جھانی راجدپتر ءِ سر ءَ چمشانکے- سمیع اللہ بلوچ

جھانی راجدپتر ءِ سر ءَ چمشانکے

نبشتہ کار: سمیع اللہ بلوچ

گڈی بھر

دی بلوچستان پوسٹ

آپی راہ چوں،کدی ءُ کَے شوہاز کُرتگ اَنت کے مروچی دنیا جہان ءِ آپی راہ جست انت ءُ دنیا ءِ یک سرے ءَ چہ دومی سر ءَ مردم آپی گُرابانی سر ءَ سپر کن اَنت ایشی ءِ سر ءَ من وتی اے گُڈی بھر ءِ تہ ءَ چمے جن آں-

وھدے روم ءِ تہ ءَ عیسائیانی چرچ سک زور آور بنت گڑا اے گپ ءِ منگ ءَ تیار نہ بنت کہ زمین مدام گردش ءِ تہ ءَ اِنت بلکیں چرچ ءَ اے گپانی سر ءَ مردم سزا داتگ انت ءُ کُشتگ انت بلے پانزدھمی کرن ءَ وھدے آپی راھانی شوہاز ءَ دراج دراجیں سپر کنگ بندات بیت گڑا ہمے گپ سابت بیت کہ زمین تہنا گردش ءَ نہ انت بلکیں گول اِنت ءُ روچ ءِ چپ ءُ چاگرد ءَ ترگ ءَ انت-

وھدے مارکو پولو ءِ سپر نامہ دیم ءَ اتک یورپ اجکّہ بیت ءُ ھندوستان ءُ چین ءِ سُھر ءُ دولتانی شوہاز بازیں مردمانی مکسد جوڑ بیت، اے ہمے زمانگ بیت “اسپین ءِ تہ ءَ چہ مسلمانانی زوال بندات بیت ءُ عیسائی عرب قوم ءَ در کن اَنت بلے تپاک نہ بنت وت ما وت ءُ سنہ 1492 عیسوئی ءَ “اراغون ءِ فرڈینانڈ ءُ کیسٹل ءِ اسبیلا” ءِ آروس کہ بیت گڑا عربانی دست ءَ پشت کپتگیں شھر تہنا “غرناطہ” بیت ءُ پنجاہ سال ءَ پد عیسائی مسلماناں اد ءَ چے ھوں در کن انت ءُ اسپین ءَ عیسائی وت ما وت تپاک بنت ءُ بادشاہی کن اَنت ءُ یورپ ءِ مستریں عیسائی تاکت جوڑ بہ انت ءُ دومی نیمگ ءَ تُرک قسطنطنیہ ءِ سر ءَ کابز بنت ءُ روکپت ءِ بازیں آپی ءُ ھشکی ءِ راہاں کنٹرول کن انت بلے یورپی شوہازگر وھدے زمین ءِ گول بوھگے راستی ءَ سرپد بنت گڑا زان انت کہ روبرکت ءِ نیمگ ءَ اگاں ما سپر بکناں ما ھندوستان ءُ چین ءِ آبادیں سرڈگاراں سر بوت کناں –

پانزدہمی کرن ءَ “پرتگیزی” رودرتک ءَ و “اسپینی” روبرکت ءِ نیمگ ءَ سپر بندات کن انت، اولی سر ءَ پرتگالی اپریکہ ءِ چَٹ روبرکتی نیمگ ءَ ” کیپ ورڈ” ءَ سنہ 1445عیسوئی ءَ شوہاز کن اَنت ءُ ہمے اُمیت ءَ دیم ءَ جُنزاں بنت کہ ھندوستان نوں نزیک اِنت بلے سرجمیں اپریکہ ءِ چِل سال ءَ تاں چکر ءِ جنگ ءَ رند سنہ 1486 عیسوئی ءَ پرتگیزی شوہازگر ” بارتھولومیوڈائز” اپریکہ ءِ زِر باری کُنڈ “راس امید” ءَ تا سر بوت کنت بلے لہتیں سالانی گوزگ ءَ رند دگہ یک پرتگیزی ناھدا ” واس کوڈے گاما” ہمے راہانی سر ءَ سپر کناں راس امید ءَ دیم ھندوستان ءِ شہر “کالی کٹ” ءَ سن 1494 عیسوئ ءَ سر بیت، سنہ 1510ء ءَ “گووآ” ءُ یک سال ءَ رند ” جزیرہ ملاکا” ءَ سر بنت ءُ رندا “جاوا” ءُ چین ءَ سنہ 1576 عیسوئ ءَ سر بنت ۔ ایشانی مکسد کبزہ کنگ نہ بیت بس وت ءَ پہ لہتیں وھداں ہمیدا جاہمنند کنگ لوٹ انت –

دومی نیمگ ءَ جنیوا ءِ یک نیزگاریں مردے بیت (جہان اسپین ءِ “کرسٹوفر کولمبس” ئے نام ءَ پجائے کاریت ) پہ ھندوستان ءُ چین ءِ شوہازگے واستا در پہ در بادشاہاں چہ کُمک لوٹگ ءَ انت آخر اسپین ءِ فرڈنیانڈ ءُ اسبیلا آمادہ بنت ءُ کولمبس ءَ 3 کسان کسانیں آپی جہاز، 88 مردم ءِ دینت ہمیشاں زوریت کولمبس سنہ 1492 عیسوئ ءَ وتی سپر ءَ نا مالومیں زمینے ءِ شوہاز ءَ بندات کنت، 69 روچ سپر کنگا رند کولمبس “جزائر غرب الہند” ءَ وتی کدم ھاں ایر کنت ءُ ہمے سرپد بیت ھندوستان شوہاز بوت ءُ زوت واتر اسپین ءَ روت ءُ پدا گوں بازیں آپی گُراباں و بازیں مردمے زوریت ہمے راہاں جزائر غرب الھند ءَ سر بیت ءُ “ریڈ انڈین” پیسرا چہ ھمد ءَ بنت کولمبس تا مریت روت ہمے سرپد بیت ھندوستان ئے شوہاز کُرتگ ۔۔ وھدے یورپ ءِ تہا رودرتک ءُ روبرکت ءِ نیمگا نوکیں مُلکانی شوہازگے ھال سر بیت گڈاں اسپین ءُ پرتگال اے نوکیں شوہاز بوتگیں مُلکانی سرا وتی وتی ھاکمیت ءِ دھویدار جوڈ بنت گڈاں عیسائیانی پوپ دوئیں مُلکانی وت ما وت جیڑہ ءُ جنگے ھلاس کنگے واستا سنہ 1493عیسوئی ءَ یک پرمان ءِ شنگ کنت “پرمان ھد بندی” ءِ نام ءَ نامدار اِنت ایشی تہ ءَ پوپ “جزیرہ ازورس” ءِ سئے سد میل روبرکت ءِ نیمگ ءَ گوریچان تا زربار یک پرزی لکیر ءِ کَش ایت ءُ پرمان کنت اے لکیر ءِ رودرتک ءَ پرتگیزی سجئیں گیر عیسائی ءُ روبرکت ءَ اسپین سجئیں گیر عیسائی ملکانی سر ءَ کبزہ کُرت کناں ءُ یورپ ءَ سرزمین اے پرمان ءَ چے در کن انت -وھدے روبرکت ءَ پرتگیزی تا چین ءَ رودرتک ءَ ءُ اسپینی تاں امریکہ ءَ سر بنت پرتگیزیانی تہا یک ناھدائے “فرڈنیانڈ مگیلن” ھوں بیت کے رندا وتی پرتگالی واجہاں چے دلگران و زہر بیت روت اسپینی ءِ جوڑ بیت ءُ سنہ 1519 عیسوئی ءَ وتی روبرکت ءِ نیمگ ءَ سپر ءَ بندات کنت ءُ مگیلن ءِ سپر ہما وھدانی دراجتریں سپر سابت بیت کے پنچ جہازانی تہ ءَ 270 ہمراہ زوریت زرباری امریکہ ءَ سر بیت ءُ بلے نہ جلیت بلکیں دیم پہ زِربار ءَ وتی سپر ءَ برجاہ داریت “بھر اوکیانوس” ءَ داریت تا براعظم زِرباری امریکہ ءَ چے یک تنکیں راہے ءَ گوزیت کے ایشی نام مرچاں “آبنائے مگیلن” اِنت ءُ “بھر الکاہل” ءِ تہا پُتریت تا اے وھداں مگیلن ءَ چاردہ ماہ لگیت ءُ یک جہازے چٹ تباہ بیت ءُ یکے بیگواہ ھوں بیت، نوں بھر الکاہل ءِ تہا گوں 3 جہازاں وتی سپر ءَ دیما بارت ءُ بھرالکاہل چہ بھراوکیانوس ءَ گیشتر ہاموش و پُرسکون بیت بلے انگت سکیں دراجیں سپرے بیت ءُ وھدے مگیلن ءِ جہاز ءِ تہ ءَ ورگ و وردن ھلاسی ءِ نزیک ءَ رس انت ءُ 108 روچ اول گوریچان ءَ پدا گوریچانی روبرکت ءِ نیمگ ءَ روان کنت ءُ گوں وتی عقل، ھوش ءُ گوں دلیری ءَ آخر “پِلپائن” ءِ جزیرہاں سر بیت پلپینی سک مہروان بنت بلے اسپینی سکیں مگرور و بد دماگیں مردم بنت ہمیشکا پلپینی ایشاں برداشت نہ کن انت ءُ بازینے کوشگ بیت بلے مگیلن دو پِلپینی سردارانی وت ما وتی داوا ئے ءِ تہ ءَ مریت ، اسپینی اسلا کیمتی مسالہانی شوہاز ءَ بنت ہمیشکا گیشتر جزیرہانی شوہاز ءَ دیم ءَ جُنزاں بنت بلے وتی یک جہاز ءِ پلپائن ءَ آس دینت نوں تہنا ایشانی دستا دو جہاز بنت گڈا سوڈگ کن انت کے یک گُرابے بھرالکاہل ءَ چے ءُ دومی راس امید ءِ راہاں واتر اسپین ءَ رونت بلے اولی گُراب باز دُور نروت کے پرتگیزیانی دستا کپیت بلے دومی گُراب “وٹوریا” گوں تہنا ہژدہ مرماں سنہ 1522 عیسوئی ءَ روانگی ءِ سئے سال رند اسپین ءِ شہر “اسبیلا” ءَ سر بیت ہمے بیت دگنیائے اولی آپی گُراب کے سرجمیں دگنیائے تر و تاب ءَ سرجم کرت کنت ۔۔ دگنیائے دومی سرا “کوریٹس” سنہ 1519 عیسوئ ءَ “میکسیکو” ءَ سر بیت ءُ اسپین ءِ شاہ ءِ نیمگاں چے “ازٹک سلطنت” ءَ فتح کنت ایشی ءَ رند سنہ 1530 عیسوئ ءَ “پزارو” گوریچانی امریکہ ءِ “اٹکا سلطنت” سر ءَ کابز بیت اے سلطنت ہما جاہ ءَ انت کہ وھداں “پیرو” بوتگ اسپینی وھدے میکسیکو ءُ پیرو ءِ سر ءَ کابز بنت گڑا سک باز سھُر ءُ نُگرہ اسپین ءَ دیم دینت کے یورپین ءَ نی واستا ھیرانی ءِ گپے بیت ءُ اسپین ہمے دولت ءِ سوْب ءَ سک تاکتور بیت ءُ چہ رودرتک ءَ بازیں سوداگری ءِ ھوں کنت اسپین ءُ پرتگال ءِ آپی راہانی شوہاز ءَ چے رند انگلستان، جرمنی، پرانس ءُ ہالینڈ ءِ مردمانی تہا ھوں دوریں سپرانی روگ و ایشیاء ءُ امریکہ ءِ راہانی شوہازے مزنیں جوش و جزبہ ءِ ودی بیت ۔۔ بلے اسپینی کورٹیس ءُ پزارو ءَ دو کوھنیں دودمان (مایا ءُ انکا) ءِ پشت کپتگیں آثار گوں وتی مکاری چالاکی تُرس و بیم ءَ چے چٹ ھلاس کُرت اَنت ۔۔ اسپینی و پرتگالی وتی بد دماگی، مگروری ءُ جہالت و زلم ءِ سوْب ءَ سک نامدار بنت بلے دلیر و مہم باز بنت دگنیائے تہ ءَ وتی پد اِش تا روچ مروچی ایر کُرت انت-

نوٹ : اے دراجیں چمشانک ءِ تہ ءَ منی تھنا مکسد یکین اِنت کہ ھرچ مردمے ءَ اگاں اے ارزشت داروکیں کتاب نہ ونتگ ءُ دگنیا ءِ تہ ءَ بوھوکیں بدلیاں چے شری ءَ سرپد نہ انت یانکہ وھد ءُ تاریخاں چے پراموش اَنت یا ناسرپد انت گڑا بگندے کمکے بوت اِش بہ کنت۔