دانشورانی (کواسانی) کرد
ایڈورڈ سعید
چہ انگریزی ءَ اردو رجانک کنوک: صدیق الرحمٰن قدوائی ءُ اسلم پرویز
بلوچی رجانک: حکیم بلوچ
سیمی بھر
دی بلوچستان پوسٹ
اے شئے چارگی اِنت کہ تئی وتی جند ءِ چاگرد ءَ مردمی اگبالانی لگتمالی جاورھال چون اَنت۔ دومی چاگردانی تہ ءَ مردمی اگبالانی لگتمالیانی گپ کنگ ارزان اِنت، بلے تئی وتی چاگرد ءَ بیوکیں مردمانی اگبال لگتمال بیگ یا اگاں انچیں مردماں سزا دیگ کہ آیانی لیکہ گوں تو ھم دپ مہ بیت۔ تو اِشی ءِ سر ءَ اے گُش ئے ءُ وت ءَ رکین ءِ کہ “اِناں اِناں بیچار من یک کیمسٹی آں من بیت کنت اے درگت ءَ ھچ ھم کُت مہ کناں۔”
منی ھیال ءَ شما سرپد بئیگ ءَ اِت کہ من چی گُشگ لوٹگ ءَ یاں۔ چہ گپ تران ءُ باوست ءَ چہ تچگ یک انچیں گیگان گرگی چاگردے ودی کنت کہ آ کواسانی تاکت ءُ ایمانداری ءِ دژمن اِنت۔
سیمی مستریں جیڑہ کہ منی نِز ءَ درستاں پر ارزشت اِنت آ کواسانی ھاکم ءُ تاکت ءَ گوں سیادی اِنت۔ من اے درگت ءَ ترندی ءَ گوں جیڑاں۔ من سیاست ءِ تہ ءَ وتی مردمانی لوٹانی گروکیں یک توانائیں تواریے ئِے رد ءَ ھوار بیتگ اَنت۔ ھما فلسطینی لس مھلوک ءِ ھاتر ءَ کہ چہ سالاں وتی ھکاں زبھر اَنت دیر کنگ بیتگ اَنت۔ کہ آیانی بستار منگ نہ بئیگ ءَ اِنت ءُ سک باز زوراکی ءِ آماچ اَنت ءُ جھد ءِ بزانت پہ من تھنا اے نہ اِنت کہ من یک فلسطینی آں بلکیں اِش اِنت کہ اے جدوجھد پہ انساپ ءِ ھاتر ءَ اِنت۔ بلے یک جُستے ایش اِنت ھم کہ وتی گپ ءِ منارینگ ءِ ھاتر ءَ وت ءَ سانمند کنگ ءِ ھاتر ءَ تو داں کجام ھداں رؤگ ءَ ساڑی ئے۔ ما درست زانیں کہ چُشیں (انشاء پردازانہ) نبشانکانی نبشتہ کنگ ءِ ھچ مُز نیست کہ آیاں کس نہ وانیت ءُ چہ آیاں ھچ سان نہ کپ ایت۔ ھمک مردم ھاس کواس ءُ سائنسدان وتی ھیالاں املی دروشم ءَ گندگ لوٹ اَنت۔
چُش گیشتریں وھد ءَ داں ھما وھد ءَ باوری نہ اِنت کہ دانکہ تو چاگرد ءِ تہ ءَ یک انچیں مردمے ءِ نزیک ءَ بیا کہ آئی ءِ دست ءَ تاکت بہ بیت، کہ آ دیمروئی ءَ تئی کمک ءَ کنت ءُ کہ وتی وھد ءِ واکدار ءَ گوں ھبناک اِنت۔ نی اد ءَ جست اے ودی بیت کہ وت ءَ سانمند کنگ ءِ ھاتر ءَ ما سرکار ءُ تاکت ءَ گوں داں کجام ھد ءَ نزیکی کُت کنیں۔ جھان ءِ ھما بھر ءَ گوں منی سیادی اِنت بزاں مشرقِ وسطیٰ اود ءَ عرب جھان ءَ جمھوریت نہ بیگ ءِ سوب ایش اِنت کہ ( ءُ اے مزنیں شرمے گپے) کہ گیشتریں سرکارانی جاور اِش اَنت کہ ھما مردم کہ سرکار ءِ پالیسیانی سر ءَ ایراد گر اَنت اگاں دُزی ءُ ڈنگی (کرپشن) درگت ءَ گپ کن اَنت، اگاں تچک ءَ سرکار کنوکیں پاٹی ءِ کرپشن ءِ درگت ءَ گپ کنگ ءِ ھمت دار اَنت آیاں گیشتر سزا دیگ بیت، زندانی کنگ بیت ءُ آیانی دپ بند کنگ بیت ءُ واکدار اے کرد ءَ سک بلد اَنت۔
آ زان اَنت کہ اے وڑ ءُ پئیم ءَ گوں ھما کواسانی جزبگ پُرشت کن اَنت کہ آ بازیں شئیانی درگت ءَ جُست چِست کنگ ءِ لائکی دار اَنت۔ پمیشکا اِشی ءِ آسر گیگان گری ءُ وتی سر ءَ وت بندش جنگ ءِ دروشم ءَ گندگ بیت۔ من ھچ گپ اے ھاتر ءَ ھم کنگ نہ لوٹاں کہ چریشی ءَ منی روزگار ءِ ھلاسی ءِ تُرس اِنت، منی دیمروئی ءَ تُرس اِنت ءُ اِشی ءِ سوب ءَ منی بندیگ جاھاں رؤگ ءِ تُرس اِنت۔ امریکہ بازیں رد ءَ سک باز تاکتوریں ءُ دیمرویاں چہ چکاریں ڈیھہ اِنت۔ اود ءَ کواسانی تک ءَ سیادی داروکیں بازیں مردم ھاس ھما مردم کہ چاگردی جیڑھاں گوں نزیکی دار اَنت تُری آ اکنامک بہ بیت، سیاست اگاں چاگرد ءُ دگہ دانکہ مردمانی سرپد بئیگ زانشت ءُ آئی ءَ ھواریں تک آ اے مار اَنت کہ زندمان ءِ تہ ءَ آیانی مستریں لوٹ تاکتورانی دیما ایمانداری ءَ گوں راستی ءِ درشانی نہ اِنت بلکیں اے جھد کنگی اِنت کہ آ چون کجام ھم پئیم یک سیاسی پاٹی ءَ گوں نزیک بہ بنت۔
اگاں ریپبلکن پاٹی ءِ سرکار بئیت گُڑا آ وت ءَ ریپبلکنانی لیکہ ءِ تہ ءَ مانگیجگ ءِ جھد کن اَنت ءُ اگاں ڈیموکریٹک پاٹی ءِ سرکاری بئیت گُڑا آ ھمائی ھم پگر بنت ءُ اِشی ءِ تہ ءَ جائز ناجائز مردمی اکدار پئیمیں جیڑہ ڈالچار کنگ بنت اِنت پرچہ کہ تئی دیمروئی ءِ راہ ءَ جیڑہ ودی کُت کنت۔ ءُ تئی کش ءُ کِر ءَ انچیں مردم اَنت، تئی ھمراہ، کہ تو آیاں شر سرپدے۔ من چم ء وت آ ویتنام ءِ جنگ ءِ نیام ءَ، مشرق وسطیٰ ءِ جنجالانی روچانی نیام ءَ دیستگ اَنت، آ اے سرپد اَنت کہ بے انساپی بیگ ءَ اِنت بلے آ ھچ ھم نہ گُش اَنت پرچہ کہ آ لوٹ اَنت کہ آھاں پھازگ ءِ تک ءِ ھاتر ءَ نبشتانک نبشتہ کنگ ءِ ھاتر ءَ زیرگ بہ بیت یا آیاں اسٹیٹ ڈپارٹمنٹ وتی شوربندی مجلس ءِ تہ ءَ ھوار بہ کنت ءُ اگاں آیانی لیک، “ھترناک” اَنت گُڑا آ ھچبر جُست کنگ مہ بنت، پمیشکا آ ھاموش بنت۔
منی گپ مدام ھمیش بیتگ کہ من کدی ھم ھچ سیاسی مھکمہ ءِ واب نہ دیستگ پرچہ کہ کجام ھم کواس ءِ ھاتر ءَ سیاسی مھکمہ آئی ءِ وت واجھی ءِ مرگ اِنت۔ تو وت واجہ بیت نہ کن ئے۔ منی گُشگ ءِ بزانت اے نہ اِنت کہ وت واجھی وتی تہ ءَ وت یک لائکی یے پمیشکا باز بر ءَ اے درگت ءَ تو رد ھم بیت کن ئے۔ بلے اگاں تو وت واجہ نہ ئے گُڑا رد ھم بیت نہ کن ئے۔
ترا داں مزنیں ھدئے ءَ رسانک ءِ مھلوک جوڑ بیگ کپ ایت۔ پہ درور اے گمان کنگ بیت کہ اود ءَ رسانک آجو اِنت۔ من ھم وتی گور ءَ رسانک ءِ آجو بیگ ءِ درگت بازیں ساھتاں داں گپ کُت کناں سئے چار سال پیسر وھدے صدر کلنٹن تاکت ءَ اتک ءُ آئی ءِ سرکار ءِ یک مزنیں اوگامے ءَ اَت کہ ما “جانسلامتی پھازگ ءِ تہ ءَ گھتری آرگ لوٹ اِنت” شمارا سرپد بیگ لوٹ اِیت کہ امریکہ تھنا جھان ءِ مستریں زرداریں ڈیھہ نہ اِنت بلکیں درستاں پدمنتگیں ڈیھہ اِنت ھم، اد ءَ جھانی جانسلامتی (Universal healthcare) نامیں ھچ شئے نیست اِنت۔
امریکہ ءَ پنچ کروڑ مردماں گیش مردمانی جانسلامتی ءِ ھچ پئیمیں بیماہ نیست۔ امریکہ ءَ دوا داروانی نیاد آزمان ءَ سر اِنت۔ پد ءَ جست ایش اَنت کہ ما چی بہ کنیں، اے درگت ءَ وت امریکہ ءِ صدر ءَ یک راجی باوستے ءِ جار جتگ اَت۔
جانسلامتی ءِ پھازگ(Healthcare) ءِ درگت ءَ یک لیکہ ءِ اے دیم ءَ اتکگ اَت کہ کینیڈا ءِ رد ءَ سرکار ڈیھہ ءِ ھمک مردم ءَ جانسلامتی بیماہ بہ دنت انچش کہ جھان ءِ بازیں دگہ ڈیھانی تہ ءَ بیت اِنت۔ فرانس ءُ یورپ ءَ ھم انچش بیت سرکار شھریانی زمہ واری ءَ زیر اِیت۔ ھو امریکہ ءَ چُش نہ بیت۔ اے وھد ءَ رسانک کارمرد کنگ بیت ءُ رسانک ءَ انچش کارمرد کنگ بیت کہ آ باوست ءِ برچار ءَ بہ جنت۔ چہ اَے باوست ءَ دو ٹولیانی نیام ءَ اَت کہ یک کینیڈا ءِ پئیمیں جانسلامتی ءِ پھازگ (Healthcare) ءِ سسٹم ءِ ھک ءَ بیتگ اَنت ءُ دومی ھما کہ آ پرائیوٹ الاج ءِ ھک ءَ اَنت کہ پیسر ءَ چہ جُنزگ ءَ اِنت۔ چُشیں ھچ پئیمیں گپ ئِے نہ اِنت۔
گپ کنوک چہ دویں نیمگاں پرائیوٹ جانسلامتی ءِ پھازگ ءِ تک ءِ درگت ءَ اَت کہ اود ءَ فارماکیوٹل کمپنیانی میڈیکل ایسوسی ایشنانی جتائیں ٹولیاں اے اسکیمانی پُشت ءَ مزنیں زر کٹگی بیتگ ءُ آیاں ریڈیو ءِ سر ءَ، ٹی وی ءِ تہ ءَ ءُ روتاکانی تہ ءَ اِشی پرچار کُتگ اَت ءُ آیاں ڈیھہ ءِ ھمک شھری ءِ بیماہ ءَ اے باوست ءِ تہ ءَ سوشیالائزڈ (Socialized) علاج ءِ وڑ نامینتگ اَت ءُ گال سوشیالائزڈ (Socialized) ءِ سرءَ ھاس زور پردیگ بیتگ اَت انچش کہ گشے اے زاناں ھرابیں شئے اِنت گشے کہ کمیونسٹ اگاں روسی مارکسسٹ لیننسٹ دروشمیں شئے ءِ بہ بیت۔ اے چنچوک رد اِنت ءُ اے درگت ءَ رسانک ءَ وتی ھچ لیکہ درشان نہ کُتگ۔
گُڑا چُش بیت کہ رسانک ھم سرکار ءُ تاکت ءِ دیم ءَ کرپٹ بیت۔ نی یک گُڈی درورے پیش کناں۔ یک نامداریں اھوالکارے بیتگ آئی ایف اسٹون، کہ آ مرچیگ ءَ بیست سال پیسر بیران بیتگ، آئی ءِ ھیال بیتگ کہ سرکار ءِ ھمک رپورٹ دروگ ءِ سر ءَ بندوک اِنت۔ پرچہ کہ سرکار نہ سرجمیں راستی ءَ گُش ایت ءُ نانکہ گُشت کنت چُش کہ بازیں شئے ءُ کساس ءُ شمار انچیں بنت، کہ آ پاد پر دیگ لوٹ اَنت۔ پمیشکا آئی ءَ وت وتی روتاک ءِ کُشگ بندات کُت۔ آئی گُشگ اَت کہ روتاکانی کد باز مزن بیت پرچہ کہ اھوالاکار واشنگٹن ءَ سیکریٹری آف اسٹیٹ ءَ گوں ورگ وارت، چُشیں جاورانی تہءَ آ چوں راستی ءَ نبشتہ کُت کنت۔ پرچہ کہ اگں آ راستی ءَ نبشتہ بہ کنت گُڑءَ دگہ بریں سیکریٹری آف اسٹیٹ آئی گومءَ ورگ نہ وارت ءُ پدءَ آ اھوالکار ءَ ٹی وی ءَ ھم کس جُست نہ کنت۔ پمیشکا اسٹون ءَ وت وتی لوگ ءَ چہ وتی یک روتاک ءِ بندات کُت۔ اے تھنا چار تاکانی روتاک اَت کہ اِشی تہ ءَ سرکار ءَ ھرچے گُشتگ آئی ءِ درگت ءَ آئی ءَ وتی گمان ءُ پَٹ ءُ پول چھاپ کُتگ اَنت ءُ کوریا ءِ جنگ ءُ پد ءَ ویتنام ءِ جنگ ءِ نیام ءَ اے روتاک ءِ ھمے کرد بیتگ۔ اسٹون ءَ یک تھنا سرکار ءُ تاگت ءِ بگیری ءَ کنگ ءَ بیتگ۔ آئی ءَ مدام کجام ھم وزیر اگں اسٹیٹ ڈپارٹمنٹ ءِ کجام ھم کارمند ءَ گوں ورگ ورگ ءَ چہ مکن کُتگ پرچہ کہ آئی ءَ وتی وت واجھی پھریزگی بیتگ ءُ من اے گپ ءِ سرءَ سرجمی ءَ باور داراں پرچہ کہ من وت سیاست ءَ بیتگ اَنت ءُ من ءَ ھم مدام لوٹگ بیتگ کہ مئے گوما بیا، ھوار نند، اے بکن، آ بکن ءُ دگہ۔ ءُ من مدام چُشیں شئے رد کُتگ اَنت پرچہ کہ چہ ایشاں تو وتی وت واجھی ءَ گار کنے کہ اے پیسلہ ءَ کُت بہ کنے کہ چے شر اِنت ءُ چی ھراب ءُ پد ءَ مردم دگرانی گپانی سر ھو پوہ کنگ ءِ جاہ ءَ سر بہ اِت۔
روان اِنت —
دی بلوچستان پوسٹ: اے نبشتانک ءِ تہ ءَ درشان کُتگیں ھیال ءُ لیکہ نبشتہ کار ءِ جِندئیگ اَنت، الّم نہ اِنت کہ دی بلوچستان پوسٹ رسانک نیٹورک ایشانی منّوک بہ بیت یا اگاں اے گل ءِ پالیسیانی درشانی اِنت۔