چرچ، ربیدگ، ءُ سیاست
نبشتہ کار: گوگی
رجانکار: ساجد بلوچ
دی بلوچستان پوسٹ
من رودراتکی اپریکہ ءِ پریسبیٹرین چرچ ءِ مُچّی ءِ دیم ءَ بے تاھیری ءِ گون ءَ اوشاتگ آں۔ من چرچ ءِ مردمے نہ آں۔ من چوناھا ایسّائی یے ھم نہ آں۔ من منّ آں پرچاکہ من رَد پھمی ءِ آماچ بوگ نہ لوٹ آں۔ من نہ لوٹاں کہ من ءَ دو تل ءُ دو پُوستی ءِ بھتام بہ لگ ایت; تو، کہ ھچ نہ منّ ئے بزاں یک کاپِرے ئے، مرچی چرچ ءِ کِرد ءِ بابت ءَ چتو گپ کُت کن ئے؟
من یک نبشتہ کارے آں ءُ لھتیں من ءَ دینی نبشتہ کار گُش ایت۔ من مردمانی بابت ءَ نبشتہ کناں: من ءَ مردمانی چیریں جاورانی بابت ءَ نبشتہ کنگ وش بیت; آیانی تْرس ءُ اُمیت، مھر ءُ کینگ، ءُ آیانی دلانی درد چیتو دگہ مردمانی ھمراھی ءَ مردمانی ھر روچیگیں ھال ءُ اھوال ءَ سانمند کن اَنت; راجمانی راستی ءِ ھمراھی ءَ انسان ءِ جوزگیں درچ چون سانمند کنت۔ منی گُشگ اِنت کہ ایسّائی دین ءِ سْیادی چہ مردمانی اندری زندگی ءَ اِنت۔
چمیشکا من ءَ مرچی اد ءَ بوگ ءِ واستا پھلی لوٹگ ءِ زلورت نہ اِنت۔ من لوٹاں وتی تْرس ءُ اُمیت ءَ شمئے کرّ ءَ درشان بہ کناں۔ بلے اد ءَ دگہ سوَبے ھست۔ یک کینین اپریکی یے ءِ رِد ءَ من چہ چرچ ءَ تتک نہ کناں۔ ایشی ءِ سان منی چاریں نیمگ ءَ اَنت پرچاکہ کینیا ءَ بگندئے بُندپتر ءِ تہ ءَ چہ ایدگہ بھراں گیشتر گْرانیں دور دیستگ، کہ نوک آباتکاری ءُ آئی ءِ دینی سنّت, انچُش کہ ایسّائی چرچ اِنت، ءِ اڑ ءُ کُڑ ءِ آسر اِنت۔ من ایشی ءَ اڑے گُشاں پرچاکہ ایسّائی، آئی ءِ بُنکی سِتک مردمانی میان ءَ مھر ءُ برابری اِنت، راجمانی زور ءِ یک زلوری ئیں بھرے ات نوک آباتکاری کہ کینیا ءِ تہ ءَ مردمانی میان ءَ کست ءُ کینگ ودی کنگ ءُ نابرابری ءِ بُنیات ءَ جوڑ کنگ ءَ ات ءُ ایشی ءِ آسر ایش ات کہ اسپیت انسل سیاہ نسل ءِ سر ءَ بالادَست ات۔
ایسائیت ءِ واتر ءَ سُرِشتے ھم بندات کنت اے راجمانی بدلی ءِ یک عملے، پد ءَ آئی ءِ تہ ءَ تَمنی رھبند پُرشت ءُ پروش ءِ آماچ بوت۔ پیسر ءَ راجمانی کانود ءُ اَکدار ءِ کارکالب ءِ وسیلہ ءَ مردماں وتی زندگی گوں آ دگراں نزّیکی کُتگ ات۔ ھاسکر اے بنجاھی سوبہ ءِ بابت ءَ یک راستی یے ات، کہ اود ءَ دوئیں اسکاٹ لینڈ مِشن ءِ چرچ، مورمِن ءِ یک مِشّنے ات کہ آ ماں 1939 ءَ ٹھینگ بوتگ ات ءُ اے مِشّن ءِ بُنکی مکسد ایش ات کہ آ چیتو ایسائیت ءَ ماں دگنیا ءَ شینگ ءُ تالان بہ کن اَنت، ءُ پیوریٹِن ربیت، یک پروٹسٹنِٹ گھتری ءِ جُنزے ات کہ اے ماں انگلینڈ ءَ شانزدھومی کَرن ءَ دیم ءَ اتکگ ات ءُ پیوریٹِن ربیت ءِ مکسد یک پلگاریں ابادتے ءِ آرگ ات بزاں چہ کیتولِک ءِ سان ءَ آجو بوگ، ھست ات۔
ایسائی سِتک ءُ لیکہ چہ یوروپین اکدار ءُ رسم ءَ جُتا بوت کُت نہ کنت۔ گپ ءِ سبوت ایش اِنت کہ تو رکینگ بوتگ ئے، ایسّا ءِ منّوگر ءُ رندگیر بوتگ ئے، ءُ دْراھیں مردم برابر لیکگ بوتگ اَنت بلے اود ءَ اے وڑ بلکل نہ ات۔ تئی بے دود ءُ اینٹی ایسائی بوگ ءِ ماپ: آئی ءَ نوک آباتی واک ءِ شوربندی نہ دیستگ ات، مردماں چہ آیانی زمین ءَ زِبھر کنگ ، آیاں پہ کسانیں زرّے ءِ کمائینگ ءَ تماہ دیگ، آیاں چہ کانودی ھَکاں زِبَھر کنگ، ءُ ڈیلیمیرز ءُ گروگندز، آ زمانگ ءَ واکداریں کھول بوتگ اَنت ءُ آیاں مردمانی سر ءَ زُلم کنگ ءِ ھاسیں ھَک بوتگ، ءِ وسیلہ ءَ نیزگاریں مردم جنائینتگ اَنت ءُ بے شرپ کنائینتگ اَنت۔ ھمے ھاتر ءَ سرجمیں چرچ ءِ ھلاپ ءَ اوشتگی ات۔
چرچ گُش ایت: اسپیتیں مردم گُناہ کُت نہ کن اَنت; اسپیت شر اَنت، بلے سیاہ بد رنگ ءُ جِنّ اَنت۔ چرچ ءَ ، نوک آباتی اینٹی ایسّا ءِ ھلاپ ءَ جنگ کنگ ءِ بدل ءَ ، ھماھانی ھلاپ ءَ جنگ کُت کہ آ پہ مرگ ءَ وت ساڑی ات اَنت۔ انگت ایسّا ءَ وت یَھودی اُلس ءِ کاز پروش داتگ ات ءُ دوئیں یَھودی گروپ ءِ ھلاپ ءَ مدام باوست کُتگ ات: یکے بُرجوآئیز ات، اے ھما تبک ات کہ ایشی ءَ ھاسیں ھَک دیگ بوتگ ات ءُ دومی رومن نوک آباتکار ات اَنت: ایسّا چہ رومن نوک آباتکارانی ھُکم ءَ ھر ڈول ءَ دْرنجگ بوت۔ یکے گُشت کُت کنت کہ اگاں ایسّا 1952 ءَ کینیا ءَ جھمنند بوتیں یا مرچی زِرباری اپریکہ یا رودیشیا ءِ تہ ءَ ، آئی ءَ را ماھو ماھو دھشتگرد یا کمیونسٹ ءِ وڑ ءَ درنجگ بوتگ ات۔
چرچ ءَ ھچ نہ گُشت وھدے کہ زوراکیں کدم نوک آباتی سیزر ءِ وسیلہ ءَ چِست کنگ بوت اَنت، بلے چرچ ءَ زُلم ءِ ھلاپ ءَ آجوئی لوٹوکانی بگیری ءَ مُدام وتی لِٹِّک تاب دات۔ اسل ءَ سیاھیں نسل ءِ ھلاپ ءَ چرچ رنگ ءِ جُتائی ءُ ریا ءُ رو ءِ لیکہ ءَ دیم ءَ کار ایت، ءُ چرچ ءَ بس آیوکیں زند ءِ ءُ جنت ءِ بابت ءَ درس دات۔ لھتیں پادریانی کینگ داریں ءُ سیاسی لیکھاں ءُ لھتیں اپریکی چرچ ءِ رھشوناں وتی ھرابیں میراس پُشتہ دور دات اَنت، کہ آ انگت دینی زندگی ءِ تہ ءَ اِت اَنت۔ آ چہ اُلس ءِ ھر روچیگیں گریوگ ءَ وتی راجی مھشیت ءِ دارگ ءِ واست ءَ گُشئے سون داتگیں مُچی یے ءِ وڑ ءَ سَنٹ ات۔
من لھتیں چیز مئے نوک آباتی دینی میراس ءِ سر ءَ زور دیگ ءَ آں پرچاکہ چرچ ھرچی بُگُش ایت گڑا دْراھیں ایردستیں بَزگر ءُ پوریاگر منّ اَنت پرچاکہ لس مھوک چرچ ءِ سر ءَ سد در سد بیسہ کن اَنت۔ ایشی ءَ مرچیگیں اپریکہ ءِ تہ ءَ یا لس مھلوک ءِ نا اوشتوکیں جُھد ءِ تہ ءَ یک راستیں ءُ ارواھی بنیاتے ءِ دیگ ءِ ھاتر ءَ مارا پگر ءُ عمل ءِ تہ ءَ وت ءَ را وت گون کنگی اِنت۔ چوناھا مرچی چرچ ءِ کِرد چے بوت کُت کنت؟ من ءَ پد ءَ پھل کن ات اگاں من وتی گپ ءِ بزاں چرچ ءِ کِرد ءِ سر ءَ انگت اوشتاتگ آں۔ من پد ءَ ھمے زور دیگ لوٹاں کہ من چرچ ءِ بابت ءَ گُشگ لوٹاں کہ آ یک باپاری اِدَارھے جوڑ بوتگ، بلے مردمانی زُرتگیں سِتکے انّا۔
یوروپ ءِ تہ ءَ چرچ ءُ چرچ ءِ رھشوناں مدام ھاکُمی تبک ءُ کبزہ گیرانی ھمراھداری کُتگ۔ چرچ ءَ مدام وتی رنگ بدل کُتگ یا چرچ ءَ ھاکُمی تبک ءِ وسیلہ ءَ اُلس ءِ لُٹّ ءُ پُل کانودی یا جائز کُتگ۔ کیتولِک چرچ ءِ تہ ءَ، اگاں گپ تچک کنگ بہ بیت، مردماں ھمے گُشگ بوتگ کہ ووٹ چون دیگ بیت۔ چرچ ءَ گْوستگیں دور ءَ گلامی شریں چیزے گُشتگ پرچاکہ یورپ ءِ تہ ءَ گلامی ءُ گلام ءِ باپار کبزہ گیرانی لوٹ بوتگ۔ سیاھیں مردم لکّانی ھساب ءَ وِسٹ اینڈیز ءُ امریکہ ءَ دیم دیگ بوتگ ات اَنت ءُ آ چہ چرچ ءِ زوریں زانشت ءُ گُنگیں پلامرزی ءَ بھا کنگ بوتگ ات اَنت۔
ءُ گلام نارَگ ءَ ات اَنت ءُ چہ بازیں لَٹ شاپی ءَ ، گْوات ءِ کمی ءَ، ءُ شُدلاپی ءَ مِرگ ءَ ات اَنت۔ کبزہ گیرانی تہ ءَ یک کبزہ گیرے ءَ یک جوانیں سوتے نبشتگ ات ” مُومن ءِ گاڑی ءِ تہ ءَ ایسّا ءِ نام ءِ گِرّگ چو وش لگ ایت”۔ لیٹن امریکہ ءِ تہ ءَ لھتیں دینی رھشوناں کہ آیانی کِرّ ءَ توکل ھست ات انچش کہ آیاں زمیندارانی ھلاپ ءَ گَھگیری کُت ءُ برے برے سِلکاریں پوج چہ چرچ ءَ ھم کشّ ات۔ زِرباری اپریکہ ءِ تہ ءَ (چہ لھتیں ایسّائی ئیں مردمانی ھمت ءَ انچش کہ اوڈل اسٹون بہ بیت) چرچ ءَ چیروکانی اَپَرتائڈ منّ ات، اَپرتائیڈ ریا ءُ رو ءُ زات ءُ زُریاتی جُتائی ءِ یک رھبندے ات کہ آ زِرباری اپریکہ ءِ تہ ءَ 1948 ءَ بگر داں 1994 ءَ ھُکومت ءِ وسیلہ ءَ سیاہ پوستانی سر ءَ زورمُشگ بوتگ ات ءُ اپرتائیڈ ءِ آرگ ءِ مول ءُ مراد اسپیتیں نسل ءِ بالادستی ءِ دارگ ات، ءُ اے زالمیں کبزہ گیر چہ انڈالاں ھتم کنگ ءِ ھاتر ءَ زُلم ءِ گَھگیری ءَ کنیں پرچاکہ اسپیتیں نسل اینٹی ایسائی اِنت۔
امریکہ ءِ تہ ءَ بیلی گراھِم، کہ آئی ءَ بازیں مردمانی ماس کنورژن,ایشی ءَ ما اناگتیں بدلی گُشیں انچش کہ یک چیزے ءِ تہ ءَ ، یک لیکھے ءِ تہ ءَ ، یک دینے ءِ تہ ءَ ، ءُ یک گلے ءِ تہ ءَ بدل بوگ ءُ دومی چیز ءِ تہ ءَ، لیکہ ءِ تہ ءَ، دین ءِ تہ ءَ، ءُ یک گل ءِ تہ ءَ روگ اِنت۔ انچش کہ ایسّائی دین ءَ یلہ کنگ ءُ اسلام ءِ تہ ءَ روگ اِنت ءُ یاکہ یک مردمے کمیونزم ءِ لیکہ ءَ یلہ کنت ءُ نیشنلزم ءِ لیکہ ءَ بندوک بیت، ءِ زمہ واری ات ءُ اپریکہ ءَ اتک ءُ بازیں اپریکن ایسّائی دین ءِ تہ ءَ بدل کُت اَنت۔ آ پیسریگیں پریزیڈنٹ جُون ءِ یک مزنیں دوستے اَت۔ آئی ءَ ، وھدے کہ آ جست گرّگ بیت، ویتنام ءِ سر ءَ امریکہ ءِ برجمیں کُشتار نگد ءُ رَد کُت۔
بلے ماں روکپتی دگنیا ءَ چرچ چوناھا راجمانی، مالی، ءُ چاگردی تباھیاں تجرُبگ کنگ ءَ اِنت پرچاکہ ھاکُمی تبک ءُ سنتی چَکمَک ءِ ھمراھی ءَ چہ آئی ءِ برجمیں سنّت ءَ چرچ نو کْوَھن جوڑ بوتگ۔ نو چرچ مردمانی واھِشت ءُ سِتک ءِ پیشدارگ ءَ دسکش کنگ ءَ اِنت، ءُ چرچ ءِ رندگیر روچ پہ روچ کم بوگ ءَ اَنت پرچاکہ چرچ ءِ عمل ایردستیں مردمانی راستیں جُھد ءَ پیش دارگ ءَ نہ اِنت۔
زاناں چرچ اپریکہ ءِ تہ ءَ جُتا اِنت؟ گْوست ءَ ربیدگ ءِ پِڑ ءُ راجمانی جُنز ءِ تہ ءَ چرچ ءِ کِرد ءِ بابت ءَ من گپ کُتگ۔ اگاں گْوست اپریکی لیکہ ءِ بیگواھی ءُ ربیدگی پراموشی ءِ مستریں سوبے بوتگ، بلے ایشی ءَ الّم ،مرچی، ربیدگی یکراھی کنگ ءِ ھاتر ءَ ترا کار کنگ لوٹ ایت۔ ایشی ءَ پُرشتگیں اپریکی دودمان ءِ روتگانی تہ ءَ دوبر روگی اِنت: ایشی ءَ سانگ ءُ کُربانی ءِ اپریکی ربیتی دْروشم الّم تپّاسگی اِنت۔ اپریکی ربیتی ٹکّ پرچا اے پیمیں ربیتی چیزاں مانادار لیک ایت؟ مُنڈُومُگ, ھئور ءِ ھُدا چی یے؟ مُگومُو، کوہ، ماہ، ءُ دْرچک ءِ ھُدا چی یے؟ زاناں آ ربیتانی تہ ءَ ایسّائی سِتک ءِ بنیات کراس ءَ شوھاز کُت کن اَنت ءُ یاکہ اے پیمیں ربیت مُدامی ءِ واستا پورپی میانی تبک ءِ ربیدگ ءِ تہ ءَ مان پوشگ بہ بنت؟ زاناں مئے پادری ھما گُداں پوشگ ءَ اَنت کہ کبزہ گیر انو پوشگ ءَ اَنت اش؟ زاناں مئے پادری ھما چرچاں اڈ کنگ ءَ اَنت کہ انگریز اڈ اش کنگ ءَ اَنت؟ زاناں ما ھما ھساب ءَ کیکاں کپ کنیں کہ اسپیت وتی سانگ ءِ ربیت ءِ ھساب ءَ کپ کن اَنت اش؟ کیک ءِ کپ کنگ ءُ چلّا ءِ دیگ چہ مئے پِت ءُ پیروکانی نجائی ورگ یا پس ءِ کُشگ ءُ بیر ءِ جوش دیگ ءُ بُرز ءَ یلہ دیگ گیشتر پرچا منّگ بیت؟ پاکیں چرچ ءِ تہ ءَ شراب چہ نجائی ءَ پرچا ساپ ءُ پلگار لیکگ بیت؟ اے بے سریں جُست نہ اَنت۔
ھمے ربیتانی ھمراھی ءَ مارا وتی پجّار گچین کنگی اِنت کہ آ پہ یک ٹکّے ءِ اَکدارانی درشان کنگ ءَ ارزِشدار اِنت۔ بلے راجمان ءِ تہ ءَ اپریکی چرچ ءِ مسترین ھترا راجمان ءِ دْراھیں سِلکاریانی تہ ءَ پُترگ اِنت۔ آجوئی ءِ گرگ ءَ پد اپریکہ ءَ میانی تبک دیم ءَ اتک: اے تبک زمینانی کبزہ ءُ یکجاہ کنگ ءَ دزگٹ ات ءُ آیاں وتی باپاری سیت چہ پوریاگر ءُ نیزگارانی سیتاں گیشتر ارزشت دات اَنت۔
من ترا یک جُستے گُشاں کہ کنیا ءِ سنّت کئے ءِ دست چیر ءَ اِنت؟ ; ورکِنگ پارٹی ءِ اَھوال ءِ رِد ءَ کینیا ءِ راجی ایسّائی کونسِل ءِ دست چیر ءَ اِنت۔ اے یک ساپیں گپے کہ کنیا ءِ راجمان ءِ تہ ءَ تبکی بھر ءُ بانگ گِندگ بیت ایشی ءِ بنیات ءَ راجی دولت ءِ بھر دیگ بیت۔ کینیا ءِ راجمان مارا ھست ءُ نیست ءِ شریں درور دنت۔
زاناں چرچ، انچش کہ یوروپ ءُ لیٹِن امریکہ ءِ تہ ءَ بوتگ، چہ بیوروکریٹِک کمرشل میانی تبک ءُ ایلیٹ ءِ سنّت ءَ، دری ملک ءِ کیپیٹلزم ءِ ھاتر ءَ اّلم از ءَ دیمکار کار کنت؟ زاناں چرچ یک اندامے ءِ وڑ ءَ لھتیں مردمانی دست ءَ اُلس ءِ لُٹ ءُ پُل ءَ نہ منّ ایت کہ ھمے مردم چہ الم ءُ زانت ءِ سیت ءُ راجمانی اِدَارہ ءِ دارگ ءِ سوب ءَ باز دولت کمائینگ ءِ جاگہ ءَ اَنت؟ زاناں چرچ کیپیٹلزم ءَ رَد کنت کہ آئی ءِ تہ ءَ بےکار ءُ جلّادی زانگ بیت؟ من ءَ سِتک اِنت کہ چرچ، چہ وتی ردیاں سبک زور ایت، پیٹر ءِ چرچ ءِ بنداتی ءُ کْوھنیں کمیونزم ءَ دوبر کیت ءُ اپریکی ربیتی راجمان ءَ ھم۔
ایشی ءِ ءُ اپریکی لس مھلوک ءِ برابری ءِ ھمراھی ءَ ّسنّت ءِ تہ ءَ کار کنگ بہ بیت، ما چہ یک لبی ئیں ءُ کینگ داریں چاگردے ءِ آجو بوگ ءَ یک نوکیں چاگردے اڈ کت کنیں، ءُ بس یک سوشلسٹ چاگردے ءِ تہ ءَ پہ مردمانی کمک ءَ وتی سرجمیں ھُنراں سرپد بئیں۔
آشوب ءِ کتاب ءَ یات بہ کن ات: من یک نوکیں زمینے ءُ جنتے دیست۔۔ ھو، بلے کْوھنیں ٹِسٹِمنٹ ءِ تہ ءَ زبور ءِ نبشتہ کار وتی توار ءَ مئے جاورھانی ھاتر ءَ گیشتر ارزان کنت: ما یک جُتائیں زمینے ءِ تہ ءَ چیتو ھُدا ءِ سوت ءَ جن ایں؟ اے منی سِتک انت کہ چرچ چہ راجی آجوئی لوٹوکانی جُھد ءِ کمک ءَ، چہ رودراتکی میانی تبک ءِ ربیدگ، نیو کالونیلزم، ءُ کیپیٹلزم ءَ ، وت ءَ دور کنت۔ مارا کْوھنیں مَندر ءِ پُروشگ ءِ زالورت بوت کُت کنت تاکہ ما یک نوکیں ءُ جُتائیں مندرے اڈ بہ کنیں۔
REFERENCE
1. Speech made at the fifth General Assembly of the Presbyterian Church of East Africa at Nairobi: 12 March 1970.
دی بلوچستان پوسٹ: اے نبشتانک ءِ تہ ءَ درشان کُتگیں ھیال ءُ لیکہ نبشتہ کار ءِ جِندئیگ اَنت، الّم نہ اِنت کہ دی بلوچستان پوسٹ رسانک نیٹورک ایشانی منّوک بہ بیت یا اگاں اے گل ءِ پالیسانی درشانی انت-