نبشانک: هسابجار ءِ گدار نویسی ءِ سپر
نبشتہ کار: اصغر بلوچ
دی بلوچستان پوسٹ
جوھر لال نھرو وتی سرگوست (Autobiography) نبشتہ کنت ، دگنیا ءِ تہ ءَ گرانتریں کار وتی باروا نبشتہ کنگ اِنت منی دل ءَ چد ءُ گرانتریں کار وتی سنگتے ءِ باروا نبشتہ کنگ انت ” کیہُر ” هسابجار ءِ دومی گدار انت-
هسا ءِ اولی گدار ” کلیر ءِ وانگ ءَ پد ، هسا ءِ گدار نویسی ءِ یک پہناتے کہ من ءَ سک دوست بوتگ ات انت؛ آ هسا ءِ کارستانی زبان ءُ گپتار ات انت – کلیر ءِ پلاٹ سک تچک انت ، چو گیدی کسہی رنگ ءَ یک شل ءَ دیم ءَ روان انت ءُ هسا ءَ کارستانی امبار یے جتگ همے کارستانی بازیں سُر ءُ پُر ءُ گِر ءُ دار ءَ کلیر ءِ کہ آ گدار ءِ شاه کارست انت، چیر تریت ءُ همدا وتی شاه کارست ءِ مارشتانی درانگازگ ءَ بے سوب بوتگ بلے اے یک ہنچیں باوستے کہ دیمتر ءَ اشی ءِ سرا گپ کنگ ءِ گنجائش ودی بوت کنت –
اسلہ منی جند همے سرپد بیت کہ هسا ءَ کلیر ءِ نبشتہ کنگ ءِ ساهت ءَ وتی کارستاں چہ گیش سرهال ءَ گوں گیش تر مہر ءُ مُحبت انت ( بوتگ ) چُش ہوں بوت کنت کہ اے هسا ءِ یک لاشعوری جُھدے بوتگ ۔
اے گپ ءَ هچ وڑیں شک ءِ نیست کہ منظر نگاری هسا ءَ جوانیں رنگے ءَ کُتگ البتہ دگہ یک پہناتے ” کلیر ” ءِ نزوری درا بیت، آ هسا ءِ پہ وتی گدار ءَ زور بلوچی چاگرد ءَ پدّر کنگ ءَ اِنت ، ءُ همدا وانوک تکانسر بیت چیا کہ هسا تامری رنگ ءَ ازباباں پیش دارگ ءِ جُهد ءَ اِنت۔ بازیں وانوکے ءَ بلکیں هسا ءِ اے کوشست دوست بہ بیت ۔ بلے من ءَ یک وانوکے ءِ بستار ءَ دوست نہ بوتگ اَت۔ اے کار یک گدار نویسی ءِ نہ انت کہ آ بلوچی ءُ بلوچ راجدپتر ءِ هیزک ءُ داس ءِ پہازگ ءِ زمہ واری ءَ بزوریت۔ پرچا کہ ناں گدار نویس اهوالکارے ءُ ناں گدار یک انسائیکلوپیڈیا یے گدار ءِ اندر ءَ اے گنجائش پشت نہ کپیت کہ تو چیزاناں اے رنگ ءَ بہ درانگاز ئے ، چیریشی آسر ءَ گدار ءَ یک نزوری یے ودی بیت، آ ایش بیت کہ گدار وتی ابرمی رپتار ءَ در کئیت ؛ واکیا وتی اسل اوشت ءَ چہ گیش اوشتوک بنت۔ دومی رنگ ءَ انچش کہ بُرز ءَ نبشتہ کتگ انت ، گدار چہ منظر نگاری ءِ سیمسراں آدیم روت ءُ یک تامری رنگ ءُ دُروشمے رجیت۔ ہردیں گدار نویس اے رنگ ءَ نبشتہ بہ کنت ،گڈا آ اے دگہ واکیاهانی گوما انصاف کُت نہ کنت -اے ڈول ءَ گدار نویس یک واکیا ءِ سرا انچو زور دنت ءُ داریت ءُ آ دگہ واکیا ڈالچار بنت۔ پہ درور ءَ هسا ءَ گدار ” کلیر ” ءِ تہ ءَ همے بس ءَ سوار بوگ ءِ واکیا انچش داشتگ آ دیم ءَ جُنزگ ءِ وڑا نہ اَت۔ اگاں اے واکیا ءِ جند چارگ بہ بیت گڑا پلاٹ ٹہینگ ءَ پہ ( plot Development ) اینچو هژدری نہ انت۔ پہ گدار نویس ءَ المی انت آ اے بزانت کہ کجام واکیا ءَ چنت وهد ءُ ساهت ، چنت تاک ءُ تاکدیم بہ دنت- چیا کہ اے وڑیں واکیاهاں چہ گدار مزن بوت کنت – بلے گدار ءِ تخلیقی پہنات جهل کپیت مارا همے نزوری گدار ” کلیر ” ءَ گندگ بنت بلے هسا ءِ انوگیں گدار ءِ وانگ ءَ پد من همے چار ات کہ هسا ءَ ” کلیر ” ءُ کیہُر ءِ نبشتہ کنگ ءِ نیام ءَ یک دراجیں پندے بُرتگ هما دُراھیں نزوری کہ من ” کلیر ” ءِ درگت ءَ نشان داتگ اتاں ، آ ادا گندگ نہ بنت – اد ءَ هسا بازیں رنگ ءَ سوبمند بوتگ ۔
کیہُر دادین ءِ کسہ انت کہ هسا ءَ سرگوستی دروشم ءَ نبشتہ کتگ گدار ءِ بامرد، شاه مرد وتی زند ءِ کسہ ءَ آرگ ءَ اِنت اے کسہ گوں دادین ءِ مات ءِ مرگ ءَ بندات بیت ۔
مات ءِ مرگ ءِ وهد ءَ دادیں طفل ءُ کسان انت آئی ءِ مات ءِ مرگ ءَ پد ، دادیں ءِ گوهار دادین ءِ گر ءُ دار ءَ کن انت – بلے بے ماتی ءُ چوروئی ءِ زند امینچک گران انت کہ کارست ءَ نادره ءُ بے تاهیر کن انت – داں آئی ءِ سر گنوکانی نادرهجاه ءَ کپ ایت نادره جاه ءَ چہ چُٹگ ءَ پد ، دادین فکٹری ءَ کار ءَ بیت همے فکٹری ءَ دادین ءَ گوں کرشی نامیں همکارے ءَ مھر بیت بلے کرشی چہ آئی ءِ زند ءَ گار ءُ بیگواه بیت کرشی ءَ پد، دادیں گوں دگہ جنکاں دست گلائیش بیت ابید ءِ چہ اشی ءَ آ کرشی ءِ مهر ءُ محبتاں بے هال نہ بیت ۔ کرشی ءِ شوهاز آئی ءِ زند ءِ بهرے جوڑ بیت ءُ دادین ءِ سر پیر ءُ زیارتاں کپ ایت، ءُ منجاری کنت دادین زند ءِ بازیں وهدے گوازینگ ءَ پد پدا وتی هلک ءُ میتگ ءَ روت ءُ شہناز آئی ءِ زند ءَ کئیت دادین ءِ مجگ ءَ کہ یک چیزے چہ در کسانی ءَ چُش وروک ءَ وران انت ءُ کئیت ، آ زانگ لوٹ ایت کہ آئی ءِ مات ءِ مرگ ءِ سبب چے بوتگ ؟ دُرگنج ( شہناز ءِ مات ) ءِ کِسہ چی انت ؟ بلے دادین ءَ هما روچ ءَ وتی جستانی پسو رسیت کہ آ یک رندے وتی زند ءِ بڈ ءُ باراں بوجیت ءُ یک دیمے ایر کنت دیم پہ زیارت ءَ راهادگ بیت نوکی ءِ منوگرانی گشگ ءُ لیکہ اش انت کہ گدار ءَ رمسی دروشم ( Chronological order ) ءَ نبشتہ کنگ زوراکی یے باید اِنت گدار رمسی کید ءُ بنداں آجو بہ بیت اگاں ما هسا ءِ گدار ءَ نوکی ءِ باوست ءِ رد ءَ تپاسگ ءِ جهد بہ کناں سرسری بلکیں ءَ وانوکاں اے گدار رمسی گدارے گندگ ءَ بئیت بلے هسا ءَ وتی واکیاهاں یک هم رمسی دروشم ءَ نچین نہ داتگ من اے گپ ءَ پمشکہ گُشگ ءَ اوں ، چیا کہ هسا ءَ دادین ءِ زند ءِ چندے واکیا درچتگ ءُ زُزتگ انت ءُ دومی گپ اش انت کہ هسا گدار ءَ انچیں جاهے ءَ بارت ءُ آسر کنت کہ اود ءَ هم آئی ءِ زند ءِ اڑ ءُ جیڑه سرجمی ءَ هلاس نہ انت –
آئی ءِ کرشی ءِ شوهاز انگت نہ سرجم انت – ءُ هسا ءِ گدار ءِ آسر چُش لسی ( Traditional ) گدارانی وڑ ءَ نہ انت اے هسا ءِ سوب مندی انت ءُ ادا هسا ساڑاهگی انت ” کلیر ” ءِ پلاٹ تچک انت هچ وڑیں جهلانکی نیست ءُ هچ وڑیں جہلی ءُ بُرزی ودی نہ بیت – کلیر ءِ سرین ءِ پُرُشگ ءَ گوں وانوک سرپد بیت کہ کلیر ءِ زند ءِ آسر کجا روت ءُ سربیت کارست ءِ اندر ءَ ہوں هچ وڑیں سُر ءُ پُر گندگ ءَ نہ ئیت پلاٹ ءِ تچک بوگ ءِ پد ءَ کارستانی تب ءُ نفس یک رنگی ءِ آماچ بوتگ انت بلے ادا کسہ آ وڑ نہ انت “کیہُر “ءِ پلاٹ هسا ءَ چاروی detective گدارانی وڑا ساچتگ کجام واکیا کجا سرکشیت ؟ هچ زانگ نہ بیت۔ وانوک دائمی پول ( تجسس ) ءِ توکا انت هسا وتی کارستاں یکپارگی وانوک ءِ دست ءَ نہ دنت ؛ ناں کہ آهانی اندر ءِ ہر تک ءُ پہناتاں اول سرا تالان کنت مردم دیست کنت کہ بامرد دادین ءِ تب ءُ نفسیات ءَ مجتی بدلی ءُ سدلی ودی بوهان انت اے بدلی کسہ ءَ ابرمی رنگ ءُ لزتے دیئنت اسلہ هما جُست کہ آهانی پسوانی شوهاز ءَ دادین انت۔
دادین ءَ گیش وانوک هدوناک انت۔ چُش کہ( 1)مات ءِ مرگ ءِ سبب چے بوتگ ؟ (2)ماسی دُرگنج ءِ راستی چی انت ؟( 3) پت ءَ لوگ ءُ جاگہ چیا یلو کتگ انت؟(4) کرشی کجا شتگ؟( 5)کرشی دادین ءَ دو وار دپ ءَ کپیت کہ ناں؟ گدار انچو پُر پیچ انت کہ هچ چیز وانوک ءَ یکجاه دست نہ کپ انت ادا هسا ءَ دگہ جوانی ءُ استادی یے پیش داشتگ آ اِش انت کہ کارست ءُ آهانی نام ءَ داں هما وهد ءَ پدر نہ کنت ، ہردیں آهانی زلورت نہ انت- اشی ءِ جوانیں درورے دادین ءِ پت ءِ همراه ءُ همساهگ سازجن اِنت۔ کہ آ گدار ءَ گندگ بیت آئی ءِ هستی ءِ ارزشت هم سک باز انت بے آئی ءِ تران ءَ بازار ءِ تب ءُ ماحول ٹہینگ ءَ نہ انت آئی ءِ سازانی ءُ شعرانی توار مئے گوشاں کپ ایت – بلے جند ءِ گدار ءَ هچ جاہ ءَ درا نہ بیت ابید ء چہ اشی گدار ءَ آئی ءِ ارزشت سرجمی ءَ برجاه انت اے مزنیں کمالے هسا ءِ گدار نویسی ءِ دگہ شری یے اش انت کہ آ وتی کارست ءُ آوانی چپ ءُ چاگرد ءَ جوانی ءَ سرپد انت هسا زانت کہ ہر چاگرد ءِ وتی گال ءِ گالوار ، لبز ءُ بزانت بنت اے شری هسا ءِ ہر دُک گدارانی تہ ءَ زاهر انت هسا بجار ءِ گدرانی چاگرد وتی هند ءُ دمگانی هساب ءَ تران کن انت ۔ چہ همیشی ءِ کُمک ءَ کارست یا کارستانی تب ءُ زانت درانگاز بیت ءُ کارست نا ایوکا ابرمی رنگے تالان کن انت بلکیں آ وتی هند ءُ دمگ ، اهد ءُ باری ، قوم ءُ زبان ءُ آوانی نیام ءَ آهانی دگیری یے ودی بیت همے هساب ءَ ہر کارست ءِ وتی لبز ءُ ترکیب انت دادین ءُ شہناز یکیں لوگ ءِ چُک انت بلے شہناز پہ درور ، نوکیں دور ءَ رُستگ ءُ مزن بوتگ آئی ءِ گال ءُ گالوار ، لبزانی رنگ ءُ دروشم ہر دُک مَٹ ءُ بدل انت آئی ءِ گالرد چہ دادین ءِ ساچست ءُ ترکیب ءَ چٹ جتا انت ءُ چہ اشی ءَ آئی ءِ آواز ءِ ریچ هم بدل انت ءُ اے بدلی تب ءُ لسان ، تبک ءُ زانشت ، دور ءُ باریگ ءِ دگیری یے ودی کن انت ءُ اے دگیری مانائی دروشم ءَ هواری ءَ پرک کنان انت گُڈ سرءَ من اے گُشگ لوٹاں ، اے گدار ءَ هسا ءَ تخلیقی دروشم ءَ یک مزنیں سپرے جتگ هسا ءِ زبان تامدار ءُ پُر مانا انت کہ اے وڑیں جهد وانوک ءَ ” کلیر ” ءَ کم گندگ ءَ کیت – پہ درور:
(1) بے مات ءَ زندگی سُتکگیں جنگلے ( 2)من چو ورُّودیں درچکے ءَ رُدان اتاں (3)من اتاں کہ دارانی تہ ءَ ہشکیں دارے اتاں ( 4)پہ ایوکی ءِ اوگارگ ءَ زرے بوگ لوٹگ ءَ اتاں(5) بے وسی ءِ ژیمب ءَ چہ درکپگ ءَ بے وس اتاں هسا بجار ءِ اے گدار ءِ باوست ءَ بازیں گپ ءُ تران بوت کُت کنت گُڈ سر ءَ بس همے گپاں گوں هلاس کنگ لوٹاں هسا ءَ ” کلیر ” ءُ ” کیہُر ” ءِ میان ءَ دراجیں پندے جتگ بلے منزل انگت دیما انت هسا ءَ دگہ پندیے بُرّگی انت-
دی بلوچستان پوسٹ: اے نبشتانک ءِ تہ ءَ درشان کُتگیں ھیال ءُ لیکہ نبشتہ کارے جِندئیگ اَنت، الّم نہ اِنت کہ دی بلوچستان پوسٹ رسانک نیٹورک ایشانی منّوک بہ بیت یا اگاں اے گل ءِ پالیسیانی درشانی اِنت۔