کُمکّارگال ءُ کارگالانی ھوار نبیسّگ؟
نبشتہ کار: ابدلستار بُگٹی
دی بلوچستان پوسٹ
بازیں نودربرے جُست کنت کہ بلوچی زُبان ءِ نبشتہ رھبند ءِ رِد ءَ کُمکّارگال گوں کارگالاں ھوار نبیسّگ راست اِنت یا رَد اِنت انچوشکہ جھلی گالرِد پہ دروری نبشتہ اَنت۔
کن ایں یا کنیں ءُ کن آں یا کناں؟
ما گْوش ایں کہ سید ھاشمی ءِ کتاب ”بلوچی بُنگیجی” ءُ “بلوچی سْیاھگ ءِ راست نبیسّگ” اے دوئیں سید ءِ رھبند ءِ بھر اَنت کہ سید ھاشمی ءَ وت نبشتگ اَنت۔ گِند ئے ھمے دوئیں کتابانی تہ ءَ بلوچی ءِ راستیں دَرونت ءُ سرسوج ھم ھست اَنت۔ اگاں تو گْوش ئے “کنیں” ءَ “کن ایں” نبشتہ مہ کن اِت گُڑا زاناں اِے “کنیں” یکیں گالے؟ اگاں ھو اِنت گُڑا مانا ئِے چے اِنت؟ چوناھا اِے “کنیں” دو گال اَنت یکے کارگال “کنگ” اِنت ءُ دومی “ما” ءِ کُمکّار گال “ایں” اِنت۔ اگاں دو جُتائیں گال اَنت گُڑا باید اِنت جُتا نبیسّگ بہ بنت۔ البت راجی نمیران سید ھاشمی ءَ وتی کتاب “بلوچی بُنگیجی” ءِ تہ ءَ گْوش ایت “بُندر ءَ گال “ایں” اِنت کہ “ما” ءِ واست ءَ کارمرز بیت انچوشکہ:- ما بلوچ ایں۔ ما وانگ ءَ ایں ءُ ما کار کن ایں” ھمے پیم ءَ “آں” ءِ بابت ءَ ھم گْوشت ئِے کہ “من” ءِ کُمکّار گال اِنت۔ من بلوچے آں ˝من وانگ ءَ آں ءُ من رو آں ˝گُڑا سید ھاشمی “بلوچی سْیاھگ ءِ راست نبیسّگ” ءِ در لمبر 10 “ایت” ءِ دَرونت ءَ گْوش ایت کہ باید اِنت بُندریں گال (Orginal Word) نبیسّگ بہ بنت بزانکہ سید رھبند ءَ کُمکّارگال گوں کارگال ءَ ھوار ھم نبیسّگ بنت ءُ جُتا ھم نبیسّگ بنت ھچ پرواہ نیست، گْوشگ ءِ مُراد کہ کُمکّار گال گوں کار گال ھوار ھم نبیسّگ راست ءُ جُتا ھم نبیسّگ راست پرچا کہ سید ءَ وت دوئیں وڑ ءَ نبشتگ اَنت ءُ دوئیں وڑ ءَ راست اَنت۔ تچک ءَ بزان کہ رَد نہ بنت انچوشکہ:- من رو آں یا من رواں ءُ ما کار کن ایں یا ما کار کنیں۔
نی ما اِے جھلی گالرِداں ھم دلگوش بہ کن ایں
1- ما چار ایں۔
2- ما چاریں سنگت راہ ءَ چار ایں۔
3- ما چاریں سنگت راہ ءَ چاریں۔
نی اد ءَ دو “چاریں” چون کیت؟
بزانکہ “چار ایں(دیکھیں گے)” وت سرجمیں گالِردے کہ آئی ءِ تہ ءَ یک کارگال(چارگ) ءُ یک کُمکّارگالے(ایں) ھست اگاں اے کارگال ءُ کُمکّارگالاں ھوار نبیسّ ئے گُڑا رنگ گالے ودی کنت انچوشکہ:- چاریں سنگت ءُ ما چاریں اُشتراں چار ایں۔
ھمے وڑ ءَ “اں” ءُ “آں” ءِ جیڑہ ھم ھست انچوشکہ
لوٹ: Demand ءُ لوٹاں: Demands
1- من شُمئے لوٹاں سرجم کنگ لوٹ آں۔
2- من کتاباں وان آں۔
3- من کتاباں واناں۔
نی اد ءَ کتاب ھم باز اَنت ءُ انچو لگ ایت کہ “واناں” ھم باز اَنت پمیشکا ما گْوش ایں کہ کُمکّارگال مُدام جُتا نبیسّگ بہ بنت کہ نودربر بازی، رنگ گالی ءُ کُمکّارگالانی گیشینگ ءَ مہ اڑ اَنت بلکیں آسانی ءَ اے وڑیں بُنرھبندی چیزاں سرپد بہ بنت ءُ بلوچی پہ نودربراں آسان نہ بیت۔
اگاں ما “بلوچی بُنگیجی” درونت لمبر 29 ءُ تاکدیم لمبر 44 ءَ وان ایں کہ اود ءَ ھم نبشتہ اَنت تو گار نہ بَہ ئے۔ سرسوج ءَ نبشتگ ئِے (ب) “تو گار نہ بئے ” ءِ تہ ءَ ‘ بئے ’ بندر ءَ “بہ ئے” اِنت کہ ما ایشی ءَ دگہ جاگہ ءَ “ئے” نبشتگ کنیں” بزاں ماں گالرِد ءَ لبزانی راستیں دْروشم “بَہ ئے” اِنت انچوش کہ ھمے دَرونت ءِ تہ ءَ جھل تر ءَ “ گُشاد ئے ءُ وانگ ءَ ئے” نبیسّگ بوتگ۔
(پ) “من شادان باں” اے گال ءِ تہ ءَ بندر ءَ گال “بہ آں” اِنت کہ “بیاں” ھم گُشگ ءُ نبیسّگ بیت ھمے رنگ ءَ “ بئیں” بندر ءَ “بہ ایں” اِنت کہ “بئیں” ھم گُشگ ءُ نبیسّگ بیت۔ (ت) “تپاکیں” دروَنت ۲۸ ءِ سوج ءِ بنگیج ءَ بچار (ٹ) “ورگ ءَ اِنت” اے رنگیں گالاں “ ورگا اِنت، وانگا اِنت” نبیسگ رد اِنت۔
بلوچی بنگیجی (سید ھاشمی)، بزانکہ بندری گال وَ ھمیش اَنت کہ جُتا نبیسّگ بہ بنت ءُ ھوار نبیسّگ یک دومی آپشنے پمیشکا سید ءَ ھر سے ئیں گال کہ “تو گار نہ بہ ئے” ناں کہ جُتا بلکیں گوں شملگ ءَ نبشتہ کتگ اَت ءُ ایشانی بزانت ایش اَنت۔
نہ: اِنّاں، بَہ: بوگ ءِ پرمانگال تو وش بہ ئے تو شات بہ ئے “ئے: دیمی مردم ءِ پیوندگال اِنت انچوشکہ “تو نِند ئے، تو رو ئے ءُ تو گار نہ بہ ئے۔
سید رھبند ءِ رِد ءَ اے دوئیں کُمکّارگال “آں ءُ ایں” گوں کارگال ءَ ھوار نبیسّگ بنت پمیشکا دوئیں گالرِد ھم راست اَنت پرچا کہ ‘آں ءُ ایں” ءَ گّوست نیست۔ البت ما دلگوش بِہ بَہ ایں کہ اے “ایت” گوں کارگال ءَ ھوار نبیسّگ نہ بیت پرچا کہ “ایت” ءَ یک جُتائیں گْوست کُمکّارگالے ھست انچوشکہ
کَندگ: کَند ایت، کَند اِت یا کَند اِت ئِے۔
سُرگ، سُر ایت، سُر اِت یا سُر اِتگ ۔
تچگ، تچ ایت ءُ تچ اِت۔
ھمے وڑ ءَ تو اے “شما” ءِ گْوست برجمی گالرِداں بچار کہ اد ءَ تو کُمکّارگال ءَ ھوار کُت نہ کن ئے انچوشکہ:- شما وانگ ءَ ات ات، شما تچگ ءَ ات ات۔
بلے اے وڑ ءَ وَ پھک رَد اَنت :- شما وانگ ءَ اتات، شما تچگ ءَ اتات۔
البت پہ شائِری ءِ توارکش ءُ لچھانی رِد ءُ بندے ءِ براھدری ءَ اگاں تو تھنا “آں ءُ ایں” ءَ گوں کارگالاں ھوار ھم کن ئے ھجبر رَد نہ بنت۔ چوناھیگا سید ءَ ھچبر نہ گْوشتگ کہ جُتا نبیسّگ اش رَد انت بلکیں مُدام گْوشتگ ئِے کہ باید انت گال وتی بندری دروشم ءَ نبیسّگ بہ بنت انچوشکہ یک درورے دے آں ماں “بلوچی سْیاھگ راست نبیسّگ” ءَ “ایت” ءِ درونت لمبر 25 تاکدیم لمبر 81 ءَ گوشت ئِے پمیشکا ما ھم جُتا نبیسّ ایں کہ بلوچ راج ءِ نودربر تکانسر مہ بنت بلکیں بُنگیجی ءَ آیاں کُمکّار گالانی سرپدی بہ رس ایت ءُ ایشانی رَد کارمرزی ھم مہ بیت انچوشکہ”ایں” ءِ گال ءَ رَد کارمرز کن اَنت درور”تو شرایں مردمے ئے” ءُ “اے بے کارایں چیزے”-
بزاں لھتیں ناسرپدیں مردم پہ رنگ گالی (یں ءُ ئیں) ءَ “ایں” ءَ کارمرز کن انت۔ البت اے “ایں” پہ “ما” ءَ کارمرز بیت۔
1- ما رو ایں، ما وشیں ٹَوکاں گْوش ایں۔
2- ما زُبان ءِ جُھدکاریں بلوچ ایں ءُ ما نزیکیں سپرے ءَ روگ ءَ ایں۔
پہ نہ بیتگیں کاراں: آئی ءَ تئی کار بِہ کُتیں، ھور ءَ مہ گْوارتیں۔ تو من ءَ ھال بداتیں ءُ تو مہ شُتین ئے۔
بلوچی مئے وتی راجی زُبان اِنت، بلوچی وت بوان اِت ءُ راج ءَ ھم بوانین اِت پرچا کہ بلوچی گوں وانینگ ءَ دیمروی کنت۔ بلوچ راج ءِ وانِندہ شالا زُبان دوست ءُ راجدوست بات اَنت ءُ بلوچی شالا دیمروی بکنات۔ شالا انچوش بات۔
دی بلوچستان پوسٹ: اے نبشتانک ءِ تہ ءَ درشان کُتگیں ھیال ءُ لیکہ نبشتہ کار ءِ جِندئیگ اَنت، الّم نہ اِنت کہ دی بلوچستان پوسٹ رسانک نیٹورک ایشانی منّوک بہ بیت یا اگاں اے گل ءِ پالیسیانی درشانی اِنت۔