نزوری
نبشتہ کار: قاسم علی شاہ
رجانکار: امجد رھیم
دی بلوچستان پوسٹ
یک مزنیں کوھ ءِ پُشت ءَ میتگ ءَ اُستادے ھست اَت کہ آ باز اِلم ءُ مزنیں تجربہ والائیں مردمے اَت، آ مرد ءِ کرّ ءَ سک باز مال ءُ مڈّی ھست اَت۔ دوریں جاگہ ءَ نودربر آ اُستاد ءِ کرّ ءَ وانگ اَت اَنت، آ پنچ سد نودربر اِت اَنت۔ وانگجاہ ءَ ورگ ءِ واست ءَ دار ءُ پِیشُک کارمرِز کُتگ اَت اِش، بہ زان اِے کار نودربراں گوں ذمہ واری ءَ کُتگ اَت ءُ ھمے کار بہ زان مُوکل ءِ روچ ءَ کنگ ءِ اِت اَنت اِیشاناں دار آرگی اَت۔ یکے وھد ءَ آ پہ جنگل ءَ دار ءُ پِیشُک ءَ شُت اَنت آ ھانی ءِ گوم ءَ یک نزوریں نودربرے ھست اَت آ ھم شُت پہ دار ءَ ۔ وھد ءِ دْراھیں نودربر چہ جنگل ءَ رست اَنت ، گُڑا نزوریں نودربر یک پھناد ءَ بوت ءُ پد ءَ بے تاکیں درچکے دیست اِش۔
آ نزوریں نودربر باز وش بوت ءُ جیڑگ ءَ لَگّ اِت کہ آ درچک ءِ شوھاز ءَ ءُ من ءَ درچک رُست ، من کَمو باز آرام کن کُت پد ءَ رند ءَ وتی درچک ءِ داراں پُروش آن ءُ آ درچک ءِ سَاھِگ ءَ چادرے تالاں کُت ءُ وپت۔ یک وھدے شُت گُڑا آئی ءِ سنگت وتی داراں گوں واتر اَتک اَنت، وھدے آیاں وتی سنگت وپسگ ءَ دیست گُڑا کندگے جِت اِش ، نزوریں نودربر پاد اَتک گُڑا وتی سنگتاں دیست ءِ وتی نیم وابیں چمّاں گوں درچک ءِ سر ءَ لگّ اِت۔ آ درچک ءِ ٹولانی پُورشگ ءَ لگّت آئی ءَ را ھبر بوت اے درچک جوان ھُشک نہ اِت اَنت، اِیشی چمّے ءَ را ٹولے ءَ لگّ اِت ءُ باز تکانسر بوت ئے۔
اِیشی یک دستے گوں چمّ ءَ اَت ءُ دومی گوں درچک ءِ ٹول ءَ اَت ءُ پُروشَگ ءِ جُھد کنگ ءَ اَت۔ ھمے وڑ ءَ اے وتی داراں یکجاہ کُت ئِے شُت دیم پہ وانگجاہ ءَ ، وتی داراں ءَ آوانی دارانی سر ءَ اِیر کُت ئِے۔
گُڈی روچ پد اِیشی ءَ دگہ میتگے ءَ روگی اَت، آیاں اِرادہ کُت روچے ٹک ءَ مھلہ رو ئے پرچا کہ وھدے سر ءَ سر بِہ بِہ ئے ۔ سُھب ءَ مھلہ پاد اَت کن ءُ باروچی ءَ را گُشت ءِ زُوت ورگ جُوڑ بہ کن مارا روگی اَت۔ باروچی ءَ اولی سر ءَ شُت ھما بُرز والا داراں زُرت ءِ آچ ءِ سر ءَ اِیر کُت ئِے، باروچی ءَ آچ ءِ لاگینگ ءِ جُھد کُت آئی ءِ چم چٹ ھراب بوت اَنت ءُ گلہ ھُشک بوت بلے آچ نہ لگّ اِت نودربر ءَ وس وس زیادہ بوت اَت۔ روچ شُت اُستاد ءَ پکر بوت نودربر پرچا انگت نہ شُتگ اَنت، اُستاد وتی اوتاک ءِ توک ءَ در اَتک دیم پہ نودربرانی نیمگ ءَ جُست ءُ پُرس ئِے کنگ ءَ ءُ نودربراں ھما کسّہ گُشت کہ نزوری ءِ سبب ءَ چُو بوتگ دار ھراب بوتگ انت۔ شپ ءِ تھاری ءِ سبب ءَ باروچی ءَ مالوم نہ بوتگ کہ دار آچ ءِ کنگ ءَ کابل نہ انت بلے آئی باز جُھد کُتگ اپسوز آچ نہ لگّت اَت نوں سک باز دیر اِنت مئے اُود ءَ روگ ناممکن اِنت۔ اُستاد ءَ گُشت کہ یک نزوری ءِ سبب ءَ پوریں نودربراں گَمیگ بیتگ ات اَنت، وھد ءِ سر ءَ کار ءَ مہ کن پد ءَ ترا آ کارے سر ءَ اپسوز ءُ ارماں بیت۔
مئے چاگرد انگت دیم ءَ روگ نہ انت چیاکہ آوانی مزنیں وجہ نزوری جاھِلی انت۔ مردمانی وجہ اِیش اِں وھدے سر ءَ کار ءَ مُکمل نہ کنت وھدے کار سر ءَ کیت گوں نزوری ءِ گوما کن اَت۔ بجلی، گیس، ٹیلی پون باز اے وڑیں بل یاکہ وتی زھگانی پیس ءُ چجاس ءِ تیاری ءُ دگہ بازیں کارے ھنچو دیرا کنت اَنت، ھمے کارانی کنگ ءَ باز تَچگ ءُ شُور ءُ شراب ءَ کن اَنت۔ نپسیات ءِ موتبِک ءَ نزوری یاں جاھلی رویہ لس اَت ھمے واست ءَ ارادہ ءُ نا سمجے وجہ بوت کُرت کنت۔ نزوری ءُ جاھلی مردمے (Couch potato) کارمرِز بیت انت۔ ھما مردم کہ گِس ءَ دیراں واتر بیت، مُدام وپس ءِ ءُ وتی کش ءَ ورگیں چیز اِیر کنت ٹی وی ءُ موبائل چاریت بہ مکسد ءَ وتی وھد ءَ زَوال کنت اِیش ءَ نزوری نام گُش اَنت۔
اولی سرا مارا (Couch potato) ءِ بارہ ءَ ھبر بِہ بیت اے چی ءُ اِیشی ءِ تریک ءَ چی اِت اَنت ؟
مئے وھد ڈیجیٹل ءِ ئیگ انت، ٹیکنالوجی ءَ چہ باز ترکی کُتگ ءُ (Digital entertainment) ءَ باز آسانی آرتگ پہ مردم ءَ ۔ مرچیں دور ءَ ٹی وی، ویڈیو، گیمز ، سوشل میڈیا مردمانی واست ھست بلے مردم وتی وھد ءَ ھمے چیزانی سرا لگّتگ اَنت۔ ھمے واست ءَ بازیں مردم زیادہ کارمرِز کنت آ بیمار بنت ءُ آ وتی کاراں وھدے سر ءَ نہ کنگ انت۔نزوری دومی وجہ ءَ مردم بے سمت اِت، بازیں مردمے بے مکسد انت آ وتی زندگی ءَ زندگ انت بلے بے ھبر اَں ۔ اگاں زندگی ءَ مکسد مہ بوتیں گُڑا مردم گوں زندگی ءَ ھور نہ بوت، ھمے وڑیں باز چیز ءَ مردماں ءَ نزور ءُ نا سمج جُوڑ کُتگ ءُ بہ پُزولیں جاگ ءَ ھنچو نشتگ آں۔
نزوری ءِ سیمی وجہ نپسیاتی بیماری بوت کُرت کنت، بازیں مردمے ڈپریشن، ذھنی زور ءُ جزباتی ءِ نا جُوڑ اَنت چیاکہ آ مردم وتی ھمّت ءُ ھوسلہ ءَ کمزور کن اَنت۔ ھمے وجہ ءَ چہ گِس باز وھد زوال کن انت ءُ نزور بنت۔
چارمی وجہ آدت اِنت دگہ آدتانی وڑا نزوری یک آدت ءِ اگاں ھما مردم ھر روچ یک کارے بہ کن گُڑا ھما کارے آدت بیت اِں ھما آدت مزبوت بیت اِنت گُڑا ھما آدت ءِ یل کنگ باز مشکل بیت اِنت۔ باز وھد ءَ لھتیں مردم جسمانی نادراھی ءَ یا ٹَپ ءِ وجہ ءَ بستر وپس ءِ ، ھمے مردم پدا نادراھی ءَ اگاں شر بِہ بیت آئی زندگی ھمے وڑ نزوری ءَ گوں گوازینیت پرچا کہ آ باز چہ آرام کنگ ءَ آدت بیت اِں پد ءَ آرا سکون ملّ اِیت۔ نزوری ءِ یک مزنیں وجہ اِیش اِنت کہ یک ماھول ءِ ءَ ترا ھما آدت ءِ سان بیت اِنت۔ ھما مردم تئی دوست ءُ سنگت اَں گُڑا ھما مردماں ءَ نزوری ءِ سان بوت کنت ئے۔
نزوری ءِ ششمی وجہ اے بوت کنت اِں مردم ھر چیز ءَ آسانی ءِ سر ءَ زُرت بہ کن، وت جھد کنت کہ جسمانی مھنت ءَ رکّینگ ءِ جُھد کنت ئِے اے بی نزور ءِ وجہ بوت کن۔نزوری ءِ ھپتمی وجہ اِیش اِنت وھدے کدر ءَ نہ کنت ، وتی کیمتیں وھد ءَ ھنچو بے ترتیب ءِ سر ءَ کارمرِز کن اَنت۔ ما وتی پائدگے سوج نہ جنت ما بہ پُزول ءَ نندگ ءَ کدر دے انت۔
ھُشک ءَ نندگ یا (couch potato) ءِ چئے نُکسان اَنت؟
دراھجان ءِ جیڑہ بیت ءُ جسم ورزش نہ کنگے وجہ چہ مردم زنڈ بیت ءُ نادُرا بیت ، شوگر ءِ ءُ دگہ بازیں بیماری ءِ آماچ بیت ۔ ھر وھد ءَ نندگ ءِ آدت مردمے دراھجان ءِ واست ءَ نکسان بیت اِنت۔ ھنچیں مردمے زندگی ءَ مکسد نہ بوت آ ھر چیز ءَ مھروم اِنت ھمے واست ءَ مردم ذھنی مریز بوت کُرت کنت ءُ زندگی ءَ نزور گوازین اِیت پد ءَ کم وتی سر ءَ یکیں کنت۔ زندگی ءَ نزوری بوت گُڑا ترا ترکی ءَ نہ لیت اِں، اے وڑیں نہ کامیاب بوھگ ترا نہ لیت اِنت بے پائدگ تئی وھد زوال بیت۔ ترا ھبر بہ بیت تو ھیراں بوھگ ءَ لگ ءِ سستی ءِ وجہ مردمے موت بیت، دنیایے چارومی مسئلہ ھمیش اِنت کہ مردم نزوری ءِ وجہ ءَ مریت اِں۔ پرچاکہ ھر وھدا ورگ ءَ اِنت ورزش نہ کنت ورگ ھزم نہ بنت ، اِیشاں مردمے معدہ، جگر، پھیپھڑے ءُ دل ءَ ھراب کنت اے مزنیں مسئلہ بن اَنت۔ ھما مردم مُول ءُ مراد بیت آ جُھد کنت ءُ ارادہ اِیر کنت ئے وتی زندگی ءَ زندگ بہ بنت۔ ( البرٹ آئن سٹائن گُشیت کہ زندگی سائیکل وڑا اِنت، اگاں تو متوازن بوھگ لوٹ ئے گُڑا تو مسلسل ھرکت بوھگ لوٹ اِیت اِنت) ھمے وڑا زندگی ءَ برے تو بُرت کن ئے۔ اگاں نزوری بوت تئی زندگی ءَ ءُ مسئلہ بوت تو باز کمزور بہ ئے۔
اگاں وت ءَ کیمتی بنائیں ءِ گُڑا مکسد زندگی ءَ جُوڑ بہ کن وتی مکسدے واست ھر چیز بہ کن۔ تئی مکسد کسانیں ءِ بوت یا مزانیں ءِ بوت ترا ھاسل کنگ ئے اِں، اگاں تو لوٹ ئے من مزنیں مردمے جُوڑ بہ بن ترا وتی مکسد ءِ پُشت ءَ روگ لوٹ اِیت اِں۔ مرچی تو ھمّکہ کار کُت کن ئے بہ کن کم وھد ءَ باز کار بہ کن چیاکہ تو وتی آدت جُوڑ کُت کن ئے۔
(اسٹو جابز گُش اِیت کہ سحت والا دماگ ءِ واست ءَ سحت والا جسم ءِ الّمی اِنت) ۔ نزوری مردمے جسمانی مشکلات توک ءَ کپیت۔ ھنچو وت ءَ کمو کمو دیم ءَ بہ بِر گُڑا نزوری ھتم بیت۔ وتی سنگت ءُ ھاندان ءِ گوما وھد بہ گوازیں، وت ءَ ھر ماھولے آدت جُوڑ بہ کن بلکیں ترا آرام بیت ءُ تئی دماگ سکون بیت اِنت۔ ھر وھد ءَ ٹی وی، موبائل، کمپوٹر ءَ دور بُو بُو اِیشانی جاگہ کتاب ءِ وانگ ءِ جُھد ءَ بہ دار یا کدرتی چسمانی گوں وتی وھد ءَ بہ گوازیں۔ وتی جندے سرا یکیں بہ کن نزوری ءَ یل بہ کن ءُ زندگی ءَ بدل بہ کن۔
وتی زندگی ءِ توک ءَ تْرس میار ءُ ھر کار ءَ آسان بہ سمج تو وتی زندگی ءَ بدل کُرت کنے بدل کنگ ئے وھد “مرچی” وتی سوچاں مزن بہ کن وت ءَ تاکت ور جُوڑ کن وتی جندا کیمت والا مردمے بہ کن۔
ترا زندگی ﷲ ءِ نیمگ ءَ ملّتگ وت ءَ سست مہ کن وت ءَ کمزور مہ سمج، ﷲ ءَ ترا ھر چیز داتگ اچاواں پائدہ ھاسل بہ کن ۔ دانش ور کول ءِ کہ وھد دو زھم اِنت، اِیش ءَ کاٹ بہ کن ءُ کار ءَ بیارئے، ورنہ ترا کاٹ کنت ھتم کنت۔
دی بلوچستان پوسٹ: اے نبشتانک ءِ تہ ءَ درشان کُتگیں ھیال ءُ لیکہ نبشتہ کار ءِ جِندئیگ اَنت، الّم نہ اِنت کہ دی بلوچستان پوسٹ رسانک نیٹورک ایشانی منّوک بہ بیت یا اگاں اے گل ءِ پالیسانی درشانی ءِ اِنت –