بیت یاںکہ آدگہ زوراکیں استاں بہ بنت کرد زالبولانی جنگ گوں سوبمندی ءَ دیم ءَ روگ ءَ اِنت۔
دیوان ءِ گُڑ سر ءَ بازیں جُست ءُ پُست بوت۔ کماش ءِ موکل ءَ دیوان ھلاس کنگ بوت۔