زھرناکیں چکاسانی ھاتر ءَ بلوچستان پرچہ گچین کنگ بیتگ؟
ٹی بی پی شونگال
28 مئی 1998 ءَ پاکستان ءَ بلوچستان ءِ دمگ چاغی ءَ، راسکوہ ءِ کوھانی تھ ءَ وتی زھرناکیں سلاھانی چکاس کُتگ اَت۔ پاکستان ءَ چاغی — 1 کوڈے ءِ نام ءَ چہ پُشت ما پُشت پنچ زھرناکیں چکاس کُتگ اَت۔ ھمک سال اے روچ ءَ پاکستان “ یوم تکبیر” ءِ ھساب ءَ داران ءُ پیداک اِنت، وھدے کہ بلوچستان مردماں، کہ آیاں اے زھرناکیں چکاسانی تاوان چِست کنگ کپتگ اَنت، ھمک سال اے روچ ءَ “یوم آسروخ” (سیاھیں روچ) ءِ وڑ ءَ دار اَنت ءُ گیر کار اَنت۔
پاکستان ءِ زھرناکیں ترامانی درگت ءَ باز نبشتہ کنگ بیتگ، بلے یک جُستے ءِ پسہ کدی ھم دیگ نہ بیتگ کہ آھر پرچہ اے زھرناکیں چکاسانی ھاتر ءَ بلوچستان ءِ گچین کنگ بیتگ؟
جھان ءِ دگہ زھرناکیں چکاسانی ھاتر ءَ کارمرز بیتگیں جاھانی ءُ چاغی ءِ نیام ءَ تپاوت کنگ بہ بیت گُڑا بازیں نزیکی گندگ ءَ کیت۔ امریکہ ءَ وتی درستاں ساریگیں تاگت وریں زھرناکیں سلاھانی چکاس 1954 ءَ “ مارشل جزیرہ” ( مارشل آئی لینڈ) ءَ کُتگ۔ اے جزیرگاں رند ءَ ھرابتریں زھرناکی ءِ سانانی دیمپانی کنگ کپتگ۔ اے ھما دمگ بیتگ اَنت، کہ امریکہ ءَ دومی جھانی جنگ ءَ پد دز گپتگ اَنت ءُ اے جزیرہ ءَ آبادیں مردماں امریکہ ءِ شھری ءِ بیگ درجگ نہ بیتگ، پمیشکا زھرناکیں سلاھانی چکاس کنگ ءِ ھاتر ءَ امریکہ ءَ اے شرتریں جاہ ءِ لیکیتگ۔
بلے امریکہ ءِ زھرناکیں چکاساں چہ سان مند بیتگیں مردماں امریکہ ءِ ھلاپ ءَ کیس کُتگ ءُ تاوانانی پُر کنگ ءَ ھوار اے ھم لوٹ کُتگ کہ اے گپ ھم منگ بہ بیت کہ آ چہ ایٹمی تابکاریاں چہ سان زیرگ ءَ اَنت۔ داں جون 2009 ءَ امریکہ ءِ نیمگ ءَ چہ آیاں تاوان ءِ پر کَنگ ءِ ھاتر ءَ 1.4 بلین ڈالر داتگ۔
ھمے وڑ ءَ، برتانیہ ءَ وتی زھرناکیں سلاھانی چکاس چہ وتی مردماں سک باز دیر آسٹریلیا ءِ سرڈگار ءِ سرا کُتگ اَنت۔ داں آ وھد ءَ یک وڑے ءَ برتانیہ ءِ سرکار ءِ دست ءَ اَت، آسٹریلیا ءَ 1984 ءَ سرجمی ءَ وت واجھی رس اِتگ اَت۔ برتانیہ ءِ زھرناکیں چکاساں ھما سان دور داتگ اَنت، کہ ھما چہ زھرناکیں سلاھاں چہ اوست کنگ بیتگ۔ اِشی ءَ ھندی لس مردمانی (ابارجینل) زمین تباہ کُتگ اَنت۔ رند ءَ اے زمیناں چہ ایٹمی گَند ءَ پاک کنگ ءِ ھاتر ءَ 108 ملین ڈالر ھرچ بیتگ ءُ ھندی لس مردماں 13.5 ملین ڈالر دیگ بیتگ۔ کساس نیم کرن ءِ گوزگ ءَ پد 2014 ءَ اشانی زمین پد ءَ پچ کنگ بیتگ اَنت ءُ پھریزتگیں گوشگ بیتگ اَنت۔
روس ءَ وتی گیشتریں زھرناکیں چکاس قازق راج ءِ سرڈگار، زرباری قازقستان ءَ کُتگ اَنت۔ اے جاہ ءَ کساس 456 زھرناکیں چکاس کنگ بیتگ اَنت۔ ایٹمی زھرناکیانی لیکھانی کساس ءَ قازق ءِ مردم ناوشیں وڑے ءَ سانمند کُتگ اَنت۔ اے “چکاسی جاہ” جھان ءِ زھرناک تریں دمگاں چہ یکے۔
چین ءِ زھرناکیں چکاسانی جاہ “ لوپ نر” اِنت، کہ گیشتریں مسلمانی سر ءَ بندوکیں وت واکیں اُستان سینکیانگ ءِ تھ ءَ اِنت۔ اے کالونیل لیکہ ءِ سر ءَ کارمرز بیان اَنت، کہ درستیں زھرناکیں تاگتانی واھندیں ڈیھاں زرتگ، چین ھم وتی زھرناکیں سلاھانی چکاس ءَ انچیں دمگ ءَ کنگ ءَ اِنت، کہ اود ءَ مردم زرکاری ءِ ھساب ءَ بزگ ءُ بدھال اَنت ءُ آ چک چینی ءِ آماچ اَنت۔ سینکیانگ ھما دمگ اِنت کہ اود ءَ گیشتریں کساس اوغر مسلمانانی ئیگ اِنت ، ءُ اود ءَ مزنیں وھدے ءَ چہ آجوئی ءِ زرمبش ھم جُنزگ ءَ اِنت۔ اے راستیاں سرپد بیگ ءَ پد اے جُست ءِ پسہ رس اِیت کہ چین ءَ چکاسانی ھاتر ءَ ھمے دمگ پرچہ گچین کُتگ ۔
ھمے وڑءَ فرانس ءَ وتی زھرناکیں سلاھانی چکاسانی ھاتر ءَ وتی گوستگیں کالونی الجزائر ءُ صحارہ ءِ دمگانی گچین کُتگ ۔ اے چکاسانی زھرناکی ءَ ھندی لس مھلوکانی سر ءَ سک باز ساز چگل داتگ، ھندی لس مردم دلجم اَنت کہ فرانسیسی نہ بیتگ اَنت، پمیشکا کسے ءِ گوش ءَ مورے ءَ ھم نہ وارتگ۔ زھرناکی ءِ آماچ بیتگیں مردم داں انگت ءَ تاوانی گرگ ءِ ھاتر ءَ کیس ءَ مڑگ ءَ اَنت ۔ یک الجزائری ٹولی ءِ رد ءَ 1960 ءَ داں 66 ءِ نیام ءَ فرانس ءِ زھرناکیں چکاساں چہ سان گپتگیں 27000 مردم انگت زندگ اَنت۔
اے درستیں زھرناکیں چکاسانی جاہ ءَ یکیں کسہ ءَ کنگ ءَ اَنت کہ آ زھرناکیں تاگتانی واھندیں ڈیھ، کہ آیانی کر ءَ کالونی بیتگ اَنت، آیاں وتی چکاسانی ھاتر ءَ کالونیانی گچین کُتگ ءُ نزوریں مھلوک زھرناکیانی سان سگگ ءِ ھاتر ءَ یل داتگ اَنت، ھما ملک کہ آیانی کر ءَ کالونی نہ بیتگ ، آیاں دمگ ءِ چکچین تریں مردمانی سرڈگار گچین کُتگ اَنت، کہ آیانی توار جھان ءَ سر بیت نہ کنت۔
بلوچستان پاکستان ءَ 1948 زوریں “زوریں ھواری” بیتگ اَت، بلوچ اِشی ءَ زوریں ھواری ءَ چہ گیشتر یک سرجمیں اُرش ءُ زوگری ءِ ھم گْوش اَنت ءُ پاکستان ءِ سر ءَ بھتام جن اَنت کہ بلوچستان تھنا آئی ءِ کالونی اِنت ۔ بلوچستان ءَ زھرناکیں چکاسانی ھاتر ءَ گچین کنگ ءُ اود ءِ مردمانی یل کنگ کہ زھرناکی ءَ سان مند بہ بنت، بلوچانی تُرس ءُ گپاں مھکمیں منانک دنت۔