کسّھانی نپسیات ءُ نپسیات ءِ کسّہ(جتائیں لیکھاں گوں نگدی سنچ)
نبشتہ کار: شھزاد اسلم
دی بلوچستان پوسٹ
انسان کسّہ آروکیں ھیوانے۔ مئے دودمان ءُ مئے چاگرد گوں مئے کسّھاں پر ترّان یا evelove بوان مارا سر بوتگ اَت۔ ابید چہ اشی ءَ کہ ما وتی کسّھانی برورد ایں، ما دگہ ھچ نہ ایں۔ مئے زند، مئے دودمان ءُ مئے راجمان ءِ اڑ دیگ ءَ مئے کسّھانی کرد ھمے وڑ ءَ ھست اَنت کہ ھمے وڑ ءَ مئے کسّھانی اڑ دیگ ءُ ٹھینگ ءَ مئے دو ءُ دودمانی کرد اَنت۔ بزاں اے دوئیں ھمگرنچ اَنت ءُ یکشل ءُ یکجاہ روان اَنت۔ گوں ارزانیں لبزاں، ھما وڑ کہ مئے کسّہ بنت ما ھما وڑ بئیں، ءُ ھما وڑ کہ ما بئیں ھما وڑ مئے کسّہ بنت۔ بزاں ما کسّہ اڑ دئیں ءُ پد ءَ کسّہ مارا اڑ دے اَنت۔
چاگردانی دیم ءَ ودّگ ءِ کسّہ اسل ءَ کسّھانی دیم ءَ ودّگ ءُ نوک بوگ ءِ نام اِنت۔ گْوست ءَ بگر داں مرچیگ زوراک ءُ ازگاریں دودمان مدام ھما اَنت کہ آیانی آؤرتگیں کسّہ زوراک ءُ ازگار تر اَنت، جنگ ءُ بامردانی کسّہ، شُد ءُ سیرلاپی ءِ کسّہ، سیاست ءُ نیکرائی ءِ (مزھب) کسّہ، گْوستانک، لبزانک، زانش ءُ بود ءِ کسّہ، اے سرجم ءَ آؤرتگیں کسّہ اَنت کہ چاگردانی میراس انت، ءُ پد ءَ چاگرد ھمیشانی میار بنت۔
اے کسّہ ما وتی اگل ءُ پگر ءَ گوں گِشینتگ اَنت یا گوں وتی مارشت (emotions) آں، یا پہ جاورانی گیگ ءُ نہ گیگی ءَ یا سرجمینانی مچّی ءُ ھواری ءَ۔ باز براں مارشت پگر ءِ سر ءَ انگیر بنت ءُ باز براں پگر مارشتانی سر ءَ۔ بلے کسّھانی لڑ ھرچ وڑ ءَ ساڑی بیت ءُ دیم ءَ جنزان کنت۔ چُش ھم بیت کہ آ کسّہ اَنت کہ مارشت آرگ لوٹ اِیت، پگر آ کسّھاں چیر دنت۔ چش ھم بیت کنت کہ باز براں ابرم (nature) ءِ جار ءِ سر ءَ جاور پگر ءُ مارشتاں کسّھانی درشانی ءِ موکل ءَ نہ دے اَنت۔ پمیشکہ لھتیں کسّہ ناتوام بیت ءُ لھتیں کسّہ پشت کپ اِیت۔ بلے اے ناتوامی ءِ آسر مئے زند ءِ سرجمیں پھناتانی سر ءَ سان دور دے اَنت ءُ مارا دیم پہ ناتوامی ءَ بر اَنت ءُ پد ءَ آسر اِیش بیت کہ ما پشت کپ ایں۔
پرائیڈ ءِ کسّہ:
پشت کپتگیں کسّھاں چہ یک کسّھے اے سگمنڈ پرائیڈ کار اِیت ءُ آ وتی لیکہ ءِ تہ ءَ پدّر کنت کہ چے پیم ءَ گوں پشت کپتگیں کسّھاں ما ھوں پشت کپیں۔ پرائیڈ وتی لبیڈو ءِ (Libido) لیکہ ءِ تہ ءَ درشان کنت کہ سیکس (sex) انسان ءِ پتری لوٹ اِنت۔ بلے چش کہ ما ایشی ءِ کسّہ نیا آورتگ، درشان نہ کتگ، چیر داتگ، پمیشکہ اے درگت ءَ ما جتا جتائیں نپسیاتی نادْراھیانی آماچ بوتگ ایں۔ سیکس ءِ درگت ءَ مئے چاگردی راھبند مھکم نہ بوتگ اَنت، مئے چاگرد مان گِیشّ اِتگ ءُ نزور اِنت پرچا کہ ما اے درگت ءَ گوں پگر ءُ مارشت ءُ پتری لوٹانی میان ءَ جْوانی ءَ سلہ کت نہ کتگ۔
پرائیڈ ءَ نپسیاتی نادراھانی ھلاج کتگ۔ پرائیڈ ءَ گشتگ کہ سیکس اِڑ (ID) بزاں انسان ءِ بْنکی لوٹ ءُ تلباں چہ یکے۔ پرائیڈ اے گپّ ءِ منّوگر بوتگ کہ ھما چاگرد کہ اود ءَ سیکس ءِ بارو ءَ راھبند نزور اِنت گڑا آ چاگرد ءِ مردم گیش نپسیاتی جیڑھانی آماچ بنت۔ بگندئے سیکس ءَ ھوار ھمک ھما لوٹ یا ھما مارشت کہ کجام ھم سوب ءَ ما وتی سسا ءَ چہ ڈن چگل داتگ، گڑا آ لوٹ ءُ مارشت سرجم ءَ بے ھیال یا ھلاس نہ بنت، بگندئے مئے بے سما (لاشعور) ءِ تہ ءَ جاگہ کن اَنت ءُ یک وھدے کَیت کہ مئے بے سما اے لوٹ ءُ واھگاں چہ سرّیچ بیت ءُ پد ءَ مئے بے سما مئے سما ءِ سر ءَ اُرش کنت ءُ اے رنگ ءَ ما نپسیاتی جیڑھانی آماچ بئیں۔
ءُ دگہ دْروشمے ایش اِنت کہ اگاں مئے لوٹ ءُ مئے دود ءُ راھبندانی میان ءَ تپاوت (clash) بہ بیت گڑا ما وتی لوٹ ءُ تلباں دگہ یک اَنچیں رنگے ءَ درشان کنیں کہ مئے راھبند مارا آ دْروشم ءِ درشانی ءَ نہ رکّین اِیں۔ یا نہ دار اَنت۔ چُش کہ شَیر ءُ شائری ءِ تہ ءَ اے لوٹ ءُ مارشتانی درشان کنگ، ھیالانی تہ ءَ درشان کنگ، لبزانک ءِ تہ ءَ درشان کنگ۔ مھرانکی زبھری ءَ را دگہ جامگے گْورا دیگ، کسّھانی تہ ءَ کارست اَڑ کنگ ءُ بُت تراشگ ءِ تہ ءَ مئے ناسرجمیں لوٹانی درشانی۔ پرائیڈ اے کرد ءَ را سبلیمیشن ءِ (sublimation) نام دنت۔ بزاں یک دگہ دْروشمے ءَ وتی ناسرجمیں مارشتانی درشان کنگ ءُ انچیں دابے ءَ درشان کنگ کہ آ داب ءِ تہ ءَ ھما مارشتانی درشان کنگ ءِ موکل ھست، چش کہ لس چاگردی راھبندانی ھساب ءَ ھمک مارشت ءِ درشان انچو ارزان نہ بیت۔
پرائیڈ گش اِیت کہ اگاں سبلیمیشن مہ بوتیں، اگاں لبزانک مہ بوتیں، اگاں شیر ءُ شائری مہ بوتیں، اگاں کسّہ مہ بوتیں، گڑا ھچ چاگرد مھکم نہ بوتگ اَت۔ اسل ءَ ھمے کسّھاں دودمان زندگ داشتگ اَنت۔ وھدے مئے دود ءُ راھبند مئے لوٹ ءُ واھشتاں چیر ترّین اَنت، گڑا مئے کسّہ مارا، مئے دودمان ءَ، ءُ مئے چاگرد ءَ مھکم دار اَنت۔ اگاں مئے کسّہ مہ بوتین اِت اَنت گڑا دودمان ءُ راھبندانی ھما دیوال کہ ما وتی لوٹ ءُ واھشتانی ھلاپ ءَ مک کتگ اِت اَنت، آ ڈر اِتگ اَت ءُ مئے سر ءَ کپتگ اَت۔
پمیشکہ ھما چاگرد کہ سبلیمیٹ کت نہ کن اَنت، چہ لبزانک ءَ زبھر اَنت، کسّہ آؤرت کت نہ کن اَنت، آ گیش نپسیاتی نادْراھیانی آماچ بنت۔ ھمے وڑ ءَ کہ نپر (individual) نادْراہ بنت، چاگرد ھوں نادْراہ بنت۔ پد ءَ یک نادْراہ ءُ ناتوامیں چاگردے، ناتوام ءُ نادْراھیں کسّہ کار اِیت۔ ءُ اسل ءَ ھمے ناتوام ءُ نادْراھیں کسّہ اِنت کہ یک نادْراہ ءُ ناتوامیں چاگردے اَڑ دے اَنت۔
کارل گستاپ ژونگ ءِ کسّہ
بلے دومی نیمگ ءَ کارل گستاپ ژونگ کہ پرائیڈ ءِ اھد ءِ نپسیاتی زانوگرے بوتگ پرائیڈ ءِ لھتیں گپاں گوں تپاک نہ کنت۔ ژونگ سرپد بیت کہ انسان ءِ نپسیاتی سرگْوست سک کوْھن ءُ کدیم اَنت ءُ سکّ ءَ مان گِیش اتگ۔ ژونگ گش اِیت کہ پرائیڈ ایوک ءَ یک کسّھے ءَ انگیر کنت، بزاں لبیڈو یا سیکس ءِ نپسیاتی جاورانی پیچ ءُ تاباں چہ زلورت ءَ گیش گِرّ ءُ چِیل بیت۔ ژونگ گُش اِیت کہ سیکس ءَ ھوار دگہ ھزاراں انسانی تجربگ ھست اَنت کہ وھد ءِ پجّیگ ءَ انسان ءِ بے سما ءِ بھر جوڑ بوتگ اَنت ءُ انسان ءِ زندگی ءِ سر ءَ سان دور دیگ ءَ اَنت۔ انسان ءِ گار ءُ ھونڈانی تہ ءَ زندگی کنگ ءِ زمانگ ءَ بگر داں نوکیں اھد ءِ انسان ءَ ھزاراں تجربگ، تری آ وشّیں تجربگ بہ بنت یا تھلیں، جنگی تجربگ بہ بنت یا ایمنی ءِ، بے وسی ءِ تجربگ بہ بنت یا وتواکی ءِ، گلامی ءِ تجربگ بہ بنت یا آجوی ءِ، اے سرجم ءَ انسان ءِ بے سما ءِ بھر جوڑ بوتگ اَنت۔ بزاں مئے مجگ ءِ تہ ءَ کُنڈے ءَ پشت کپتگ اَنت ءُ یک نہ یک دروشمے ءَ وت ءَ درشان کنگ ءَ اَنت ءُ ما آیاں سما نہ کنگ ءَ ایں۔ ژونگ ایشی ءَ را مُچّی بے سما (collective unconcious) ءِ نام ءَ دنت۔
ژونگ گُش اِیت کہ انسان ءِ گوْست ءِ سرجمیں تجربگاں کل انسان ءِ یک بے سما اے اَڑ داتگ ءُ ھمے بے سما ءِ پُشتدر ءَ انسان وتی کسّھاں اَڑ دیان انت۔ مئے ساھتانی پیسلہ ءِ پُشت ءَ ھزاراں کرنانی تجربگ ءِ راز چیر اَنت۔ مئے پَشت کپتگیں کسّہ کہ چہ سما ءَ ڈن چگل دیگ بوتگ اَنت، مئے بے سما ءِ بھر جوڑ بوتگ اَنت۔ مئے پَشت کپتگیں کسّہ، مئے نیم توامیں کسّہ، وھدے کہ مئے سما ءِ سر ءَ اُرش کن اَنت، گڑا مارا سما بیت کہ مئے مارشت ناسرجم ءُ نیم توام اِنت۔ مارا سما بیت کہ ما بے تاھیر ایں، زندگی ناتوام اِنت ءُ ما نادْراہ ایں۔
چاگرد ھمنچو کہ بُنکّی انسانی زلورت ءُ مارشتاں چہ دور بیت ھمنچو گیش نپسیاتی نادراھیانی آماچ بیت۔ اے بنْکی لوٹ ءُ زلورتانی تہ ءَ آجوئی، وشھالی، ایمنی ءُ اے دگہ انسانی زلورت ھوار اَنت۔ اگاں چاگرد اے بُنکّی لوٹ ءُ زلورتاں چہ زبھر بہ بیت گڑا سرجمیں چاگرد نپسیاتی جیڑہ ءُ نادْراھیانی آماچ بیت۔ پمیشکہ ھربرٹ اسپنسر گُش اِیت کہ یک ناتوامیں چاگردے نادْراھیں کسّہ ءُ دود ءُ راھبند اَڑ دنت ءُ پد ءَ ناتوامیں دود ءُ راھبند یک ناتوامیں چاگردے اَڑ دے اَنت۔ ھمک چاگرد وتی راستیاں وت اَڑ دنت پمیشکہ ھمک چاگرد وتی پدمنتگی ءُ جنجالیانی زمہ وار وت اِنت۔
ھربرٹ اسپنسر ءِ کسّہ
اسپنسر چارلس ڈارون ءِ زنداکی بُنرود (biological evolution) ءِ راھبندانی پد ءَ چاگرد ءَ چار اِیت ءُ تپّاس اِیت ءُ سروائیول آپ دی پِٹسٹ ءِ (survival of the fittest) منوگر اِنت۔ ھما چاگرد کہ وتی جاورھالانی رد ءَ وتی دود ءُ ربیدگ ءُ وتی کسّھاں مٹ کن اَنت، بس ھما چاگرد دیم ءَ ودّ اِت کت کن اَنت۔ ءُ ھما چاگرد کہ مدامی گوں وتی کْوھنیں کسّھاں بندوک بنت، آ چاگرد پشت کپ اَنت۔ اسپنسر ءِ لیکہ سوشل ڈارون ازم (social darwinism) ھم گُشگ بیت۔
اسپنسر ءِ اے لیکہ ءِ ھساب ءَ پدمنتگی راجانی مُچّی کرد ءِ برورد اَنت ءُ راج، چاگرد ءُ مردم ھما جاورانی کہ دیمپان اَنت، آ جاوراں کرز اَنت ھم، بزاں اسپنسر گش اِیت کہ پدمنتگیں چاگر وتی پدمنتگی ءِ زمہ وار اِت اَنت ءُ شر اَنت کہ آ پدمنتگ اَنت۔ ھما چاگرد کہ چہ پدمنتگی ءِ سپر ءَ سرگوْستگ اِت اَنت ءُ ایمنی ءُ دیمروی ءِ سپر بُنگیج کتگ، اسل ءَ آ چہ ایندگہ چاگرداں تْونگر تر ءُ پگری تک ءَ گیش مھکم تر ءُ ھُنرمند (intelligent) تر اَنت۔
اسپنسر ءِ رد ءَ اے نگد ھوں کنگ بیتگ کہ آ اکلاکی (moral) تک ءَ ڈالچار کنت ءُ تْونگر تر ایں چاگردانی کرد ءِ پلامرزی ءَ کنت ءُ گُش اِیت کہ اے چاگرداں موکل ھست کہ چہ وت ءَ نزو تر اَنت چاگردانی سر ءَ واکداری بہ کن اَنت، پرچا کہ اے زند ءِ پڑ ءَ سوبمند بوتگ اَنت۔ نگد کْنگ بیت کہ اسپنسر ءِ ھساب ءَ اے چاگرداں وتی زھانت ءِ سوب ءَ دیمروی کتگ ءُ زھانت بس ھمے چاگردانی میراس اِنت۔ اے چاگرد چہ وت ءَ چہ نزور تر اَنت چاگردانی سر ءَ واکداری بکن اَنت، آیاں چہ کْوھنیں کسّھاں ڈن در بکن اَنت ءُ نوکیں کسّہ بیار اَنت ءُ اے درگت ءَ آیانی راھشونی ءَ بہ کن اَنت۔ گشگ بیت کہ اسپنسر وت سامراجی برتانیہ ءِ (imperal Britain) اھد ءِ مردمے بوتگ، پمیشکہ اسپنسر ءِ لیکہ برتانیہ ءِ سامراجی تاکت ءِ پلّامرزی ءَ کنت ءُ آئی ءِ زوراکیاں جواز دنت۔
وڈ گارڈنر ءِ کسّہ
وڈ گارڈنر ءِ ھُنر ءِ لیکہ اسپنسر ءِ لیکہ ءَ رد کنت۔ گارڈنر گُش اِیت کہ زھانت ھچ چاگرد ءِ میراس نہ انت۔ ھمک چاگرد ءِ تہ ءَ زھینیں مردم ودی بیت۔ ھمک چاگرد انچیں مردم ودی کنت کہ آ چیزاں مٹ کنگ ءِ جھد ءَ کن اَنت، کْوھنیں لیکھاں مٹ کن اَنت ءُ نوکیں کسّہ کار اَنت۔ چاگردانی بستار یک اِنت، بس لھتیں چاگرد گوں وتی کْوھنیں کسّھاں سکّ ءَ بندوک بنت، پمیشکا اے چاگردانی دیمروی ءِ گامگیج نزور ءُ کمیں آستوک تر بنت۔ اے کسّہ نیکراھی (مزھبی)، دودمانی، سیاسی، چاگردی ءُ راجمانی کسّہ بوت کن اَنت، کہ مردم گوں ایشاں بندوک بنت، بلے ھمک چاگرد ءِ تہ ءَ اے سنچ ءُ بودشت ھست کہ آ دیمروی کت بہ کنت، نوکیں کسّہ آؤرت بہ کنت۔ چہ وت ءَ زوراک تریں راجے ءِ سامرجی لوٹانی پشتدر ءَ وتی پجّار ءَ اَڑ دیگ ءِ جاہ ءَ وتی جند ءِ بنزہ ءَ وت شوھاز کت بہ کنت ءُ وتی راھبنداں اَڑ دات بہ کنت۔
بلے ووڈ گاردنر ءِ گُشگ ءِ پد ءَ کْوھنیں دودانی مٹ کنگ ارزانیں کارے نہ اِنت۔ پرچا کہ ھرچ بدلی ءُ سدلی ءَ گوں یک گھگیری ءُ مزاھمتے (resistance) بندوک اَنت۔ چش نہ اِنت کہ پدمنتگیں راجانی تہ ءَ ھُنرمندیں مردم ودی بوت نہ کنت، کہ دیمروی کتگیں چاگردانی زھینیں مردم بیا اَنت ءُ ایشانی راھشونی ءَ بہ کن اَنت۔ بگند ئے آ پمیشکا پدمنتگ اَنت کہ انوگیں سھت ءَ آیانی گھگیری ءِ (مزاھمت) جزبگ ءَ چہ پدرندی (تابیداری) ءِ جزبگ تْونگر ءُ زورآور تر انت۔
بزاں پدمنتگیں راجانی جیڑہ ایش نہ اِنت کہ آ چہ ابرم ءِ سوگاتاں زبھر اَنت، آ زھین بوت نہ کن اَنت، نوکیں کسّہ آؤرت نہ کن اَنت، نوکیں راھبند ٹھینت کُت نہ کن اَنت۔ پدمنتگیں ءُ ناتوامیں چاگرداں پہ توامی بس یک نوکیں کسّھے پکار اِنت، ءُ نوکیں کسّہ ءِ آرگ ءَ مزاھمت ءُ پہ مزاھمت ءَ تمردی اے پکار اِنت۔ یک جارے پکار اِنت، یک دگہ نوکیں کسھے ءِ پکار انت۔
دی بلوچستان پوسٹ: اے نبشتانک ءِ تہ ءَ درشان کُتگیں ھیال ءُ لیکہ نبشتہ کار ءِ جِندئیگ اَنت، الّم نہ اِنت کہ دی بلوچستان پوسٹ رسانک نیٹورک ایشانی منّوک بہ بیت یا اگاں اے گل ءِ پالیسانی درشانی ءِ اِنت-