چائنا ءُ پاکستان ءِ سیادی، بی ایل اے ءِ اُرش – باہڑ بلوچ

نبشتانک: چائنا ءُ پاکستان ءِ سیادی، بی ایل اے ءِ اُرش

نبشتہ کار: باہڑ بلوچ

دی بلوچستان پوسٹ

پاکستان ءُ چائنہ بندات ءَ 1949ءِ بنگیج ءَ وتی باپاری سیادی ءَ بندات کن اَنت آھانی مستریں جیڑہ الاکہ ءِ تہ ءَ لس دژمنی ءِ بنیات ءَ انڈیا بیت، چی ءَ کہ ھندوستان ءِ بھر ءُ بانگ ءَ پد کشمیر ءِ سر ءَ انڈیا ءُ پاکستان ءِ جنگ یا دژمنی بندات بیت۔ وھد ے کہ 1949 ءَ چائنہ دو بھر ءَ بیت، یکے پیپلز ریپبلک آف چائنہ کہ آئی ءَ ماؤزے تنگ چہ چائنہ ءَ آجو یا جتا کنت، گُڑا پاکستان اولی ملک بیت کہ پی آر سی ءَ UN ءِ توک ءَ پجارگ بیت۔

چہ بندات ءَ آھانی مستریں واھشت ھمیش بیت کہ الاکہ ءِ تہ ءَ انڈیا سر چست کنگ ءَ نئیلگی اِنت، چیاکہ گوں پاکستان ءَ دوستی کنگ ءِ ھاتر ءَ چائنہ ءَ گوں انڈیا ءَ سیمسرانی سر ءَ جیڑہ بیت۔ سال1951 ءَ چائنہ ءُ پاکستان وتی سیادی ءَ مھکم کنگ ءِ واستا یک باپاری منگ نامہ یے ءِ سر ءَ دز رند کن اَنت۔ ھمے دْرچ ءَ برجاہ داران ءَ 1955 ءَ ایشیا ءُ افریقہ ءِ ملکانی نیام ءَ یک کانفرنسے Bandung conference ءِ نام ءَ برجم دارگ بیت کہ آئی ءِ مکسد ایش بنت-

گوں یک دومی ءِ تئی جیڑہ ءَ دزمانجنی نہ کنگ۔ الاکائی بقا/ سلامتیءِ احترام یک دومی ءِ وتواکیءِ احترام یک دومیءِ بقاءِ ھاتر ءَ پرایمنی ءُ دگہ دگہ ۔

ھمے رنگ ءَ پاکستان ءُ چائنہ ءِ سیادی دیمتر ءَ شریں وڑے ءَ دگہ منگ نامھانی سوب ءَ جوان بوان بنت۔ گُڑا 1963چائنہ ءُ پاکستان دگہ لھتیں منگ نامھانی سر ءَ دزرند کن اَنت۔ ٹریڈ معاہدہ ، ایئر ٹرانسپورٹ ءُ دگہ باپاری منگ نامہ دز رند کنگ بنت۔ ھمے رنگ ءَ پاکستان ءُ چائنہ ءِ دوستی گیش بوان بیت، وھدے کہ 1971 ءَ پاکستان ءَ سیول وار بندات بیت، گُڑا بنگالی وتی ھکانی واستا وتی پجار(شناخت) ءِ واستا پاد کاینت۔ بنگالیانی جیوگرافیکل ھد ءُ سیمسرانچو بیت کہ آھان ءَ انڈیا ءِ ڈولیں ملک کمک کن اَنت۔ گُڑا ھمے وھد ءَ چائنہ ھم لس دژمنی ءِ سوب پاکستان ءِ کمک ءَ کنت ،گڑا اے جیڑہ ءَ پد انچو گندگ بیت کہ چائنہ ءُ پاکستان یکے دومے ءَ ھر جاگہ ءَ ھر وڑیں کُمک کن اَنت۔ وھد ءِ ھمرائی ءَ پاکستان ھمے سالانی تہ ءَ متلب 1971 ءُ 1972 ءَ چائنہ ءُ ایو-ایس اے ءَ ھم یک ءُ دو چیریں دیوان کنائین ایت ءُ اے دوئیں ملکانی سیادیانی شر کنگ ءِ ھم جھد ءَ کنت۔

ایش ھما وھد اِنت کہ یو ایس اے ءَ ساؤتھ ایشیاءِ مُلکانی سر ءَ arms embargoes جتگ ات کہ من ایشیائی یک مُلکے ءَ اوں سلاہ نہ دے آں گڑا اے وھد ءَ پاکستان یک بلاھیں جنجالے ءِ توک ءَ کپت۔ یک نیمگے ءَ بنگال ءِ جنگ ءُ دومی نیمگ ءَ USA ءِ سلاہ نہ دیگ ءِ جار ، گڑا 1972 ءَ بنگلہ دیش ءِ آجوئی ءَ پد چائنہ پاکستان ءِ ھر وڑیں کُمک ءَ کنت ءُ وتی سیادی ءَ گوں پاکستان ءَ گیش مھکم کنت ۔

ھمے رنگ ءَ چائنہ ءُ پاکستان ءِ سیادی گیش بوان بوت۔ میان اُستمانی سیاست ءِ تب وھد ءِ ھمبرائی ءَ بدل بوان بیت چوناھا میان استمانی سیاست ءِ تہ ءَ مُلکانی ھر وھد ءَ وتی سیت ءُ نپانی سوب ءَ گوں یکے دومی ءَ سیادی کن انت دنیا ءِ توک ءَ ملک اے چیز ءَ لاچار نہ بنت کہ پلاں ملک ءَ من ءَ انچو کمک کتگ ،بائیدانت آئی ءِ ھر وھد ءَ کمک ءُ مدت بہ کن آں ،متلب ملک مارشتانی بُنیاد ( emotions base ) ءَ کار نہ کن انت ءُ نئیکہ یک ملکے دومی ملک ءَ گوں مارشت بندوک بنت، ملک ھر وھد ءَ وتی راجی سیت ءُ نپ (National interest) آں چار انت راجی پائیدگ ءُ تاکت ءَ چار انت یک ملکے ءِ ھر وھد ءَ ھمے جُھد ءَ بیت کہ من کجا ءُ چون وتی راجی پائیدگاں گِپت کت بہ کن آں ءُ چے وڑ چہ دومی ملک ءَ وتی تاکت (power) ءَ گیش کُت بہ کن آں ۔

1980 ءِ وھد ءَ پاکستان وت ءَ ایٹمی تاکت ءِ جوڑ کنگ ءِ جُھد ءَ بندات کنت ، گڑا USA اے چیز ءَ وش نہ بیت USA پاکستان ءَ زور دنت کہ اے کار ءَ مہ کن ۔ بلئے پاکستان چہ انڈیا ءِ زدّ ءَ USA ءِ گپ ءَ نہ زور ایت ءُ گوں فرانس ءَ منگ نامہ یے دز رند کنت پہ ایٹمی پلانٹانی زورگ ءِ واستا ، گڑا USA پاکستان ءُ فرانس ءَزور کنت کہ شما اے چیزانی توک ءَ مہ کپ اِت ءُ فرانس ءَ گُش ایت کہ تو پاکستان ءَ گوں اےمنگ نامہ ءَ واپس بہ زور، گڑا پاکستان ءَ اے چیز ھزم نہ بیت پاکستان چائنہ ءَ چہ کمک لوٹ ایت ،گڑا چائنہ 1990 ءِ وھد ءَ پاکستان ءَ ایٹمی پلانٹ پُجارین ایت کہ پاکستان وت ءَ ایٹمی تاکتے جوڑ بہ کنت ءُاے دمگ ءَ سرجم بہ کنت۔

چوناھا پاکستان گوں وتی جوڑبوگ ءَ گوں بلوچستان ءِ سر ءَ کبزہ کنت اے کُلّیں میان ءَ بلوچ ءِ گوں پاکستان ءَ وتی آجوئی ءِ جنگ برجاہ بیت ایش میان ءَ پاکستان گوں چائنہ ءَ سیادی دارگ ءَ انت ، امریکہ ءَ فوجی اڈّہ دیگ ءَ اِنت، ایش وھد ءَ بلوچ ءِ آجوئی ءِ جُنز اوں وھد وھد ءِ سر ءَ برجاہ اِنت ۔ 1948 ءَ بندات بوتگیں جُنز 1958, 1962 ءُ 1970 ءَ تک وڑے نہ وڑے ءَ برجاہ بیت ۔ اے میان ءَ پاکستان دنیا ءِ دگہ بازیں مُلکانی ھواری ءَ چائنہ ءُ امریکہ ءِ کمک ءَ بلوچ ءِ جنگ ءَ دار ایت ۔

بلوچ ءَ پاکستان ءِ کبزہ گیری ءِ ھلاپ ءَ باز جنگ داتگ بلئے اے جنگانی توک ءَ بازیں کمّی ءُ نزوری ھم بوتگ اَنت، بلوچ ءِ جنگ وھد ءِ ھمبرائی ءَ بُرز ءُ جھل ھم بوتگ اَنت بلوچ ءِ جنگ ءَ پاکستان وَ شرّیں وڑے ءَ تاوان داتگ بلئے کدی ھم دری تاکت چوشکہ چائنہ ءِ وڑیں مُلکاں ھچ وڑیں دْروشمے ءَ جنگ نہ داتگ ءُ آھانی ھچ وڑیں project ءُ کار تاوان نہ داتگ اَنت، بلوچ ءِ پیشی جنگانی دیم تھنا گوں پاکستان ءَ بوتگ۔

بلوچ ءِ پاکستان ءِ ھلاپ ءَ پنچمیinsurgency ءِ بندات چہ 1990 ءِ گڈّ سر ءَ بیت ءُ چہ نزّ ءِ پیسریگیں جنگاں مرچی بلوچ ءِ جنگ گیش مھکم اِنت ءُ اداراتی رنگاں جُنزگ ءَ اِنت ءُ لس مھلوک ءِ کوپگان اِنت ءُ گوں یک لیکھے ءِ ھمبرائی ءَ جُنزگ ءَ اِنت ءُ وتی گْوست ءِ ھما نزوری ءُ کمزوریاں چہ باز دربرتگ ءُ دیم ءَ جُنزان اِنت، کہ مرچی چائنہ ءِ وڑیں تاکتوریں ملک لاچار کتگ انت کہ بلوچ ءِ اجازت ءَ ابید ھچ وڑیں تاکتے اے زمین ءِ سر ءَ لُٹ ءُ پل ءِ اجازت دیگ نہ بیت ءُ ھچ وڑیں تاکتے اے اجازت دیگ نہ بیت کہ ھما project آں دیم ءَ بہ بارت کہ آھاں چہ بلوچ ءِ وجود ءَ ھترہ اِنت۔ ھمے بلوچ ءِ مزاحمت ءِ سوبمندی اِنت کہ ڈنّی تاکت دزرس بلوچ ءِ زمین ءِ سر ءَ سک کم کتگ انت ۔

چوشکہ چائنا ءِ پائیدگ گوں پاکستان ءَ بندوک انت، چائنا ھچ وڑ ءَ نہ لوٹ ایت کہ من پاکستان ءَ یلا بہ کن آں ءُ آئی ءَ یک کر بہ کن آں چیاکہ میان استمانی تاکتانی ھمک وھد ءَ یک لوٹے بیت ،آ لوٹ ھمیش بیت کہ دیمروئی کنوکیں دزچیر ءِ ملکاں کارمرز بہ کن اَنت ءُ وتی کار ءَ بہ کش آں ھمے وڑا چائنہ ھم مرچی ئیں دور ءَ یک معاشی تاکتے زانگ بیت میان استمانی دنیا ءِ تہ ءَ ۔

2013 ءَ چائنا یک ماشی ھکمت املی ءِ بندات ءَ کنت ون بِلٹ ون روڈ ءِ نام ءَ ایش پروگرام دنیاءِ توک ءَ “ٹریڈنگ روٹ “ءِ بستار ءَ داریت کہ ایش گیش ءَ گیش سرجمیں دنیا ءِ زمینی ءُ دریائی راہ ءُ دگاں سر بیت۔ ھما جاھاں کہ دریا نیست ھمود ءَ ھم دنیا ءِ گیش ءَ گیش” براعظماں” وت ماں وت ءَ دست ماں دست کنت بی آر آئی ءِ توک ءَ مرچی تک 71 ملک ایشی ءِ بھر انت۔ ھمے ماشی ھکمت املی ءِ یک بلاھیں بھرے چائنا پاکستان ایکنومک کوریڈورانت کہ 2013 ءَ اسلام آباد ءُ بیجنگ یک پروجکٹے دز رند کنت، کہ آئی ءِ نام CPEC انت، ایشی ءِ بنداتی وھد ءَ چائنا 43 بلین ڈالرز ھرچ کنت بلئے ایشی ءِ ھرچ لوٹ گیش بنت داں مرچی 62 بلین ءَ سر بیتگ انت۔

ایش پاکستان ءُ چائنا ءِ زمینی راہ ءُ دگاں یکجاہ کنت ءُ ایشی ءِ مستریں بھر بلوچستان ءَ انت کہ بلوچ زمین ءُ زِر ایشی ءِ سوبمندی ءِ سوب اَنت کہ بلوچ زر ءِ سوب ءَ چائنا دنیا ءِ ایدگہ ملکاں گوں نزدیک بیت ۔ ھمے رنگ ءَ کہ 1900s ءَ وھدے بریٹین ھندوستان ءَ را سھر ءِ مرگ ءِ نام ءَ دنت ءُ آئی ءَ لُٹ ءُ پل کنت ءُ وھدے بریٹین ھندوستان ءَ چے در کیت گڑا ایش سھریں مرگ ءَ تباہ کنت، ھمے رنگ ءَ مرچی بلوچستان یا بلوچ زمین ءُ زر چائنا ءُ پاکستان ءِ واستا یک سھ یں مرگے ءِ بستار ءَ اَنت۔

ھمے بازیں منگ نامہ کہ پاکستان ءُ چائنا ءِ میان ءَ ھست انت ایشانی مستریں سوب بلوچ زر ءُ زمین اَنت کہ چائنا ءُ ایدگہ دنیاءِ چمانی چیر ءَ انت ءُ مرچی پاکستان ھمے سیادی ءَ ہزار وڑیں نام دنت کہ چائنہ ءُ پاکستان ءِ سیادی چہ ھمالیہ کوہ ءَ برزتر ءُ چہ دریا ءَ جھل تر ءُ چے بینگ ءَ شیرکن تر انت کہ ھروھد ءُ ھرجاہ پاکستان ءَ کمک کنت۔

انچو شکہ من پیسر ءَ گپ کتگ ات کہ مروچیگیں دور تاکت ءِ دور انت ،دنیا ءِ ھر ملک تاکت ءِ دمب ءَ کپتگ ھمے رنگ ءَ چائنہ ھم ھمے تاکت ءِ پُشت ءَ انت چائنہ ءِ واستا اے سیادی بس آئی ءِ وتی پائیدگ انت چائنا وتی پاکستان واستا گوں پاکستان ءَ بندوک انت۔ کجام روچ ءَ چائنہ ءِ پائیدگ سرجم بوت انت آئی ءِ واستا پاکستان ھچ مانا نہ داریت مرچی ھمے پروجیکٹ ءَ بلوچ راجی جنز ءِ مردم وتی واستا یک رنگے سرپد بنت کہ چائنہ ءَ نا بلوچ ءِ کار ھست ءُ نئیکہ بلوچ مھلوک ءِ بلکیں چائنا ءِ زروت بلوچ زر ءُ زمین اَنت کہ چہ اود ءَ وتی راجی پائیدگاں گچین کنت ءُ آھان ءَ پل ایت ءُ روت۔

بلوچ ءِ گوں پاکستان ءَ مرچی پنچمی جنگ ءَ انت کہ ایش جنگ وتی اولی پیز ءَ چے در اتکگ ءُ دومی پیز ءَ روگ ءَ انت ایش پیز ءِ توک ءَ بلوچ ءَ سک ءَ شوکیں وڑے ءَ وتی جنگ دیم ءَ آؤرتگ ھمے رنگ ءَ بلوچ لبریشن آرمی کہ آیک بلوچ سلاہ بندیں گلے، کہ آ سلاہ بندیں جھد ءِ سر ءَ بیسہ دار ایت، آئی ءَ پاکستان ءُ چائنا ءِ سیادی مرچی انچو نگیگ کتگ کہ چائنہ نوں بلوچ زمین ءَ آیگ ءِ واستا ہزار رند ءَ جیڑ ایت ءُ نوں کیت۔

بی ایل اے مجید بریگیڈ یونٹ کہ آ فدائین کنت، آئی ءَ پاکستان ءُ چائنا ءِ سر ءَ مرچی روچ ءَ تک دہ ارش کتگ، ایش ارشانی توک ءَ 5 ارش چائنہ ءِ انجینیئرز ،چائینیز کونسلیٹ ءُ چائنا ءِ کنفیوشس انسٹیٹیوشن ءِ ٹیچرانی سر ءَ کنگ بوتگ انت۔ مجید بریگیڈ ءَ اولی ارش کہ چائینیزانی سرا 11 مئی 2017 ءَ بوتگ، دومی ارش ماں 2018 ءَ چائینیز کونسلیٹ ءِ سر ءَ بوتگ ءُ سیمی گوادر ءَ pc ہوٹل ءِ چائینیزانی سر ءَ بوتگ ،چارمی گوادر ءَ چائینیز انجینیئرزانی سر ءَ بوتگ ءُ پنچمی کہ گیم چینجرھکمت املی ءِ بنیات ءَ مستریں با اسریں ارش زانگ بیت آ 26 اپریل ءَ ماں کراچی ءَ چائینیز ٹیچرانی سر ءَ بوتگ ۔ اے ارش اولی فدائین ارش بوتگ کہ یک بلوچ زالبولے ءَ کتگ ءُ ایش ارش ءَ سوبمندی ھمیش بوتگ کہ چائنا ءَ بگر تاں کلیں جھان ءَ بلوچ ءِ توار سر بوتگ۔

چائنا پاکستان ءِ سیادی ایش اُرش ءَ پد نگیگ گندگ بوگ ءَ انت۔ انچو کہ پیسر ءَ من گُشتگ اَت کہ چائنا یا کجام ھم میان اُستمانی تاکت بہ بیت آئی مستریں لوٹ چہ دومی ملکاں آئی ءَ راجی پائیدگ انت وھدے کہ یک ملکے ءِ راجی پائیدگ سرجم مہ بنت گڑا آ وتی پائیدگانی ھاتر ءَ ھرچ وڑیں پیسلہ زُرت کنت ایش اُرش ءَ پد گندگ بیت کہ چائنہ ءُ پاکستان ءِ ھما نزدیکی سیادی نزور گندگ بوگ ءَ انت۔

کنفیوشس انسٹیٹوشنز چائینیز زبان ءُ ربیدگ ءِ دیمروئی کنگ ءِ ادارہ انت کہ درستیں دنیا ءَ ایشی ءِ پروجیکٹ ءِ بازیں یونیورسٹی، کالج ءُ کلچرل سینٹراں بندوک انت دنیا ءَ چوشیں ملک ھم ھست کہ چائنا آھانی توک ءَ ایش پروجیکٹانی سر ءَ سالے10 بیلین ڈالرز ھرچ کنت۔

پاکستان 2013 ءَ ایشی ءَ پد ءَ کراچی یونیورسٹی، این ای ڈی یونیورسٹی ءُ لمز یونیورسٹی ءُایدگہ جاھاں ادارہ ءَ جوڑ کنگ ءَ بندات کنت کہ اود ءَ چائینیز زبان ءُ کلچر وانینگ ءُ سرپد کنگ بیت بلئے مرچی چائنہ لاچار بوتگ کہ وتی ایش ادارھاں بند بہ کنت ءُ وتی ملکی استاداں واتر بہ لوٹائین ایت کہ اود ءَ چائنہ ءَ میلین ءَ چہ گیش ھرچ کتگ چائنا ءُ پاکستان ءِ اے سیادی کہ ھپتاد سال ءَ گیش انت کہ سک مھکم بوگ ءَ بوتگ بلئے استیں وھد ءَ گوں پاکستان ءَ چائنا ءِ سیادی نزور گندگ بوگ ءَ انت۔

چائنا ءَ 2016 ءَ پاکستانءَچے وتی ملکی مردمانی ھاتر ءَ ہائی سیکیورٹی لوٹ اتگ ءُ پاکستان ءَ من اتگ کہ من چائینیزاں گیش ءَ چہ گیش سیکیورٹی دیاں بلئے بلوچ گلانی ایش اُرش ءَ پد چائنہ ءَ پاکستان ءِ بے وسی ماراتگ ءُ کنفیوشس انسٹیٹیوٹ ءِ استاد لوٹائینتگ انت نوں گوں پاکستان ءِ آؤکیں جیڑھانی سر ءَ گپ ءُ تران بندات کتگ اگاں آؤکیں وھد ءَ پاکستان ءِ کرد ھمے بہ بیت گڑا انچو سما بیت کہ چائنہ ءُ پاکستان ءِ ھمے سیادی سک نزور بیت ءُ چائنہ ءَ پہ دومی آپشن ءِ نیمگ جیڑگ ءَ لاچار بیت دومی ملکانی مھلوک ھم باز جیڑ اَنت ءُ پیسلہ زور اَنت۔ استیں وھد ءَ انچو سما بیت کہ ایش اُرش ءَ پاکستان بے وسءُ لاچار کتگ ءُ چائنہ ءِ وڑیں ملکے لاچار کتگ کہ وتی پیسلھانی سر ءَ دوبر بہ جیڑ ایت۔

دی بلوچستان پوسٹ: اے نبشتانک ءِ تہ ءَ درشان کُتگیں ھیال ءُ لیکہ نبشتہ کار ءِ جِندئیگ اَنت، الّم نہ اِنت کہ دی بلوچستان پوسٹ رسانک نیٹورک ایشانی منّوک بہ بیت یا اگاں اے گل ءِ پالیسیانی درشانی اِنت۔