ماتی زبان ءِ میان اُستمانی روچ ءُ بلوچی زبان
ٹی بی پی گچینی اھوال
ماتی زبانانی میان اُستمانی لڑ کہ بیست ءُ یک فروری ءَ دارگ بیت اِنت ھمے ھساب ءَ بلوچی زبان ءَ ھم بلوچ اے روچ ءَ پہ وتی زبان ءَ کساسی ءَ ماتی زبان ءِ روچ ءِ دارگ ءَ اَنت اے درگت ءَ مئے اھوال پہ بلوچانی زبانانی درگت ءَ۔
بیست ءُ یک فروری نوزدہ سد ءُ پنجاہ ءُ دو ءَ پاکستانی پولیس ءَ رودراتکی پاکستان کہ انی بنگلہ دیش اِنت، اود ءَ یونیورسٹی آف ڈھاکہ ءِ نودربر ءُ لس مھلوکانی سر ءَ ھما وھد ءَ تیرگواری بنا کت کہ آ بنگالی زبان ءَ اردو زبان ءِ ھواری ءَ پاکستان ءِ راجی زبان کنگ ءِ لوٹ کن اَنت۔ پولیس ءِ تیرگواری ءِ تہ ءَ بازیں نودربر بیران بنت ءُ سدانی کساس ءَ مردم ٹپی بنت۔ پہ زبان ءَ وتی ساہ ءِ ندر کنگ ءِ کسہ راجدپتر ءِ تہ ءَ سک کم گندگ ءَ کئیت ءُ ڈھاکہ شھدربرجاہ ءِ جھد بے سوب نہ بیت۔ آیانی دیمھونی ءِ سوب ءَ بیست ءُ یک فروری مروچی سرجمیں جھان ماتی زبان ءِ میان اُستمانی روچ ءِ ھساب ءَ دارگ بیت اِنت-
اے روچ ءَ ماتی زبان ءِ دیمروی، ماتی زبان ءِ رکینگ ءُ ھما زبان کہ آیانی ھلاس بئیگ ءِ تُرس اِنت آیانی نزارگ ءِ گپ کنگ بیت۔ بلوچستان ءِ بلوچ کہ آیانی ماتی زبان بلوچی، براھوئی، جدگالی، لاسی ءُ کھیترانی اَنت۔ اے درست ھما زبان اَنت کہ بلوچ راج اشاں ھمک روچی رد ءَ کارمرز کنت اے زبان بلوچ ءِ ھمک روچی گپ ءُ تران، ھال ءُ اھوالی زبان اَنت۔ بلوچانی مستریں بھر ءِ بلوچی ءَ ھبر کنت ءُ بلوچی نبشتہ کنت۔ دومی مستریں بھر براھوئی ھبر کنت ءُ نبشتہ کنت۔ ھمے پئیم سہمی مستریں بھر جدگالی ھبر کنت بلے جدگالی نبشتہ کنگ نہ بیت۔ لاسی ءُ کھیترانی زبان ءَ ھم نبشتہ کنگ نہ بیت اے زبان تھنا ھبر کنگ ءِ ھداں داں پشت کپتگ اَنت۔
البت بلوچستان ءِ مستریں زبان کہ بلوچی گُشگ بیت آئی ءِ جِند ھم ھما زبانانی تہ ءَ شمار کنگ بیت کہ اگاں آئی ءِ سر ءَ جوانیں رنگی ءَ کار کنگ مہ بیت ءُ دلگوش گور کنگ مہ بیت گُڑا بلوچی زبان ءِ گار بوّگ ءِ گمان ودی بیت کنت۔ بلوچی زبان ءِ نبشتھی راجدپتر سک کوھن نہ اِنت چریشی ءِ سوب ءَ بلوچاں داں انگت گشینتگیں رھبندے ھم نیست کہ درست بلوچ کواس ءُ زبان زانت ھمے رھبند ءَ بلوچی ءِ تچکیں رھبند بہ لیک اَنت ءُ بلوچی زبان ءِ دیمروی ءِ ھاتر ءَ کار بہ کن اَنت۔ ھمے پئیم ءَ براھوئی زبان ھم پد منتگیں زبانانی لڑ ءَ ھوار اِنت ءُ براھوئی زبان ءِ ھم نبشتہ کنوک ءُ وانوکانی کساس چہ زبان ءَ ھبر کنوکاں باز کم اِنت۔ اِشی ءِ لھتیں بُنکی سوباں چہ یکے بلوچاں وتی ماتی زبانانی تہ ءَ وانگ ءُ زانگ ءِ ھک نہ بوگ اِنت ایران بہ بیت اگاں پاکستان ھر دویں ملکانی تہ ءَ بلوچستان ءِ اسکولاں بلوچی زبان وانینگ نہ بیت۔
بلوچی ءِ جاہ ءَ دگہ زبان بلوچ گونڈوھاں وانینگ بنت ءُ چریشی ءِ سوب ءَ بلوچ چہ وتی جِند ءِ زبان ءَ دیر بیان اَنت۔ سرکاری کمک نہ بئیگ ءَ ابید ھم بلوچاں بلوچی ءُ براھوئی ءِ سر ءَ باز دلگوش گور کُتگ ءُ وتی کمک ءَ گوں یک مزنیں کچے ءَ لٹریچر دیم ءَ آورتگ۔ اِشی تہ ءَ بلوچانی وتی اڈ داتگیں کسان کسانیں ادارگ ءُ کارستانی مزنیں جھد بیتگ اَنت ءُ انگت ھم برجاہ اَنت۔
زانتکار چی ءَ گُش اَنت ؟
بلوچی زبان ءِ دیمروئی ءِ سر ءَ کارکنوکیں ناماں چہ یک نامے ڈاکٹر ناگمان بلوچ اِنت ما ڈاکٹر ناگمان ءَ جست کُتگ کہ ماتی زبان ءِ دیمروی ءَ پہ ھما کجام گام اَنت کہ بلوچ زبان زانت، سیاسی گل، ادبی گل، بلوچ رسانکدر ءُ بلوچانی ھمک تک ءَ زیرگی اَنت کہ چریشی ءَ بلوچی ءُ براھوئی ءُ بلوچانی ایندگہ زباناں نپ بہ بیت ءُ آیانی ھلاسی ءِ تُرس ھلاس بہ بیت ءُ زبان دیمروی بہ کن اَنت ؟
ڈاکٹر ناگمان گش ایت: “مرچیگێں دَورءَ ھما زبان زندگ بیت کنت کہ آئی ءَ سیاسی پُشتے ھست۔ سیاسی کُمک کہ بیت گڑا زبان ءِ وانگ ءُ نِبیسگ ءِ جێڑہ ءُ جنجالانی گِیشّێنگ ءِ ھاترا ادارہ ءُ اکیڈمی جۆڑ کنگ بنت۔ آ زبان وانگجاھاں وانێنگ بیت، رسانک ءَ وتی ھکّێں جاہ ءَ گیپت، کار ءُ بار ءُ نیادی ءِ زبان بیت ءُ سرکاری کارگسان کارمرز بیت۔
گپ ءِ مانا اِش اِنت کہ مسترێن چیز کہ زبان ءَ چہ گاری ءَ رکّێنت کنت، اِش اِنت که لبزانکی گلانی همراهی ءَ سیاسی گل هم وتی زبان ءَ کارمرز بکن اَنت ءُ همے جُهد ءَ بکن انت که زبان وانگجاهان وانێنگ به بیت۔”
ما چہ ڈاکٹر ناگمان ءَ جُست کُتگ کہ سیاھگ اگں رھبندءِ جتا بیگ جیڑہ ءِ بھر وَ بیت کنت بلے اے سرجمیں جیڑہ ءِ جند وَ نہ اِنت بلوچ اے ساھت ءَ ھم نبشتہ کنگ ءَ اَنت وانگ ءَ اَنت ءُ وانینگ ءَ اَنت بلوچی ءُ براھوئی ءِ تہءَ لٹریچر ھم پیداک اِنت بلے ھما کجام سوب اَنت کہ بلوچانی نبشتہ رھبند ءِ جیڑہ نہ گیش اِیت؟
ڈاکٹر ناگمان گُش ایت کہ “بلۆچی ءِ سیاھگ ءِ جێڑہ ءِ نہ گیشّگ ءِ مسترێن سوَب ایش اِنت کہ ما بلۆچی زبان ءِ زلورتانی چارگ ءِ بدل ءَ دینی ءُ سیاسی ءُ زاتی مجبوریاں چارێں۔
راستێں گپ ایش اِنت کہ بلۆچی زبان ءِ سرا کار کنۆکێں درستێں زبانزانتاں توری آ بلۆچ بہ بنت یا درکوم بہ بنت، درستاں ھمے گپ جتگ کہ پہ بلۆچی زبانءَ اربی سیاھگءِ بدلءَ رۆمن سیاھگ شرتر اِنت۔ یکےءَ ھم نہ گشتگ کہ اربی شَرّ اِنت۔
درستاں ھمے گپ جتگ کہ اربی سیاھگ گۆں بلۆچیءِ توارێنکی رھبندءَ ھمدپ نہ اِنت۔ اِشیءِ تہا لہتے اَنچێں کمّی گێشی مان کہ بلۆچی نبشتہ ءِ جنجالاں کمتر کنگءِ بدلءَ گێشتر کننت۔
بلۆچی ءِ ندکارانی تها درستاں گێش سید ھاشمیءَ اربی سیاھگ ءِ پلگارگ ءِ جھدے کتگ بلے انگت وتی کتاب ”بلوچی سیاھگ ءِ راست نِبیسگ“ءِ تہا آ تچکا گوَش ایت که ”بلۆچی زبان ماں اَربی سیاھگ ءَ ھجبرراست ءُ تچک نِبیسگ ءُ وانگ نہ بیت۔“
اے اَجَکّہی گپے کہ ما سواسءِ زیرگءِ وھدءَ وتی پادانی ماپ ءَ چارێں بلے سیاھگءِ گچێن کنگءِ وھدءَ زبانءِ ماپءَ نہ چارێں۔ مئے دلگۆش برے گۆں دِینّءَ اِنت، برے گۆں سیاست ءَ۔ اگاں ما ھَکّءُ دل وتی زبانءَ دوست دارێں گُڑا باید اِنت سیاھگءِ گچێن کنگءِ وھدءَ وتی زبانءِ نپءُ نُکسءَ بچارێں۔”
ماتی زبانانی دیمروی ءِ ھاترءَ بلوچ نودربر گل ءُ سیاسی گلانی نیمگ ءَ بلوچستان ءَ بازیں مراگش ھم اڈ دیگ بئیگ ءَ اَنت کہ اِشی مکسد بلوچی ءُ براھوئی ءَ ھوار بلوچانی ایندگہ زبانانی دیمروی اِنت ءُ بلوچ مھلوکاں اَے درس دیگ اِنت کہ اگں وتی راج، سرڈگار ءُ پجار ءَ رکینگ لوٹ اِیت گُڑءَ زبان ءِ رکینگ المی اِنت۔
آسر
اے گپ تچک اِنت کہ بلوچانی زبان کدی ھم سرکاری تکءَ ھاسیں دلگوش دیگ نہ بیتگ اَنت، پاکستان بہ بیت اگں ایران، یا ھما مزن ھئوری مُلک کہ بلوچ آودہ لکھانی کچءَ جھمنند اَنت بلوچی زبان اسکولاں وانینگ نہ بیت۔ بلوچی زبان ءِ تہءَ سرکاری ٹی وی ءُ ریڈیو چینل ھم نیست ءُ نانکہ چُشیں ادارگ ءِ گندگ ءَ کئیت کہ آ بلوچی ءُ دگہ بلوچانی زبانانی سرءَ کار ءَ بہ بیت۔
ابید ءِ سرکاری کمک ءُ سیاسی ھمراہ داری ءَ پہ بلوچاں وتی زبانءِ رکینگ یک مزنیں چکاس ءِ بیت۔ بلوچ سیاسی سروک ءُ راجدوستیں گلءُ بلوچ لبز انکار ءُ کواساں یکجاہ نندگ ءُ انچیں شوربندی کنگ لوٹیت کہ بلوچانی زبان رکینگ بہ بنت ءُ تھنا گوستانک ءِ بھرانی تہءَ پشت مہ کپ اَنت۔