جھانی راجدپتر ءِ سر ءَ چمشانکے-سمیع اللہ بلوچ

جھانی راجدپتر ءِ سر ءَ چمشانکے

نبشتہ کار: سمیع اللہ بلوچ

چارُمی بھر

دی بلوچستان پوسٹ

اے بھر ءِ تہ ءَ یورپ ءُ ایشیاء ءِ لھتیں مُلکاں افغانستان، ھندوستاں، چین ءُ منگولیا ءَ ابید جُھد کناں امریکہ ءُ نوکیں آپی راھانی شوھاز ءُ میکسیکو، پیرو ءِ ھمے دمگانی کوھنیں دودمانانی سر ءَ کسانیں چمشانکے ءُ ھما وھدانی جاور ھالاں بیان کنگے جُھد بہ کناں اگاں دراج بوت گڑا گُڈی بھرے تہ ءَ میکسیکو پیرو ءُ کوھنیں دودمانانی سر ءَ چمے جناں۔

افغانستان ءِ شھر غزنی ءَ چہ سلطان محمود غزنوی ءَ ھندوستان ءِ سر ءَ سک باز اُرش کُرت بلے تھنا پہ لُٹ ءُ پُل ءِ نیت ءَ ناں کہ مذھبی نیت ءَ ، مزن مزنیں ءُ راجدپتری ماڑی غزنوی ءَ تباہ کُرت اَنت ءُ گوریچانی ھند ءَ یک “تلک” نامیں جنگولے ھست اَت کہ ایشی دست ءَ یک مزنیں جنگولانی پلٹن ءِ ھست ایشاناں گلام جوڑ کنگ ءَ رند گوں وت غزنی ءَ بارت ءُ سرکشیں مسلمانانی سرانی قلم کنگ ءَ بلے انگت ھندوستان مزنٰن کُشت ءُ ھون ءَ رَند پد ءَ ھوں وتی پادانی سر ءَ اوشتات۔ مھمود ءِ مَرگ ءَ رند سد ءُ پنجاہ سال ھچ وڑیں اسلامی باج بَرگے کسہ نیست اِنت ءُ اسلام ھوں ھندوستان ءِ تہ ءَ گیشیں دیمروی ھوں نہ کنت بلے بیا کے سنہ 1168 عیسوئ ءَ یک دیگ ءَ زالم ءُ جابریں سلطان ءِ ” شھاب الدین افغانی پنام غوری” ودی بیت ءُ اول غزنی ءِ سر ءَ کبزہ کنت ءُ غزنی ءَ شری سرا لُٹ ءُ پُل کنگا رند سجئیں شھر ءَ آس دنت ارچ مردین زھگے گندگ ءَ گوں کوشگے ھکم دنت ءُ زھگ ءُ زالبولاں گلام جوڑ کنت، پد ءَ لاھور ءَ کبزہ کنت ءُ دیم ءَ گوں “تخت دہلی” ءَ کنت، اے وھداں دھلی ءِ سر ءَ “راجہ تھوراج چوہان” ھاکم بیت غوری چوہان ءَ کُش اِیت ءُ تخت دہلی ءَ کبزہ کنت ءُ ہندوستان ءِ تہ ءَ سنہ 1192عیسوئ ءَ اولی اسلامی ھکومت ءَ جوڈ کنت۔ تخت دہلی ءِ سر ءَ نندگ ءَ رند غوری وتی لشکراں سرجمیں ھندوستان ءَ تالان کنت۔ غوری وتی جانشین یک تُرک گلام ءِ کنت ھمے گلام” قطب الدین” غوری ءَ رند دھلی ءِ تخت ءِ سلطان بیت ءُ “قطب مینار” ھمے مردے جوڑ کتگیں نشانی اِنت کے انگت دہلی ءَ ھست انت۔ قطب الدین ءَ رند دہلی ءِ تخت ءِ سر ءَ “التتمش” سنہ 1211 تا 1236 عیسوئ ءَ سلطان بیت ءُ قطب مینار ءِ مھراباں جوڑ کنت ھمے وھداں “مغل چنگیز خاں” تا ھندوستان ءِ سیمسراں “ایران ءُ عراق ءِ شاہ خوارزم ءِ چُک جلال الدین” ءِ رَندگیری ءَ کنت کیت بلے تاں سندھ کوْر ءَ وتی لشکر ءَ داریت بلے ھندوستان سر ءَ اُرش نہ کنت۔۔ التتمش ءَ رند ” رضیہ سلطان” دہلی ءِ تخت ءِ سرا نندیت ءُ وتی پت التتمش ءِ کاروان ءَ دیما بارت، رضیہ سکیں شیزال ءِ بیت ءُ مزنیں جنگی معرقہ سر کنت بلے رضیہ ءِ زمانگ ءَ ھندوستان ءِ پنجاب ءِ تہ ءَ مغل باز رندا اُرش کن انت۔

رضیہ ءَ رند دہلی ءِ تخت ءِ سر ءَ گلام سلطان ءَ نی دور ھوں آسر بیت۔ رند ءَ “علاؤ الدین خلجی” وتی ناکو ءَ کُش اِیت ءُ بادشاہ جوڑ بیت ءُ ھندوستان ءِ تہ ءَ مغلانی چُکچینی ءَ ھمے واست ءَ بندات کنت بلکیں مغل بغاوت بہ کن انت ءُ منی بادشاھت ءَ پچ بِگر اَنت۔ علاؤالدین ءُ آئی چُک دوئیں ھندو جنین ھاں گوں آروس کن انت۔ علاؤالدین ھندوستان ءِ تہ ءَ وتی لشکر ءِ مھکم کنگے سر ءَ سک باز توجہ دنت ءُ ملکے تہ ءَ سڑک جوڈ کنگے سر ءَ ھوں باز کار کنت کے وتی لشکر ءَ گوں ارزانی ءَ ملکے یک نیمگے ءَ چے دومی نیمگ ءَ روان دات بہ کنت۔ گجرات ءُ زِر باری ہند ءِ دمگاں علاؤالدین ءِ لشکر وھدے اُرش کن انت مزنیں دمگے ءِ سر ءَ کابز بیت ءُ سک باز مال ءِ غنیمت واپسی ءَ دہلی ءَ بر انت کے ایشانی تہ ءَ پنجاہ ھزار من سھُر ءُ مال ءَ ابید بیست ھزار آپس ءُ سئے سد ءَ گیش پیل ھوں اھوار بنت ۔۔ ھند ءِ تہ ءَ “چتوڑ” نامیں آذاد سلطنت ءِ بیت کے ھچ دور ءَ کس ایشر ءَ فتح کُرت نہ کنت بلے خلجی لشکر ایشر ءَ ھوں سنہ 1303 عیسوئ ءَ فتح کنت بلے چتوڑ ءِ یک مُشتی مرگے یک رواج ءِ بیت “جوہر” کے اگاں شہرے زالبول اے سرپد بنت مئے شھرے کلات نوں دستگیر بوگی اِنت گڑا سجئیں جنین آدم ھمے رسم ءِ پیلو کنگ ءَ رند وتا یک مزنیں آسے روک کن انت ءُ ھمیشی تہ ءَ دور کن انت ءُ مِر اَنت۔ دھلی ءِ تخت سر ءَ نندوکیں بادشاہانی تہ ءَ یک گنوکیں بادشاھے ھوں بیت “سلطان محمد تغلق” وتی پت ءَ کُشیت ءُ تخت سرا نندیت ھمے محمد تغلق بیت کے دھلی ءَ بُن دنت ءُ ویران کنت ھندوستان ءِ تخت ءَ چہ دھلی ءَ چِست کنت “دیوگری” ءَ بارت نوکیں راجدھانی ءِ نام ءَ “دولت آباد” ایر کنت ۔۔ تغلق ایران ءُ چین ءِ سر ءَ ھوں کبزہ کنگ لوٹ اِیت بلے بے سوب بیت۔ لھتیں سالاں رند تغلق پد ءَ دہلی ءَ واتر بیت ءُ وتی کوھنیں راجدھانی ءَ اے سپرے تہ ءَ “ابن بطوطہ” نامیں عربے ھوں گوں بیت کے وتی چماں گوں دارلسلطنت دھلی ءِ تباھی ءُ ویرانی ھاں گند اِیت ءُ دیمتر ءَ ایشاں نبشتہ ءُ کنت۔ سلطان محمد تغلق پنجاہ سال تاں سنہ 1350عیسوئ ءَ بادشاہ بیت بلے تغلق ءِ زند ءَ لھتیں ریاست پدا آذاد بنت ایشانی تہ ءَ سنہ 1336عیسوئ ءَ “وجیانگر” پد ءَ آذاد ھندو ریاستے بیت ءُ دہ سالانی تہا “بنگال” سنہ 1340 عیسوئ ءَ آذاد بیت ءُ انگت دیگ ءَ کسان کسانیں ریاست زربار ءَ آذاد بنت۔

دھلی ءِ کش ءَ “تغلق آباد” ءِ بانڈُم انگت ھست انت کے محمد تغلق ءِ پت اے شھرا آباد کنت ۔۔ غوری ءَ تا تغلق سد ءُ پنجاہ سال ھندوستان ءَ اسلامی دور ات بلے تھنا یکیں “وجیانگر” ھندو سلطنتے ات کہ مسلماناں انگت تا دو سد سال ایردست کُرت نہ کُرت بلے شانزدہمی کرن ءَ وھدے ” بادشاہ اکبر آعظم ” کیت گڑا ھندوستان چٹ سرجم مسلمانانی دست ءَ بیت۔ بلے ھندوستان ءِ آرٹ ءُ ھنر ھلاس بیت ۔۔ ھندو ءَ نی کُشت ءُ ھوں ءُ نسلی ءُ مزھبی زد سک باز بیت۔ گڈی ءَ ھمے مسلمان گوں بکّالاں سور ءُ سانگ کن اَنت ءُ نرم تر اَنت۔ بلے من یک کسانیں چمّے ھما سلطنت ءَ نی سر ءَ ھوں جناں کے افغانیانی اُرشاں چہ پیسر ءَ ھمے سلطنت ھندوستان ءِ تہ ءَ وتی وتی آجوئیں ریاستانی واجہ بوتگ اَنت ایشانی تہ ءَ “پرتھوی راج، چلوکیہ سلطنت، پالو سلطنت، چولا سلطنت، پانڈیہ سلطنت، آندھرا سلطنت، تلنگی سلطنت” قابل قدر ھاکم بوتگاں ءُ گوں دنیائے بازیں دیگا راجی سلطنت ھاں ایشانی ھال ءُ اھوال بوتگ اَنت۔ ھندوستان سر ءَ اگاں من انگت گیشتر نبشتہ بہ کناں کُرت کناں بلے مئے چمشانک سک دراج بیت ۔ منی سوج ایش اِنت کے (خوشونت سنگھ ءِ نبشتگیں گدار دلِی ءَ الّم بوان اِت) اگاں سنگت دہلی سلطنت سرا گیشتر وانگ ءُ زانگ لوٹنت کے ھمے بازیں سلطنت ءَ نی نام من گِت ایشانی وھداں ءُ جاوراں زانگ لوٹ اَنت۔

من نوں دیم ءَ جُنزاں منگولیا ءِ نیمگا کے سنہ 1155عیسوئ ءَ یک مردے ودی بیت “تموچن” ( ڈاکٹر اللہ نزر ءِ چُک ءِ ھوں نام اِنت) بلے نامور ” چنگیز خان” ءِ نام ءَ بیت، چنگیز ” شامانی مذھب” ءِ منوگر ءِ اَت ءُمنگول ءِ مردم “نیلگیں آزمان “ءِ پرستش ءَ کن اَنت، سکیں آزاد ھیالیں انسانے بیت ءُ چین ءِ “تاؤ دین” ءِ منوگراں گوں بازیں براں بھث ءُ مباھث ھوں کُرتگ ئِے۔

منگولیا ءِ مغل خانہ بدوش ھوں گوشگ بنت کے ایشانی زندگی گدانانی تہ ءَ گوستگ انت ءُ مدام بہارگاہانی شوھاز ءَ بنت۔ نا وانندہ بنت بلے سکیں مھنتی بنت۔ ھزار سال پد عیسیٰ ایشانی چُشیں کارنامہ ءُ سوبمندی گندگ ءَ نئیت بلے چنگیز خاں وھدے پنجاہ سال ءِ عمر ءَ کیت ءُر بیت گڈاں سجئیں یورپ ءُ ایشیاء ئے مُلکاں یک یک کنت ءُ سر و چیر کنگا ہچ کسر پشت نگیج اِیت ہمیشکا من منگولیا ءِ مغلانی جنگانی ءُ تبائی ءِ داستاناں ہمیدا چہ بیان کناں۔ مغلانی یک مجلس ءِ بیت ” کورل تائی ” ہمے مجلس چنگیز ءَ “خان اعظم” یانکے “ککن” ءِ پنام ءَ دنت۔ چنگیز یک سکیں سرپدیں ءُ دور اندیشیں رھشون ءِ بیت وتی ہموک گام ءَ چِست کنگ ءَ پیسر باز جیڑیت ءُ فکر کنت۔ چنگیز ءَ آبادیں شھر ھچبر دوست نہ بنت ءُ ہمیشکا چنگیز شہراں تباہ ءُ تاراج کنت۔ تاریخ ءِ تہ ءَ ” سکندر و قیصر ” مزن مزنیں سپہ سالار زانگ بنت بلے چنگیز ءِ سپہ سالاری ءِ دیما ہچ نہ اَنت۔ مغلانی جنگی فتوحات اے واست ءَ نہ بوتگاں کے چنگیز ءَ مزنیں لشکرے گوں بیت بلکیں چنگیزے وڑیں بہادریں سروک ءِ گوں بیتے۔ وھدے چنگیز یورپ ءِ نیمگا گام زوریت اے وھداں منگولیا ءِ کش ءُ کراں ما بچاریں گڈاں چین دو سلطنت ءِ تہ ءَ بہر بیت یکے ءِ سر ءَ “سُنگ خاندان ءُ دومی سر پ کین تاتاری ءَ نی سلطنت” بیت۔ روبرکت ءَ ” سیایا تنگوت سلطنت” بیت گوبی ءِ ریگستان ءِ خانہ بدوش بہ انت۔ ھندوستان ءِ تہ ءَ غلام بادشاہانی سلطنت بیت ۔۔ ایران و عراق ءِ تہ ءَ “خوارزم” ءِ اسلامی سلطنت بیت “سمرقند” ایشانی کیپیٹل۔ سمرقند ءِ روبرکت ءَ “مصر ءُ فلسطین” ءِ تہ ءَ سلجوکی ترک صلاح الدین ءِ جانشین ھاکم بنت۔ بلے چنگیز چہ اُرشاں پیسر وتی لشکر ءَ کامل تیار کنت ءُ وتی آسپاں جنگے واست ءَ خاص تیار کنت چی ءَ کہ پہ خانہ بدوشاں آھانی آپس سک ارزشت دار اَنت۔ جنگے بندات چنگیز خاں چہ منگولیا ءِ روکپتی نیمگ ءَ چہ چین ءَ کنت۔ گوریچانی چین ءُ “منچوریا ءِ کین سلطنت” ءِ کیپٹل “پیکن” ءَ زیر کنگا رند “کوریا” ءَ کبزہ کنت۔ سُنگ ھاندان ءِ سلطنت ءَ دست نہ جنت ءُ سیایا ءَ نی “تنگوت سلطنت” ءَ کبزہ کنت۔ چنگیز ءَ ھال رسیت کے ” شاہ خوارزم” ءِ یک صوبیدار ءِ لہتیں مغل سوداگر کوشیت گڑا چنگیز خان عراق ءِ شاہ خوارزم ءَ کاگد نبشتہ کنت ءُ وتی سفیراں دیم دنت سمرقند ءَ کہ وتی صوبیدار ءَ بِگر ءُ قید کاں بلے شاہ خوارزم سفیراں کُشیت گڑا چنگیز سنہ 1219عیسوئ ءَ گوں تیاری ءَ ایشیاء سرا اُرش کنت ءُ ہزاراں شھر ءُ لکھاں انسان مرگے آماچ بنت، عربانی تعمیر کُرتگیں عظیم الشان محل ءُ ماڈی مسمار کنگ بنت۔ “بُخارا” ءِ پیمیں شھر کہ محلاتانی شھر گوشگ بیت چٹ تباہ کنگ بیت ءُ اے وھداں بخارا ءِ آبادی دہ لکھ ءَ بُرز بیت ہمے پیم “دارالسلطنت سمرقند” ھوں چٹ تباہ ءُ تاراج کنگ بیت ایشی آبادی ھوں دہ لکھ نفوس ءَ گیش بیت تھنا پنجاہ ہزار پَشت کپت کے ئے ھمیش بنت رند ءَ “عثمانی ترک” وت ءَ گوش اَنت ایشی داستان ھوں من گوستگیں بھرے تہ ءَ کُرتگ ات۔

چنگیز خاں ءِ لشکر بازیں صنحتی شہر “ھرات ءُ بلخ” ءِ وڈیں آبادیں شہر تباہ و تاراج کنت، چہ سداں سالاں تعمیر و ترقی ءِ آزمان ءَ سر بوتگیں شھر چنگیز ءِ آمد ءَ آک جوڈ بنت۔ ھمے وھداں “شاہ خوارزم ءِ چُک جلال الدین” سک باز گوں چنگیزے لشکر ءَ مڑ اِیت بلے بے سوْب بیت ءُ تچیت روت سندھ ءِ کوْر ءِ تہ ءَ دور کنت و مان دیاں کنت دومی نیمگا در روت۔ چنگیز سلجوکی تُرکانی نیمگ ءَ “مصر ءُ فلسطین” ءَ نروت ءُ دیم ءَ گوں “روس” ءَ کنت ءُ “ڈیوک دی گریٹ” ءَ(یوکرائن ءِ انوگیں کیپٹل) کیف” ءَ چہ دستگیر کنت ءُ ھمیدا چنگیز ءَ ھال سر بیت کے روکپت ءَ “تنگوت” ءِ مھلوک ءَ بغاوت کُرتگ گڑا ہمیدا چے واتر دیم پہ روکپت ءَ روان بیت ۔۔ بلے چنگیز ءَ گوں زندگی باز وپا نہ کنت ءُ ہپتاد ءُ دو سال زندگ بیت سنہ 1227 عیسوئ ءَ وفات بیت ءُ تا مَرگ ءَ چنگیز خان ءِ سلطنت چہ “روبرکت ءَ بھر اسود ءَ تاں روکپت ءَ بھرالکاہل” ءَ بیت ءُ دارالسطنت منگولیا ءِ کسانوکیں شھر “قراقرم” بیت۔ چنگیزے ئے کامل لشکر ءُ راج چٹ ناوانندگ بنت بلے وھدے نبشتگیں دروشم چنگیز ءَ سر بنت ءُ وانگے ارزشت ءَ سرپد بیت گڈاں وتی چُک ءُ سرداراں سختی ءَ گوں وانگ و زانگے ھکم ءَ دنت۔

چنگیز خان ءِ مَرگ ءَ رند چنگیزے چُک “اوغوتائی خان” خان اعظم بیت بلے اوغوتائی وتی پت ءَ چے باز نرم دل ءُ پُر سکون رھشون ءِ بیت بلے مغل اوغوتائی ءِ دورا ھوں وتی جنگی پالیسی ھاں یک شل ءَ دارنت۔ اول “سابوتائی” ءِ رھبری ءَ مغل لشکر وتی جاسوس ھاں یورپ ءَ دیم دینت پہ دشمن مُلکانی لشکرانی تاکت ءِ زانگ ءَ گڑا وتی دومی مزنیں اُرش ءِ واستا دیم ءَ گوں روس ءَ کن اَنت تا شش سال زربار ءُ روبرکت ءَ روان کن انت تھنا سلجوکی ءُ بغداد ءَ دست نہ جن اَنت ماسکو، کیف، پولینڈ، ہنگری ءُ کراکو ءِ لوٹ ءَ کن اَنت دیما روان کن انت۔ سنہ 1241 عیسوئ ءَ سنٹرل یورپ ءِ تہ ءَ “لیپ نز” نامیں جاگھے ءَ پولینڈ ءُ جرمنی ءِ یکمشتیں لشکرے ءَ چٹ سفایا کن انت ءُ جرمنی ءِ بادشاہ” فریڈرک ثانی” ءِ دور بیت ھمیش انت کے “عجوبہ روزگار” ءِ نام سر ءَ نامدار بیت سک پریشان بیت بلے ہمے وھداں “اوغوتائی” ھوں وفات بیت گڈا مغلانی تہ ءَ نوکیں جانشینی ءِ سرا ناتپاکی بیت گڈاں اے لشکر سنہ 1242عیسوئ ءَ بیدے شکست ءِ ورگ ءَ بِرتر اَنت ءُ واتر منگولیا ءَ سر بنت۔۔ ہمے زمانگ ءَ سرجمیں چین مغلانی زیر دست بیت ءُ دہ سال رند بزاں سنہ 1252 عیسوئی ءَ “منگو ھان، ھان اعظم” بیت ءُ “قبلائی خان” ءَ چین ءِ تہا گورنر داریت ۔۔

منگو خان ءِ زمانگ یک ھسابے ءَ امن ءِ زمانگ گوشگ بیت دنیا جھان ءِ سوداگر چین ءِ نیمگ ءَ دیم ءَ کن اَنت ءُ قراقرم سوداگرانی ءُ مذھبی ملاہانی گڈھ بیت۔ ھرچ مذھب ہمے جُھد کنت کے اے فاتح قوم مئے مذھب ءَ ھوار بہ بنت بلے منگو خان وتی مذھب ءَ مٹ نہ کنت ۔۔ بلے عیسائی بوھگے سر ءَ کمو گور و پگر کنت بلے پوپ ءِ سروکی ءَ کبول کنگ پہ مغل بادشاہے واستا ارزان نہ ات چمیشکا منگو خان وتی دین ءَ داریت بلے دومی نیمگ ءَ بازیں مسلمان ءُ دیگا مذہبانی مُلا و پنڈت کاینت منگولیا ءَ مغل دنیا ءِ بازیں مُلکانی تہ ءَ آباد بنت پمیشکا ارچ مُلکانی تہ ءَ کہ مغل آباد بنت ھمودے مذہب ءَ کبول کن اَنت بلے چین ءِ تہ ءَ گیشتر بدھ مذہب ءَ کبول کن اَنت۔ خان منگو ءِ زمانگے تہا فتح ءُ کُشت ءُ ھون ءِ دومی در “ہلاکو خان” ءِ زمانگ ءَ بندات بیت، ہلاکو خان ” ایران”ءِ گورنر بیت ءُ “بغداد ءِ خلیفہ” ءِ وقت سر ءَ وش وش نہ بیت ءُ خلیفہ ءَ تنبیہ کنت وتی قبلہ ءَ دُرست بہ کنت بلے خلیفہ ھوش مندیں مردے نہ بیت ہلاکو ءَ جواب پر ترین اِیت ءُ لھتیں عرب ہلاکو ءِ سفیر ھاں تنگ کن انت گُڈا ہلاکو خان بغداد ءِ سرا سنہ 1258 عیسوئ ءَ اُرش کنت ءُ چل روچ بغداد ءَ مانتر کنت ءُ فتح کنت، بلے اے اُرش مغلانی تاریخ ءِ بدتریں شب و خون گوشگ بنت پانزدہ لکھ مردم مرگ ءِ آماچ بیت، دجلہ کوْر میلانی میل ھوناں چہ سھُر سھُر بیت۔

پنچ سد سالانی مُچ کُرتگیں دولت ءُ “الف لیلہ” ءِ شھرے تھے کتابجاہ ءُ اِلم ءُ ھُنر ءِ بُنجاہ ھلاس بنت ، آپ ءُ آبپاشی ءِ ھزاراں سال کوھنیں سسٹم ھوں تباہ بیت۔ عباسی خلیفہ ءِ بچتگیں گُڈی نشان ھوں ہمے اُرش ءَ ھلاس بنت، بلے اسپین ءِ تہ ءَ انگت ہلاکو ءَ رند دو سد سال عرب ھست بنت بلے رندا ایش ھوں چٹ ھلاس بنت، ہلاکو خان ءِ بغداد سر ءَ اُرش و تباھی ءِ دو سال ءَ رند مصر ءِ سلطان وتی سیادے ءَ خلیفہ جوڑ کنت ءُ بغداد ءَ تخت مصر ءِ تہا ھوار کنت ءُ سئے سد سال “قسطنطنیہ” ءِ سلطان ءَ خلیفہ ءِ تاج ھوں چہ عرب ھاں پچ گِپت ءُ وتی نام ءَ کُرت نوں “سلاطین ترک وت خلیفہ” بنت بلے خلافت ءُ سلطانی ءَ وھدے ” مصطفٰے کمال پاشا” ھلاس کنت۔ ہلاکو وتی لشکرے یک کسانیں کچ ئے دیم پہ “فلسطین” دیم دنت بلے “مصری سلطان بائی برس پنام توپنگی” ءَ نامدار بیت ہلاکو ءِ لشکر ءَ جنت و کُشیت گڈاں ہمیدا ہلاکو خان اولی رند آتشی اسلھ ءِ نام ءَ اِش کنت بلے بارود ءِ بابت مغل چہ چین ءَ ھیل گِر انت ءُ یورپ ءِ تہ ءَ آتشی اسلھ مغلانی زمانگ ءَ سر بیت ۔ منگو خان وتی مرگ ءَ پیسر “تبت” ءَ فتح کنت ءُ سنہ 1239عیسوئ ءَ مریت ءُ گُڈی خان اعظم “قبلائی خان” جوڈ بیت۔

قبلائی خاں اول سر ءَ وتی دارالسطنت ءَ چہ قراقرم ءَ “پیکن” ءَ شِفٹ کنت ءُ شھرے نام ءَ ” خان بالک” بزاں خان ءِ شھر کنت۔ بلے قبلائی ءَ گوں چینی ھاں باز مھر بیت ءُ وتی مرگ ءَ رند ” یواں خاندان” ءِ پیڑی ءَ یل کنت، قبلائی “برما ءُ ٹانگ کنگ انام” ءَ فتح کنت ءُ ” جاپان ءُ ملیشیا” ھوں فتح کنگ لوٹیت بلے بے سوْب بیت ایشی سوْب مغلانی آپی گرابانی تاچگے باز تجربہ نہ بیت۔

اٹلی ءِ نامداریں تر و گرد کنوکیں “مارکو پولو” ھوں سنہ 1241 عیسوئی ءَ سک کسان بیت گوں وتی پت نکو پولو ءُ ناکو مافیو پولو ءِ ھمراہی ءَ چہ “بُخارا” ءَ ہلاکو خان ءِ قاصد پہ خان اعظم قبلائی ءَ پیامے برگا بنت امیشاں گوں ہلاکو خان اے سئیں وینس ءِ سیاح ھاں دیم دنت ءُ یک دراجیں سفرے ءَ رند قبلائی خان ءِ ردبار ءَ سر بنت۔ مارکو پولو وھدے سوئزرلینڈ ءَ زندان بیت سنہ 1298 عیسوئ ءَ ھمود ءَ وتی سفر نامہ ءَ نبشتہ کنت ءُ وتی سرجمیں سفر کے بُخارا، فلسطین، آرمینیا،عراق، خلیج فارس، ایران، بلخ، کاشغر، ختن تا لوپ نار کوْر ءُ دراجیں ریگستان ءِ ئے گوازینگا رند چین ءَ سر بنت ءُ سفرے تہا کوہ، زِر، ریک، ھشکی ءُ وڈ وڈیں جاوراں گوزگ ءَ رند “پیکن” ءَ سر بنت ءُ 17 سال خان قبلائی ءِ خدمت ءَ بنت ءُ قبلائی سک دوست دار اِیت مارکو پولو ءَ۔ مارکو پولو وتی سپرے وھداں منگولی زبان ءَ بلد بیت ءُ رندا چین ءِ تہ ءَ چینی زبان ءَ ھوں ھیل گریت ۔۔ ایران ءِ “اہلخانی سلطنت” ءِ ھاکم ءُ قبلائی ءِ ناکو زھگ “ارغوں” ءِ اولی زال مر اِیت گڑا ارغوں وتی دومی زال ءِ واستا قبلائی ءَ شھزادی ءِ لوٹ کنت گڑا قبلائی وتی لشکرے ھمراہی شہزادی ءَ گوں خاص ھمے سئیں وینس ءِ مہماناں گوں انعام ءُ اکرام ءَ ابید شاہی تختی ءِ دنت روان بنت ءُ دو سال سپر کنگا رند گوں یک شہزادی ئے ءَ ایران ءَ ہلاکو خان ءِ دربار ءَ سر بنت بلے ارغوں تا اے وھداں وپات بیت ءُ ہمے مغل شہزادی گوں ارغوں ءِ چُک ءَ آروس دیگ بیت۔ گڑا ہلاکو اے سئیں وینسی سیاح ھاں اجازت دنت پہ وتی ملکے سفر ءَ گڈاں نکو پولو، مافیو پولو ءُ مارکو پولو سنہ 1295عیسوئ ءَ وینس ءَ سر بنت بلے مھلوک پجا نیار انت ایشاں ءُ نہ کے 3 سالی وینس تا پیکن ءِ سپر ءَ باور کن انت بلے 3 سالا رند وھدے جنیوا ءُ وینس ءِ جنگ بیت مارکو پولو دستگیر بوھگا رند وتی “سپر نامہ” ءَ نبشتہ کنت ءُ چین ءِ ترقی ءُ وشھالی ءِ ھالاں نبشتہ کنت گڈاں مردم باور کن اَنت ، مارکو پولو وتی سپر نامہ ءِ تہ ءَ سیام، جاوا، سماترا، لنکا، زِرباری ہند، جاپان، برماءُ ھندوستان ءِ بابت بازیں چم دیدے ھوں نبشتہ کنت۔ چین ءِ بابت مارکو پولو ءِ سپر نامہ ءَ بازیں گپ نبشتہ انت بزانکہ انگورانی باگ، ریشمی پوشاکانی کارمرز کنگ، اِشکر سوچگ، ڈاک ءِ سسٹم ھوں بیست ءُ چار ساھت اسپانی سرا روچے ئے تہ ءَ چار سد میل سپر کناں، چین ءِ مزن مزنیں آپی بندرگاہ بہ انت کے رودرتکے بازیں آپی گرابانی رَپت ءُ آمد بیت۔

قبلائی خان سنہ1292عیسوئ ءَ مر اِیت ءُ دنیائے مستریں سلطنت ءِ بادشاھی ءَ وتی نام ءَ کنت۔ دنیا ءِ رودرتک تاں روبرکت ءَ مغل سلطنت بیت ءُ مغل گورنر راج کنگا بنت۔ قبلائی خان وتی بادشاھی ءِ زمانگ ءَ کاگدے کرنسی ءِ پَجار ءَ کناین اِیت، قبلائی ءَ رند “یوان خاندان” چین ءِ سرا شست سال ھکومت کن انت بلے چین ءِ تہ ءَ مغلانی ھلاپ یک مزنیں زرمبشت ءِ بندات بیت ءُ زرباری چین ءِ تہ ءَ “نانکنگ” ءَ یک چینی ءِ وتی بادشاھی ءِ اھلان ءَ کنت ءُ دیگا دوازدہ سالانی تہ ءَ “یوان کہول” چٹ چے چین ءِ سرزمین ءَ گلینگ بنت سنہ 1368 عیسوئ ءَ یک چینی نائی منگ کھول” ءِ بادشاہ بیت ءُ سئے سد سال چین سر ءَ ھمے ھاکم بنت ءُ مغل پدا “دیوار چین” ءَ پُشت تیلانک دیگ بنت ءُ اے پیم منگولانی چین ءِ تہ ءَ ھاکمیت پد ءَ کدی نہ بیت۔