ماتی زبان
گوس بھار بلوچ
دی بلوچستان پوسٹ
باز مردم اے جسُت ءَ کنت کہ ’’ماتی زبان ‘‘ بندر ءَ چیا گْوش انت۔۔؟ م ایشی پسّہ ءَ من گوں گ۔ونڈیں لبزاں چوش گْوش آں کہ اللہ پاک ءِ سر پہ در،ماں اے کاسماس( کائینات) ءَ درستان بنداتی ءُ درستاں مستریں،راست ءُ پہک تریں ءُ ابدمانیں مِھر مات ئیگ انت۔ماں دنیا ءَ اولی رند ءَ یک ماتے ءِ پہ وتی نوک ودی بوتگیں چُک ءَ اے دانک ءَ کہ ’’ ۔۔۔۔ابو من نکرزآں پر تو۔۔۔۔‘‘ انسان ءَ را زبان بکشات ءُ چہ گنُگی ءَ درکت گالی کت ھمے دانک ءِ نام انت ماتی زبان۔بزاں یک ماتے ءِ گوں وتی نوک ودی بوتگیں ننُک ءَ درشانی رھوت ءِ پید ا بیگ ءِ نام ماتی زبان انت۔ھمے ماتی زبان انت کہ چریشی پارست ءَ مات وتی چُک ءَ لولی دنت واپین ایت،نازینک جنت رودین ایت،لاڈوگ جنت آروس دنت،زھیریگ جنت گےِر کار ایت ءُ موتْک جنت پُرس دار ایت،ھمے جوزگانی درشانی ءِ نام انت ’’ماتی زبان‘‘۔
ماتی زبان ءِ ھیلکاری ءَ دگہ وانگجاھاں روگ ءُ وانگ ءِ چنداں ھُج ءُ زلورت نہ بیت مکہیں مات ءِ نگرھیں زانسر پریشی ھیلکاری ءَ اولی ءُ سرجمیں درسجاہ انت۔مات ءِ لوگ پہ زبان ءِ ھیلکاری ءَ اولی وانگجاہ انتءُ مات ءِ میتگ،مات ءِ شھر ءُ ماتی وتن ماتی زبان ءِ شاھگانی ءِ وسیلہ بنت۔انسان ءَ راگوں آئی ماتی زبان ءَ مھر ءُ دوستی ءَ ھچ تاگتے داشت نہ کنت ۔بلوچی زبان ءَ گْوش انت کہ ’’۔۔چم کہ دوست انت متاچ ھم دوست انت۔۔‘‘چوش کہ ماتی زبان گوں مات گونگیں ھستینہ ءَ بندوک انت پریشکا ھمک انسان ءَ وتی ماتی زبان ھم چو ساہ ءَ دوست انت۔بلئے اے کِرد ھما ملک ءُ ھماراج ءِ تہ ءَ بیت کہ آ اوداں انسان بہ بیت ءُ مات ءِ کدر ءُ کیمت ءَ بزانت۔۔ما اگاں انونیں ءُ وتی نزیکیں راجدپتر ءَ بچار ایں تہ مارا سما کپ ایت کہ وھدے پاکستان ءَ لوٹ اِت کہ بنگالی راج چہ وتی ماتی زبان ءَ زبھر بہ بیتءُ بنگالی زبان ءِ بدل ءَ اردو زبان ءَ وتی بزان انت تہ ما دیست کہ بنگالیاں وتی کوش روا دات لکاں مردم کوشارینتءُ وت ءَ چہ پاکستان ءَ جتا کت بلئے چہ وتی ماتی زبان ءَ جتا بیگ ءِ ھمک کوششتان ءَ بے سوبیں کت،اے زندگیں راج ءِ دروش انت۔دومی درور ایش کہ وھدے دومی جھانی جنگ ءَ جاپان ءَ امریکہ ءِ دستاں پروش وارت ءُ امریکی جنرل ڈیگلسی میکاوتھر گوں ھزار ناز ءُ ھزار داب ءَ گوں یک گروھبریں اندازے ءَ جاپان ءِ پروش وارتگیں بادشاہ ھیروھٹو ءِ شاھی ماڑی ءَ پُترت ءُ شرت ءُ بینتانی یک بلاھیں لڑے بادشاہ ءِ دیم ءَ ایر کت ءُ درائینت کہ اگاں وتی ءُ وتی ملک ءِ ھیر ءَ لوٹ ئے تہ اے شرت ءُ بینتانی لڑ ءَ ھمزہ(دزھت) بکن۔بادشاہ ھیرو ھتو ءَ امریکی جنرل ءِ آورتگیں اے لڑ یک چمے ءَ چار اِت کہ ماں ایشی لشکری،اندری ءُ دری تبریت(پالیسی) ءَ ھوار جاپان ءِ ماتی ءُ راجی زبان جاپانی ءِ جاہ ءَ انگریزی زبان ءِ ماں جاپان ءَ وانگجاھاں رائج کنگ ءِ شرت ھم گوں ات۔۔بادشاہ ءَ لڑ ءِ وانگ ءَ پد یک چمے امریکی جنرلے سر ءَ دور دات آرا چار اِت ءُ پد ءَ گوں ھزار دلجمی ءَ زبان ءِ شرت ءُ بینت ءَ را (X) کور کت ءُ ایندگہ سر اتکگیں لڑ ءِ سر ءَ ھمزہ کت دات۔امریکی جنرل ءَ پول کت کہ تو چرے لڑ ءَ ’’ زبان ‘‘ ءِ شرت چیا کش اتگ تہ بادشاہ ءَ پسہ دات۔۔۔۔پروش من وارتگ، شما گوں من ھرچی کت کن ات بکن ات من ءَ وتی جند ءِ مرگ کبول انت بلئے من ءَ وتی راجی مرگ بہہ کبول نہ انت۔من دست وت وتی راج ءَ کشت نہ کن آں۔۔۔راجدپتر اے ڈس ءَ دنت کہ وھدے ماں 1989 جاپان ءِ ھمے بادشاہ بیران بوت تہ اے وھدی جاپان ءِ موٹل ءُ لاری امریکائی سڑکانی سر ءَ چو آزمان ءِ استال ءَ تْرپگ ءَ ات انت۔
مروچی 21پروری ءِ روچ انت،میان استمانی رِ د ءَ مروچیگیں روچ پہ ماتی زبان ءَ ایر انت ھمگ زندگیں راج مروچیگیں روچ ءَ ماتی زبان ءِ بابت ءَ بیچار کنت آئی دیمشت ءُ آئی گھبود ءِ بابت ءَ پکر کنت ءُ اے چار ایت کہ آ وتی ماتی زبان ءَ چتور ءُ چے پیم ءَ اے لائک بہ کنت کہ آوانی زبان آوانی درشانی ھجُ ءُ زلورتاں گیش ءَ گیش پیلہ کنگ ءِ سکت ءَ بدار ایت۔لھتے روچ ساری ءَ من روتاکاں ونت کہ ایران ءِ سرکماش(صدر) واجہ ھسن روھانی ءَ جار پرینت کہ باید ماں اسلامی جمھوری ایران ءَ کلیں راجان ءَ آوانی ماتی زبان ءَ ماں وانگجاھاں بندری تبک ءَ وانینگ بنا بہ بیت ءُ ما ھمے گپ ءِ وداریگ ایں کہ کدی واجہ ھسن روھانی وتی اے کول ءَ آپ دنت۔پاکستان ءَ چشیں وَ ھچ جار جنگ نہ بوتگ ات چیا کہ ماں پاکستان ءَ نہ راج منّگ بیت ءُ نئیکہ راجی زبان بلئے پرے امیت ءَ کہ بلکیں ماتی زبان ءِ بابت ءَ سرکار چیزے نہ چیزے بٹاک بہ جنت،من وتی گْونڈوے راہ دات کہ چہ مستریں روتاکاں دو روتاک بہ گیپت بیار ایت،ءُ وھدے گْوندو اتک تہ گنائی روتاک جنگ ءُ روتاک ایکسپرس گوں ات۔ ماں روتاک جنگ ءَ یک ھالے است کہ’’۔۔ ماں پاکستان ءَ 69زبانانی تہ ءَ 22زبانان ءَ آؤکیں لھتے سالاں بیگواھی ءِ بیم سر ءَ انت ءُ زبانزانتاں چہ سرکار ءَ اے لوٹ کتگ کہ آ اے زباناں پہریزگ ءِ کوششت ءَ بکنت۔۔۔‘‘۔ماں اے زباناں ارمڑی،توروالی،پالولہ،دامیلی ،شینا،انڈس ،کوھستانی،منجھی،کھوار،بدغہ،گوجری،گاری،گورو،ارشوجی،کلکوتی پوٹھواری،مدرکلسٹی،چیلسوں،ڈامیلی،ڈوماکی،گاؤوردءُ کلاشاچا زبان ھوار ات انت۔پرے گپ ءَ من ءَ کمیں وشّی الّم بوت کہ بلوچ ءِ زبانانی تہ ءَ یکے ھم ماں اے زباناں نیست ات بلئے پرے گپ ءَ من سک پدرد ھم بیت آں کہ بازیں زبانے چہ سرکار ءِ نادلگوشی ءِ سبب ءَ بیگواھی ءِ آماچ ات چیا کہ یک زبانے ءِ بیگواھی ءِ مانا انسانیت ءِ راجدتر ءِ بیگواھی انت۔یک انسانی گروھے یا ٹولیے ءِ دپتر،دودربیدگ ءُ ھزاراں سالانی چست ءُ ایرانی بیگواھی انت ءُ ماں پاکستان ءَ 22زبان یکجا ءَ بیگواہ بیگ ءَ ات بلئے کسی گوشاں مورے ھم نہ ورگ ءَ ات کہ چریشی مستریں بے ھسی ءُ ھیوانی دگہ ھچ بوت نہ کنت۔
من پرے امیت ءَ کہ ھتمن پاکستان ءِ نام گپتیں ’’ دانشوراں ‘‘ وتی سرکار ءِ دیِم ءِ اے نیمگ ءَ ترّینگ ءِ ھاتر ءَ بازیں نبشتانکے نبیس اتگ چیا کہ پاکستانی ’’دانشور ‘‘ ھما انت کہ کرکٹ ءِ گوازی ءُ لیب ءِ کٹگ ءَ آزمان ءَ سر ءَ زیر انت۔ملالہ ایسپ زئی ءَ پہ چار نبشتانک ءِ نبیسگ ءَ چہ زمین ءَ چست کن انت آزمان ءَ بر انت،زبان ءِ بابت ءَ وَ گیشاں گیش نبیس انت بلئے وھدے من وتی گ۔ونڈو ءِ آورتگیں روتاک جنگ ءُ روتاک ایکسپریس ونت انت تہ اے دوئیں روتانی تہ ءَ یک ھم چشیں نبشتانکے مان نہ ات کہ مروچیگیں روچ ءِ درگت ءَ بہ بیت گْوش ئے زانا سرجمیں ’’میڈیا‘‘ ءَ را مار ءَ بو چتگ ات۔
ماں پاکستان ءَ ماتی زبانانی ھچ وڑیں کدر ءُ کیمت نیست ،بوت کنت ایشی سبب ایش انت کہ اے ملک ءَ مات ءِ جند ءِ ھچ وڑیں کدر ءُ کیمت کہ نیست آئی زبان ءَ را چون بیت،اداں ماتانی چُکاں ءَ بے تُرس ءُ بیِم ءَ چِست کنگ بیت،اداں ماتانی تنگویں بچان ءَ ھمروچ کُشگ ءُ راھانی،جنگلانی،تیابانی کش ءُ کِرّاں دور دیگ بیت،اداں ماتانی چکان ءَ چہ وانگ ءَ جتا دارگ ءَ نوک نوکیں مندْر سازگ بیت
،وانگجاہ بند کنگ بنت ،کتاب کیزی ءُ بندیگ کنگ بنت،مات پریات ءُ زاری کن انت کسی گوشاں مورے نوارت چیا کہ کس ءَ وتی مات ءِ کدر ءُ کیمت نیست ،ماتی زبان ءِ چون بیت۔
ماتی زبان پہ چُکاں بازیں سھولت ءُ شاستگی کار ایت انوں ما گند ایں کہ پاکستان ءَ ءُ ھر کجا کہ ماتی زبان ءَ چکُان ءَ وانینگ نہ بیت اوداں نہ ایوک ءَ چُک زھنی لھاز نزور بنت بلکیں آوان ءَ وتی وانگ ءُ زانگ ءَ مزنیں مشکلات دیم ءَ کا انت ءُ اے مشکلاتانی دیم ءَ دارگ ءِ ھاتر ءَ چُک ھاس چکاس ءِ وھد ءَ گیگان(نقل) کن انت۔دگہ درورے کہ ما دات کن ایں ایش انت کہ انوں یک مردمے کہ Medicalءَ وانگ ءَ انت آرا شانزدہ سال ءَ ایم ایم بی ایس کنگ کپ ایت وھدے کہ اگاں ماتی زبان ءَ زانش دیگ بہ بیت تہ اے وھد پہ دوازدہ سال ءَ کیت اوشت ایت چیا کہ پاد ءِ پینز ءَ بگر داں سر ءِ میداں کُل آزایاں وانوک چہ وتی لوگ ءَ ھیل کنت ءُ ماں کالج ءَ ایشانی یاد کنگ ءِ زلورت نہ بیت بلئے دری زبان ءَ اے درستیں آزا چہ بُن ءَ وانگ لوٹ اانت کہ پہ زھگ ءِ وانگی وھد ءُ پاس ءَ گیشی ءِ بنیاد جوڑ بنت۔
بلوچی ءُ براھوئی زبان کہ بلوچانی زبان انت اے دوئیں زبانان ءَ ایشانی گریبیں لبزانک دوستاں داشتگ انت،اگاں پہ سرکار ءَ بوتیں تہ مروچی ماں برز ءِ زبانانی لڑ ءَ ھتمن بلوچی ءُ براھوئی زبان ھم گون بوتگ ات انت۔پریشکا من گوں وتی زبان دوستیں ھمبلاں دزبندی کن آں کہ آ گیشاں گیش وتی زبان ءِ رکینگ ءِ ھاتر ءَ کار بکن انت،پہ اے ماتوئیں سرکار اں چماں مہ دار انت ءُ پد ءَ مستریں اپسوز ءِ گپ ایش انت کہ ایوک ءَ سرکار بلوچی زبان ءِ بگیری نہ کن انت بلکیں باز ’’انتھا پسندیں‘‘دانشور ءُ زانتکاریں مردم ھم بلوچی زبان ءِ بگیری ءَ کنگ ءَ انت۔چوش کہ گْوستگیں روچاں یک ’’رومن اردو یا نستعلیق اردو‘‘ کہ ابو شامل نامیں مردے ءَ نبشتگ کتگ ات منی دیم ءَ گْوست ایشی سر ءَ یک سرائیکی وانندگیں مردمے واجہ پرویز کادِر ءَ ءَ نبشتگ کتگ کہ ءُ اے درگت ءَ نُہہ لوٹ چہ سرکار ءَ کتگ ات یے کہ ما نہیناں وَ اداں نبشت کت نہ کن ایں بلئے یک دو لوٹ الّم نبشت کن ایں کہ اے سرائیکی واجکارانی پکر ءُ ھیال پہ بلوچی زبان ءَ مئے وانوکانی دیم ءَ بئیت چیا کہ ما سرائیکی مھلوک ءَ ھم مزلوم سرپد بہ ایں آوانی ھمک لوٹ ءَ وتی لوٹ زان ایں بلئے اے سرائیکی وانندگ پہ مئے زبان ءَ چے ڈولیں واھگ دار انت ءُ پدریں گپے کہ یک کسے یا راجے کہ یک دگہ راجے ءِ زبان ءَ گوں اے ڈولیں واھگ دار ایت الّم انت کہ گوں آراج ءَ ھم ھمے وڈیں رویہ دار ایت ،ساری ءَ آئی لوٹاں بگند اِت۔(1)۔۔اسلام آباد تے کراچی وچ اردو یونیورسٹی ھے پئی ۔ہک سرائیکی میڈیم سرائیکی یونیورسٹی برائے صحت انجینئرنگ تے سائنس آرٹ پ او جیندے کیمپس ہر وے شھر وچ ھوون۔(2) نادرا سندھی اردو تے انگریزی وچ شناختی کارڈ جاری کریندے سرائیکی وچ وی قومی شناختی کارڈ جاری کرے۔(3)پاکستان وچ صرف چار زباناں سرائیکی ،سندھی،پشتو تے اردو کون قومی زبان دا درجہ ڈیوو(4)ھر ھر قومی اخبار سرائیکی سندھی تے اردو وچ شائع کیتا ونجے کاغذ تے اشتہارات دا کوٹہ وی برابر تا ونجے۔۔۔‘‘۔ما زان ایں کہ اے واجکار بلوچی زبان ءَ پریشکا راجی زبان نہ زان انت کہ سرائیکی وت جتائیں راجے نہ انت آ سرائیکی زبان ءِ بنیاد ءَ وت ءَ یک راجے لیک ایت ءُ ماں پنجاب ءَ بلوچستان ءِ مزنیں بھرے بلوچانیگ انت کہ سرائیکی زبان گْوش انت اگاں بلوچی زبان راجی زبان بہ بیت ءُ بلوچی زبان ءَ ھما سھولت ءُ شاستگی کہ ایندگہ راجی زبان ءَ رس انت بہ رس انت تہ پنجاب ءِ بلوچ پد ءَ دیم پہ وتی راجی زبان ءَ کا انت اے ڈول ءَ سرائیکی ءِ اے ’’انتہا پسند‘‘ سرپد بنت کہ سرائیکی راج ءِ جوڑ بیگ ءِ دیم ءَ دیوالے مِک بیت پریشکا آ بلوچی زبان ءَ راجی زبان جوڑ بیگ ءِ بگیری ءَ کن انت۔
پریشکا من یک رندے پد ءَ گوں وتی راجدوستیں گلاں دزبندی کن آں کہ آ وتی وتی گل ءِ جارینکاں ماں دگہ زبانے ءِ بدل ءَ وتی راجی زبان ءُ یک بھرے ءَ براھوئی زبان ءَ چاپ ءُ شنگ بکن انت ءُ وتی زبانان ءَ چہ گار ءُ گاروٹہ ءَ بہ پہریز انت کہ زبان شت تہ اے راجدوستی ھم باز وھداں پشت نہ کپ ایت۔
دی بلوچستان پوسٹ: اے نبشتانک ءِ تہا درشان کُتگیں ھیال ءُ لیکہ نبشتہ کار ئے جِندئیگ اَنت، الّم نہ اِنت کہ دی بلوچستان پوسٹ رسانک نیٹورک ایشانی منّوک بہ بیت یا اگاں اے گل ءِ پالیسیانی درشانی اِنت۔
