نبشتانک: بابا عبداللّہ جان جمالدینی
نبشتہ کار: آزات جمالدینی (ثانی)
دی بلوچستان پوسٹ
19 ستمبر 2021 بابا عبداللّہ جان جمالدینی، منی مھروانیں پیرُک ءِ مرگ ءِ پنچمی سالروچ اَت بلوچستان سنڈے پارٹی ءُ سنگت اکیڈمی آف سائنسز ءِ واٹس ایپ گُروپاں بابا عبداللّہ جان ءِ زِند ءُ کِرد ءِ سر ءَ ھر کس وتی مارشت ءُ ھیالاں نِوشتہ کنان اَت، چیزے من ھم وتی اومان،واھگ ءُ پُر مِھریں مارِشتاں درشان کَنان اَت آں کہ ہمے وخت ءَ بابا مری (ڈاکٹر شاہ محمد مَری) ءَ گُشت ئِے، آزات آتِنوکیں پوہ ءُ زانت یا بلوچستان سنڈے پارٹی ءِ مجلس ءَ ترا بابا عبداللّہ جان ءِ بارو ءَ 2 یا 3 پَنّ وانگی اِنت منی پِکراں کمیں پدی کِنز اِت ءُ دل ءَ گُشت ئِے آزات گوں تو اے ڈَولیں لَوز نیست کہ تو وتی ھیالاں بابا عبداللّہ جان ءِ بارو ءَ دَرشان کُرت پِکن ءُ منی دل ءِ اے گپ راست ات۔ منی دل اوں زانت یک بے سِیمسریں دریاب ءِ وڑ ءَ شہ بابا ءِ یاتاں سَرریچ ءُ پُر اَت اَنت۔ منی واھگ چو چلتن ءُ مِہردَر ءِ کوہانی وڑ ءَ برز ءُ پُرّ بہارگاہ اَت اَنت بلے گوں من لبز نہ ات کہ من وتی بے تاھیریں دل ءُ کرار بِداتین آں ءُ وتی ابّاجی (بابا عبداللّہ جان) ءِ بارو ءَ وتی دلی مارِشتاں درشان پِکُرتین آں۔ بابا شاہ محمد مری ءِ اے کَلَوہ ءِ وانگ ءَ پَد من وتی دوست ءُ سنگت ءُ وتی گُلاہیں بابا، بابا عبداللّہ جان ءِ یاتانی تہ ءَ کَپت آں ءُ منی چَمّ شہ ارساں پُر بوت اَنت۔ منی چم مُچ بوت اَنت۔ من یاتانی یک ہنچیں راہسرے ءَ شُت آں کہ اود ءَ من ات آں ءُ منی ابّاجی (بابا عبداللّہ جان) اَت۔ من ءَ منی کسانی ءِ ہما روچ یات آھت انت کہ بابا عبداللّہ جان من ءَ دروت ءَ دات ئِے ءُ گُشت ئِے اے منی براس عبدالواحد جان اِنت ،اے منی براس آزات اِنت، اے منی براس بَنگُل جان اِنت۔ آ ساھتاں منی زانت کہ ھیالانی وشنِمائیں لَڑاں بابا عبداللّہ جان ءِ بارو ءَ بندگ ءَ اَت انت من نوشکی ءَ وتی لوگ ءَ ابّاجی ءِ جِند ءِ کچّائیں کوٹی ءِ تہ ءَ نِندوک ات آں۔ اے ہَما کوٹی اِنت کہ بابا عبداللّہ جان زِمستان ءِ گوریچی ءُ سیاہ چِلّگیں شپاں تہ ءِ نِشت ءُ مئے کََہول ءِ مُچ مردم، کسان ءُ مَزن کاھت اَنت ءُ ابّاجی ءِ گِرد نشت اَنت ءُ ابّاجی گوں آوان مجلس ءَ کُرت ئِے ءُ آوانی ذہنی رُدوم ءَ کُرت ئِے۔ من ناگت ءَ مار اِت اوں کہ کوٹی ءِ نیام ءَ اِسٹوپ ایر بوت ءَ ءُ اِسٹوپ ءِ راستیں نیمگ ءَ بابا عبداللّہ جان نِندوک بوت ءَ ءُ آئی ءِ ھَد ءَ آئی لوگ بانک ءُ مئے مہروانیں بَلّک نِشتہ ءُ آوانی نَزّینک ءَ آوانی زھگ (منی مہروانیں تُرو ءُ ناکو کہ کسان بوتگ اَنت) نشتگ اَنت ءُ ابّا پَر اِش بلوچی گیدی کِسّہاں گُشتگ ئِے۔ ہِلیل بِلیل کہ دو شِنکّانی کِسہ اِنت الّم ءَ مئے بَّلک پہ وتی زاھگاں گُشتگ ئِے۔ من ءَ یقین اِنت کہ ابّاجی پہ وتی جنکاں یک بلوچ شیرزالیں Character بزاں کارِستے ءِ کِسّہ ءَ الّم ءَ کُرتگ ئِے ءُ آ Character کوہ تفتان ءِ کَشّ ءُ گوْر ءَ نِشتگیں کمانڈر شیرزالیں گُل بی بی بوتگ کہ انگریز سامراج ءُ جنرل ڈائر ءِ خلاف ءَ سرین بستگ ءُ پہ جنگ ءَ تیار بوتگ ءُ ھِچبر پدی نہ کِنز اِتگ۔ ابّاجی ءِ دوستیں شخصیتاں یکّے گُل بی بی ھم بوتگ۔ ابّاجی7 یا 8 سال ءِ بوتگ کہ گُل بی بی آئی ناکو فقیرجان جمالدینی ءِ گِس ءَ کَچّو ءَ آھتہ ءُ سِلاہ بند بوتگ۔ آ اولی ءُ گُڈی وار بوتگ کہ ابّاجی گُل بی بی را دِیست اَت ئِے۔
نوشکی ءَ چِلّگ ءِ سارتیں روچاں ابّاجی وتی کتاباں زُرت ئِے، اوور کوٹ ءَ گور ءَ کُرت ئِے ءُ مئے گسانی پُشت ءَ زیبائیں ریکے نام ئِے پیتاپ اِنت، شُت وانت ئِے ءُ نَوشتہ کُرت ئِے۔ بَرے بَرے بِہ اوتان ءِ زیبا ءُ بُرزیں ریک سر ءَ ھَم شُت ءُ وتی زھگ، براس زھگ ءُ گُہار زَھگاں ھم گوں وت ءَ را ہمراہ کُرت ئِے۔ راہ ءَ ابّاجی گوں آواں چو سنگت ءِ وڑ ءَ مجلس ءَ کُرت ئِے۔ کَدی آواں کارل مارکس ءُ لینن ءِ بارو ءَ پہ آسانیں زبان ءَ سَرپَدی دات ئِے، کدی شیکسپیئر،صدرالدّین عینی ءُ شہ دگہ مزنیں ناماں سرپد کنائینت اِش ءُ کدی آرٹ ءُ سائنس ءَ پوہ اِش کنائینت۔ اے ڈول ءَ ابّاجی وتی زھگانی ذہنی رُدوم ءَ کُرت ئِے۔
اوتان ءِ راہ ءِ سر ءَ ماہ گُل نامی ئیں جنکے ءِ گُنبد بوتگ ءُ ماہ گل ھما گنبد ءِ تہ ءَ کَڈ بُوتگ ابّاجی گوں وتی زھگاں ماہ گُل ءِ کسہ ءَ ھم کُرت ئِے۔ ماہ گل یک شَرّ رَنگ ءُ زیبائیں جنکے بُوتگ۔ آئی ءِ مرد نبی بخش پہ دِگرانی بَستگیں دروگ ءُ تُہمتاں آئی ءِ نازرکیں دل ءِ بنداں تِیر جَت ئِے ءُ شَرّ رنگیں ماہ گل ءَ کُشت ئِے۔ مئے چاگِرد ءَ دِگہ بازیں ماہ گل پہ غیرت ءِ نام ءَ کُشَگ بُوتگ اَنت ءُ تَنِنگ بَیَگ ءَ اَنت۔ ماہ گل ءِ بارو ءَ من ابّاجی ءِ ھِچّیں نِوِشتانک نہ دیستگ آں بلے منی دل اے مارِیت کہ ابّاجی پہ ماہ گل ءِ کُشَگ ءَ سک دل پدرد بوتگ۔ نوں ھم ھر کدی کہ من شہ ماہ گل ءِ سَرُون ءَ گوزِین اے محسوس کنین کہ ماہ گل شہ من اے جُست ءَ کنت، “منی قصور ءُ رَدی چے اَت کہ من ءَ اے ناروا ءُ زوراکیں چاگرد ءِ مردماں پہ بے دِلی کُشت ءُ رُسواہ اِش کُرت؟ بابا عبداللّہ جان ءَ ھَنچش کہ ما آئی ءِ کتاب ءُ نِوشتانکانی تہ ءَ گِنداں کہ مِہر ءُ اِنسانیت ءِ یک مزنیں چیدگےبُوتگ۔ عَملی زند ءَ ھم آ ھمے وڑ بلکِن شِد ءَ زیات پُر مِہر ءُ انسان دوستیں مردمے بُوتگ۔ من ءَ یات اِنت یک برے منی تُرو گُشت ئِے شہ نوشکی ءَ مۓ وَستاکار ءِ جنین ءُ زھگ کوئٹہ مۓ گِس ءَ آھت اَنت۔ گوں ابّاجی مۓ کَہول ءِ یک دگہ مردمے نِندوک اَت۔ ابّاجی وستاکار ءِ جنین ءُ زھگ ءَ کہ دیست ئِےباز وش بوت۔ پاد آھت دیم اَیش شُت ءُ وش آھت کُرت اِش۔ زھگ ءَ بَڈ کُرت ئے ءُ دُروت دات ئِے۔ دَمے جوان گون اِش نِشت۔ آ مردم کہ گون اَبّاجی نِندوک اَت گُشت ئِے لالا تو اے وستاکار ءِ زھگ ءُ جنین ءَ ہَنچُش مِہر ءُ عزت دات ئِے ھرکس گُشیت تہی گس ءِ مردم اَنت۔ ابّاجی گُشت ئِے ما مُچ مردم اَن گُڑا اے فرق ءَ پرچے پکن اَن؟ اگاں زند ءِ تہ ءَ مہر ءُ عزت نہ بوت گڑا آ زند ءِ چِے پائدگ۔ اِے منی مردُم اَنت ءُ من ایشانی مردم آں۔
بابا عبداللّہ ءَ نہ تہنا پہ بزگر، خواری کَشّ، بگجت ءُ جَہل ءِ تبقہ ءِ مردمانی زِند ءِ واست ءَ گَپ جت ءُ نِوشتہ کرت ئِے بلکن وتی Bureaucratic زند ءَ یلہ دات ءُ عَملی وڑ ءَ گوں آوان یک جاہ بوت ءُ سنگت بوت۔ آوان وانینت ئِے۔ بابا عبداللّہ جان ءُ آئی ءِ مزنین براس، بلوچی زبان ءِ آشوبی شاعر آزات جمالدینی شہ وتی ڈگاراں بزّگیں مردماں مفت ءَ دات اَنت کہ پہ وتا گس ءُ جاگہ بہ بند اَنت۔ آوان وتی زند ءِ تمامیں عیش ءُ آرام یلہ دات انت ءُ یک وختے ہَنچیں آھت کہ گِس ءَ پہ وَرَگ ءَ آوان نان ھم نہ ات۔ بلے زندمان ءِ اے جَوریں وختاں پہ دلیری ءُ تمردی سَگ اِت اَنت ءُ مدام پہ وتی اُستمان ءُ راج ءِ شرتِریں زندے ءِ سر ءُ سوجاں اَت اَنت۔ آوان 1958 ءَ وتی ھَلک جمالدینی ءَ گوں وتی میتگ ءِ مردماں مِیٹنگے کُرت انت۔ اے مِیٹنگ ءِ تہ ءَ بلوچی زبان ءُ لبزانک ءِ Wright Brothers بزاں بابا آزات ءُ عبداللّہ جان ءَ ابید میر بلال خان جمالدینی، ملک عبدالصمد جمالدینی میر چندن خان جمالدینی، محمد حنیف جمالدینی ءُ دگہ مردم ھم ساڑی ات انت۔ اے نندد ءُ گند ءِ تہ ءَ اے فیصلہ کنگ بوت کہ ما وت پہ وت ءَ را سکول بندن ءُ وتی زھگاں وانین اَن ءُ وتی ھلک ءِ تہ ءَ پولٹری فارمے ھم جوڑکنن۔ اے کارانی واست ءَ اے دوئیں براساں وتی زمین دات انت اے دُراہ سنگت وت خِشت بُرّاِت انت ءُ سکول ءِ بنیات ءَ ایر اِش کُرت۔ بلَے وھدے کہ اکتوبر 1958 ءَ مارشل لا لگ اِت بابا آزات ءُ بابا عبداللّہ جان گوں آدگہ سنگتاں ھوار دزگیر کنگ بوت انت ءُ بندی کنگ بوت اَنت۔ آوانی گس ءَ حکومت ءَ چاپہ ھم جت ءُ بابا آزات ءِ کتاب مستیں توار ءِ سر ءَ پابندی جَت ئِے۔ پرچے کہ اے کتاب ءِ Main Focuss بزاں بنرہ بلوچستان اَت ءُ بلوچستان ءِ خواری کَشّ ءُ مُزّوراں شہ واب ءَ پاد کنگ ءُ وَش حالیں زندے گوازینگ ءِ سِکین دَیَگ ات۔ مزنیں مدتے ءَ پد اے دوئیں براس یلہ بوت اَنت۔ 1963 ءَ بابا آزات ایران ءَ شُت ءُ ایرانی بلوچاں بلوچی لبزانک ءُ زبان ءِ نیمگ ءَ دلگوش کنائینگ لوٹت ئِے بلے ایرانی انٹیلجنس آئی پد ءَ ات ءُ زوت دزگیر کُرت ئِے ءُ بندی جاہ ءَ بند کُرت ئے ءُ بابا عبداللّہ جان آوھد ءَ پہ روزگار ءِ واست ءَ کراچی شُتگ ات اے تمامیں جاوراں آوانی ماس بی بی پری جان ءَ سک دل پدرد کُرت ئِے۔ آ مُدام پہ وتی بَچکّاں گریت ئِے۔ بابا آزات ءِ یاتانی تہ ءَ 10 سال مدام گریت ئِے ءُ گڈسر ءَ چم ئِے سیاہ آپ (کالا پانی) ءِ شکار بوت اَنت ءُ بَلّی پری جان ءِ چمانی روشائی شُت آ گوں زہیرواریں ءُ سوھتگیں دِلے ءَ وتی بَچّک عبدالواحد آزات ءِ یاتانی تہ ءَ شہ اے دنیا ءَ شُت۔
زند ءِ روچ گوزان اَت انت ابّاجی وتی علم ءُ زانت ءَ تمامیں بلوچستان ءَ تالان کناں ات۔ 1970 ءَ بلوچستان یونیورسٹی جوڑ کَنَگ بوت۔ بابا عبداللّہ پاکستان سٹڈی سینٹر ءَ لیکچرر ءِ جَہت ءَ کار ئِے کُرت، 1985 ءَ بلوچی ڈیپارٹمنٹ جوڑ کَنَگ بوت۔ بابا اسِٹنٹ پروفیسر بوت۔ آ وھد ءَ ھر کس کہ بلوچی زبان ءِ سر ءَ کار پکرتین آئی کِرّا اَلّم ءَ کات ءُ بابا آواں کُمک ءَ کُرت ئِے۔
بلوچستان ءَ ابید دَری مردم ھم آئی ھَد ءَ آھت اَنت ءُ بلوچی وانت اَنت ابّاجی آوان وتی اولاد ءِ وڑ ءَ وانینتئِے ءُ وتی گِس ءَ جاگہ دات اِش جوزف ایلفنبائن ءُ ڈاکٹر کارینہ جہانی کہ بلوچی زبان ءِ مزنیں نام اَنت، گوں بابا آئی گِس ءَ ہَڈّ اِش کُرت ءُ چو گس ءِ مردمانی ءِ وڑ ءَ ات انت۔ بزاں بابا عبداللْہ جان علم ءِ سرچمّگے اَت ھرکس کات ءُ شہ آئی علم ءَ سیرآپ ءَ بوت
باباعبداللّہ جان مہر ءُ انسانیت ءِ سفیرے ات ھرکس یک وارے آئی مجلس ءَ بہ نشتیں پد ءَ تمامیں زند آئرا شہ دل ءَ نہ بُرت ئِے ءُ الم ءَ آئی ھَدّ ءَ کات بابا عبداللّہ جان ءِ مہرانی سبب ات کہ آئی ءِ زند ءِ تہ ءَ آھرا باز مِہر ءُ عزت رس ات۔ مروچی ابّاجی گوں ما نہ اِنت بلے آئی یات ءُ گُشتگیں پنت ءُ نصیحت مدام مئے دل ءُ دیدگانی تہ ءَ اَنت گُڈسر ءَ من ابّاجی ءِ بارو ءَ ہمے گُش ایں۔
داں کُوچگ ءَ آسے بَلیت تو زندگ ئے
داں بُرز ءَ استارے چمِیت تو زندگ ئے
دی بلوچستان پوسٹ: اے نبشتانک ءِ تہ ءَ درشان کُتگیں ھیال ءُ لیکہ نبشتہ کار ءِ جِندئیگ اَنت، الّم نہ اِنت کہ دی بلوچستان پوسٹ رسانک نیٹورک ایشانی منّوک بہ بیت یا اگاں اے گل ءِ پالیسیانی درشانی اِنت۔