TBP Balochi

چین ءُ دنیا ءِ سر ءَ ھزاب

شاہ جان بلوچ

دی بلوچستان پوسٹ

دنیا ءِ زوراوریں ملکاں چہ یکیں چین انت ٹیکنالوجی دنیا ءَ چین ءَ امریکہ ءُ دگہ ملک پُشت گیتک اَنت اشی ءِ مستریں سبوت گوستگیں بیست سالے تہ ءَ چین ءِ ٹیکنالوجی پِڑ ءَ دیم روی اِنت،بلے انسانی نادراھی ءِ پِڑ ءَ اوں چین ءِ نام دنیا ءِ مزنیں ادارھانی داکتر ءُ سائنسدانانی ھمروچی باوست ءَ چہ جِتا نہ انت، اِشی سوب اِیش انت کہ گوستگیں 8 سال تہ ءَ چین دومی برے دنیا ءِ جان سلامتی واستا مزنیں بیھارے زانگ بیت۔

2013 ءَ کہ چین ءِ تہ ءَ سارس نامی وائرسے ءَ سرکش اِت دنیا ءِ بازیں ملک تُرس آماچ کُت انت، اد ءَ اے گپ مارگی انت کہ پہ وانگ یا کہ اِشکنگ ءَ اے چُشیں مزنیں جیڑھاں ھوار نہ انت بلے اگاں ھیرت بچار ئے ھستیں نادراھیانی واستا دَوا ءُ درمان ھست ءُ یا پیداک کنگ بیّگ ءَ انت بلے ھما نادراھی کہ انسان ءَ تاریک ءَ ندیستگ نہ اشکُتگ آ نادراھیانی آماچ بیّگ بزاں مرگ ءَ گوں دیم پہ دیمی اِنت ءُ چین انسانی تاریک ءَ اولی ملک انت کہ 8 سال تہ ءَ دُومی رند انت چین دنیا ءِ توامیں انسانی زندگیاں تُرس ءُ مرگے دیمپان کنگ ءَ انت۔

ما ءُ شُماں دُرست زان ایں ءُ انٹرنیٹ ءِ مِنت ءَ دیستگ کہ چینی مھلونک ھرچ وڑیں جناور ءُ بالی ءُ زمینی کڑک وار انت،بلے یک گپے ماں نزان اِیں آ اِیش انت کہ پرچا چین ءِ سرکار ھمے بازاراں بند نہ کنت کہ اود ءِ جناور ءُ لیلوک کڑک بھا بیت؟

یک سوب ءِ اِیش انت کہ چینی درمان کہ پہ مردے آدم ءِ سِکس نِزوری واستا جوڑ کنگ بیت اشی ءَ دنیا ءَ تہ ءَ یک باز مزنیں لوٹ انت کہ چہ ھمے کاروباراں چینی سرکار کرّباں ڈالر کلدار ھپتگے کمائین ایت، چُشیں کاروبار ءُ بازارانی سر ءَ بازیں بندش چین ءَ جت نہ کنت کہ اے کاروبار ءَ چہ چین ءِ روزگاری (طبقہ) ءُ ھمروچی ھّمال ءُ دیاڑی والا سانمند بیت، بلے اگاں چین ءِ سرکار وتی آبادی ءِ یک مزنیں بارے ءِ روزگار دیّگ ءَ آزاد انت ءُ چہ ھمے مھلونک ءَ کّرباں کلدار اوں گیپت پرچا آئی سر ءَ زوراکی بہ کنت ءُ زوراکیں کانون جوڑ بہ کنت؟

دومی نیمگ ءَ دنیا اوں لاچار انت کہ چے پیم چین ءَ مکن بکنت ؟ چین میان استمان (یونائٹڈ نیشن) ءِ چارٹر ءِ باسک انت ءُ یونائٹڈ نیشن ءِ سکیورٹی کونسل ءِ باسک انت ءُ کمیونسٹ نظریہ “کِسہ” ءِ یک مزنیں ءُ تاکتوریں مّنوک انت،بلے گوستگیں چار ماھانی تہ ءَ دنیا ءِ تاکتوریں ءُ ایمنی زندگی کنوکیں ملکانی سیاسی،سائنسی ءُ چاگردی زانتکار ءُ سرکاری وزیر ءُ گزیر ھمے گپ ءَ جیڑگ ءَ انت کہ داں کّد یورپ ءُ دنیا ءِ دگہ کُنڈے ءَ ھکومت وتی مھلونک ءَ پہ چُشیں نادراھیانی تُرس ءُ مرگ ءِ دیمپان کن انت؟

بلے اے بری بیت کنت کہ دنیا ءِ ایمن ءُ آسودگ دوستیں ملک ءُ نیشنلسٹ، لبرل ءُ سیکولر کِسہ ءِ منوک چین ءِ ھلاپ ءَ دنیائی رسانکدار (عالمی میڈیا)ءِ تہ ءَ یونائٹڈ نیشن ءَ زور بہ دے انت کہ گام بزور ایت ءُ دنیائی مارکیٹ تہ ءَ چینی ایکسپورٹ مارکیٹ سر ءَ بندش بہ جنت کہ امریکہ اشی ھلاپ ءَ پیسر ءَ گام چِست کُتگ اگاں چُشیں سیاسی گامے زورگ بیت بزاں کہ اے کتھہ ءِ تہ ءَ بدلیانی سال دیر نہ انت ءُ پہ بلوچ راج ءَ یک مزنیں سیاسی درے پچ بیت.

دی بلوچستان پوسٹ: اے نبشتانک ءِ تہا درشان کُتگیں ھیال ءُ لیکہ نبشتہ کار ئے جِندئیگ اَنت، الّم نہ اِنت کہ دی بلوچستان پوسٹ رسانک نیٹورک ایشانی منّوک بہ بیت یا اگاں اے گل ءِ پالیسیانی درشانی اِنت۔

گدار | زندان
اولی بھر

نبشتہ کار:  کوبرا بلوچ

دی بلوچستان پوسٹ

کوٹی ءِ پرائی ءُ دراجی سے ءُ نیم پُٹ ءَ چہ دراج نہ اِنت من ھر روچ دُوا کناں کہ اے من ءَ یک ھنچیں کوٹی یے ءِ تہ ءَ جاگہ بِہ دے اَنت کہ ھود ءَ پاد پہ الکّاپی تَچّک بہ بنت ،اے کوٹی ءِ تہ ءَ ناں مردم نشت کنت ءُ ناں اُوشتات، نیکہ پہ شّری وپسگ بیت،پد ءَ واب ءِ گوما ھور پیشاپ ءِ ھم جاگہ ھمیش اِنت ،ھو یکے مزنیں پیشاپ ءِ واستا روچے یک گَشتے ءَ مردم ءَ ڈن ءَ بر اَنت بلے چمّاں سیاھیں پُچکے بند اَنت ءُ نوں در ئِے کن اَنت،کسانیں پیشاپ ھمد ءَ کنگی اِنت اے گونڈکیں کوٹی بو ھم کنت بلے مردم نوں آدت بوتگ اَنت ،بزاں جاگہ ھچ پیم ءَ نیست اِنت من ھر وھد ءَ کہ وپساں گُڑا کُونڈکانی ءَ وپساں.

اے آوار جنوکیں لونڈو سر ءَ واب ءَ وَ نیل اَنت بلے انوں پہ زِرد ءِ سھڑینگ ءَ برے برے چماں مُچ کناں.

آوار جَنَگ ءِ اولی روچ ءَ لُونڈسراں من ءَ یک بلاھیں پراھیں کوٹی یے ءِ تہ ءَ چَگل اِش دات، دگہ ھردیں انونیں سے پُٹی کوٹی ءَ من گوں آ بلاھیں زندان ءَ کَچ ءُ کیاس پہ کناں گُڑا نادلجّمیءَ من ایشر ءَ شرتر نبشتہ کناں،چی ءَ کہ آ کوٹی بِلّے کہ مَزن ءُ پراہ اَت،بلے ھود ءَ تھنا مردم ءَ اوشتات کُرت ءُ

واب ءَ انگت ءَ نیل اَنت بلے ھود ءَ نوکسر ءَ من ءَ یاد بیت تانکہ ھژدہ روچ ءَ من ءَ واب ءَ اِش نیشت، آ پراھیں زندان ءَ چہ دوزہ ءَ گنتِر اَت، ھر بلوچ ءَ کہ آ زندان ءِ تہ ءَ یک رُژنے یا بْرمشے دِستگ اَت بزاں آئی ءَ را واجہ ھُدا ءَ گیبی تاکتے داتگ.

کوٹی ءِ چَپ ءُ چاگِرد سیاھیں رنگ ءَ گوں رنگ کُرتگ اَت، اے یک ءَ بیگواھیں مَردمانی جاگہ نہ اَت بلکیں گوتگ ، مُشک ، چِرت ءُ موکوُ ءُ باریں دگہ چیکس لُولکانی گِس ءُ جاگہ اَت ،بلے مئے ءُ لُولکانی توک ءَ یک پرکے ھمے بوتگ کہ ما ھر ساھت ءَ گریتگ ، واہ ءُ زار جتگ ءُ آیاں مارا سیل کُرتگ، اے تھاریں کوٹی ءِ چَپ ءُ چاگِرد ءَ وڑ وڑیں اوزار پہ ازاب دیگ ءِ واستا درنجِتگ اِت اَنت، سیاہ رنگیں دیوالانی سر ءَ شش جاہ ءَ ھنتکڑی ءِ پیمیں آھین ٹَنگ اِتگ اِت اَنت، منی جند ءِ بُرزی مہ بیت مہ بیت پَنچ پُٹ بیت ءُ اے آھیں ءِ ھنتکڑی اَچمنی سر ءَ چہ یک پُٹے ءَ بُرز گوں دیوال ءَ سِمِٹ کُرتگ اِت اَنت پمیشکا ھردیں من رَد مہ باں گُڑا اے ھنتکڑی کساس ششَ پُٹ بُرز اَنت، آ کوٹی ھر وھد ءَ من یات ءَ کپ آں جان ءِ پُٹ پاد کا اَنت ءُ لَرزگیے گِیت، چی ءَ کہ اے  ھونواراں داں ھژدہ روچ ءَ من ءَ ھمد ءَ ھنتکڑی جتگ اَت ءُ دراھتگ ءُ واب ءَ نیشتگ اَت، یکے نِشت ءُ دومی پاک آھت۔

ھرکسَ کہ جُست ءُ پُرس ءَ اھت گڑا چہ دیوال ءِ ٹَنگِتگیں اوزار ئِے الّم زُرت ،من چِیکس پہ راستی اِیشانی جُستانی پَسو بہ داتیںناں بلے اَنگت ھزاب دیگ برجم اَت۔

اے جُست ءُ پُرس کنوک زالماں الّٰلہ کسی کُچک ءَ اِیشانی کِر ءَ مہ بارت اے چہ گُرک ،نھار ءُ رستراں گندتِر اَنت،اِیشانی گور ءَ بزگی نیست چہ راج ءَ اے ھونوار پنجُکاں بزاں پنجاپیاں یانکہ بلوچانی تب ءَ بُگُشاں چوشکہ من ساریتر ءَ گُشت لونڈ سراں ھر دو ساھت ءَ پد منی سر ءَ اوشتوکیں گاٹ بدل بنت،چریشاں لھتیں چہ ڈپٹی ءَ اَنچو بیزار اِنت کہ گوں پُتِرگ ءَ وتی لَٹ ءُ چوپ ءَ کنت ءُ دَمُکی دنت کہ ھردیں وپت ئے گُڑا پد ءَ ترا من لَٹ دیاں.

چوُناھا درایگ ءِ وھد ءَ ھم جَن اَنت بلے ھمے ساھت ءَ کہ اے کُرسی ءِ سر ءَ آرام کن اَنت گُڑا من ءَ ھم کمُکے موہ رس اتگ کہ چماں بند بہ کناں ،بلے انکس لَٹ ءَ پد واب کُجا کیت.

من ھر وھد ءَ ھمے چہ الّٰلہ دوا لوٹ اِتگ کہ درستیں گاَٹ ھمے وڑیں بہ بنت باریں الّٰلہ ءَ منی اُشکُتگ اَنت کہ ناں چوشکہ دُرستیں گاَٹ اے پیمیں گاَٹ نہ اَت اَنت بَس لھتیں درچِتگیں گاَٹ اِت اَنت آرام کُرت بلے ایدگہ کہ آھت اَنت تانکہ شری ءَ منی جِسم کاڑ کاڑ اِش نہ کُرت دِر نیاتک اَنت چوناھا اے گاٹانی یک ءَ زمواری ھمیش اَت کہ من ءَ واب ءَ میل اَنت، بلے چَریشی ایدگہ ھرچ سزا ایشاں دات کُرت ھما سزا ءُ ازاب کہ اِیشانی مَستراں دات اَنت آ سزا ءُ جزا چہ گُماں ڈن اِت اَنت، ماس ءُ گُھاراں سِلیں دُژمان اِش دات، برے گُش اِش کہ ما تئی ھاندان ءِ دُراھیں مَردم کُشتگ اَنت ءُ یک ٹوھیں گارے ءِ تہ ءَ کَنڈ کُرتگ اَنت ءُ برے گُش اِش کہ ما آواناں دزگیر کُرتگ ءُ ھَرکس گوں آیاں بدکاری کنگ ءَ اَنت،بلے من بید ء چہ کُوکار ءُ گریوگ ءَ دگہ ھِچ کُرت نہ کرت، چہ جِسم ءِ سزا ءَ ابید اے پنجک مردم ءَ دماگی ٹارچر سک باز کن اَنت من باز بر ءَ وت ءَ را گوں اُرتی ءَ چار ءُ ٹپاس کُرتگ ءُ پد ءَ وت ءَ را وت جُست کُرتگ کہ من گَنوک نیاں..؟؟

چی ءَ کہ ھژدہ ھژدہ روچ بے وابی وڑ وڑیں سزا ءُ جزا ، باریں چنکس جُست ءُ پُرس ءَ پد مردم گنوک مہ بیت اِنت کہ بیت،پدا ھمے لونڈسر انگت ءَ گُش اَنت کہ شُما بلوچ درس کاپر اِت۔ ؟

من گُشاں اے پیمیں مُسلمان ءَ چہ کاپریں بلوچ ھزار رند ءَ شَر تِر اِنت، انوں اے لونڈسر ازاب وَ ھَر روچ دے اَنت بلے ھما روچ ءَ کہ میریں بلوچ سَرمچار ایشانی سر ءَ اُرش کن اَنت گُڑا بزاں اے وتی دراھیں زھراں مئے سر ءَ کَش اَنت ءُ آ ساھت ءَ بید ء چہ مَرگ ءَ دگہ ھِچ چیز چّمانی دیم ءَ ودی نہ بیت، آ روچ ءَ ھَرکس کہ پُتر اِیت یک نہ یک سزاھے زلور دنت۔

ھَر کُجام بلوچ ءَ کہ اے سیاھیں زندان دِستگ بزاں آئی ءَ وتی زندگ بوگ ءِ اُمیت کُشتگ ءُ ھلاس کرتگ.

روان اِنت

دی بلوچستان پوسٹ: اے نبشتانک ءِ تہا درشان کُتگیں ھیال ءُ لیکہ نبشتہ کار ئے جِندئیگ اَنت، الّم نہ اِنت کہ دی بلوچستان پوسٹ رسانک نیٹورک ایشانی منّوک بہ بیت یا اگاں اے گل ءِ پالیسیانی درشانی اِنت۔

  سیاھیں روچ ءُ وبا

نبشتہ : گلزمان بلوچ

دی بلوچستان پوسٹ

مرچیگیں روچ بزاں 27 مولمان بے ھیال کنگی روچے نہ اِنت ، اے ھما روچ اِنت کہ بلوچ ءِ زندمان ءِ تھارونکی ءِ روچ زانگ بیت ، ھپتاد ءُ دو سال ءَ پیش 27/3/1948 ءَ بلوچستان ءِ سر ءَ زورانسری کبزہ کنگ بوت ءُ بلوچ ءِ سر زمین دری کومانی لگت مال بوت ، مرچی کل بلوچ اے روچ ءَ پہ وت یک سیاھیں روچے سر پد بیت ۔

وھدے بلوچ ءِ سر زمین زورانسری کبزہ کنگ بوت ، گڑا بلوچ ءِ نرمزاریں پسگاں آئی ءِ ھلاپ ءَ توپگ چست کت ءُ کوھاں سری بوت اَنت بلوچ ءِ رکینگ ءِ جھد ءَ سر ءُ چیر بوت اَنت ، بلے پاکستان ءَ اے جھد ءِ ایر گیج کنگ ءِ واستا ھزاراں پندل ساز اِت ءُ برے پاکستان ءَ ھنرے کت ءُ برے کرآن ءِ سوگند وارت بلوچ ءِ پسگ رد دات اَنت چہ کوہ ءَ ایرگیتک اَنت ءُ دزگیر کت اَنت، پد ءَ پاھو دات اَنت ءُ جھد ایر موش کنگ ءِ جھد کت ، بلے بلوچ ءِ پسگاں جنگ دیم ءَ بران کت ، مرچیگیں دور ءِ تہ ءَ سرجمیں بلوچستان ءِ تہ ءَ جنگ شنگ ءُ تالان بوت ءُ مرچی ھر بلوچ یاگی اِنت پہ وتی سر زمین ءِ رکینگ ءَ ، مرچی بلوچ ءِ گپ سرجمیں دنیا ءَ سر بوان انت ۔

مرچی پاکستان ءِ زلم دنیا ءِ دیم ءَ شریں رنگے ءَ پدر بوان اَنت ، پاکستان ءَ ھزاراں بلوچ گار ءُ بیگواہ کتگ ءُ ھزاراں لوگ سوتکگ اَنت انگت زلم ءُ زوراکیاں گیش کنان اِنت ۔

مرچی کہ دنیا ءِ تہ ءَ یک بلاھیں وبا یے کپتگ سرجمیں دنیا پریشان اِنت ، بلے پاکستان انگت ھم بلوچ ءِ پسگاں چست کنگ ءُ گار ءُ بیگواہ کنان اِنت ، یک نیمگے بلوچ ءِ پسگ شد ءَ مرگ ءَ اَنت ءُ یک نیمگے یک مزنیں وبا یے کپتگ کہ بیت کنت ھمیشی ءِ نیمون ءَ پاکستان سوب بہ کنت دگہ ھزاراں بلوچ ءِ چک چینی ءَ بہ کنت ، پرچا کہ پاکستان انچیں روچ لوٹ اِیت ، ما گوں کل انسان دوستیں گلاں گوں دزبندی کن ایں کہ پاکستان ءَ چہ اے رنگیں کاراں مکن بہ کن اَنت ءُ بلوچ ءِ چک چینی ءَ ھلاس بہ کنت،

دومی گپ ایش اِنت کہ ھر بلوچ وتی ھیالداری ءَ ءُ ھپازت ءَ وت بہ کنت کہ اے پاکستان ءَ چشیں سوب مہ دنت ، اے بیماری ءِ بنکی رکینگ ءِ کار کہ ھست اَنت آیاں الم بہ پھم اِیت ءُ بہ کنت، داں اے وبا بلوچ ءِ سر زمین ءَ شنگ ءُ تالان مہ بیت کہ ناں بلوچستان شریں تبیب ناں شریں تراھجاھے ھست ، آ شد لاپے ءُ دگہ ھزاراں ویل ھست اَنت ، شد لاپی ءُ تنگ دستی گوں بلوچ ءَ مدام ھمراہ اَنت۔ ھدا اِنت کہ اے وبا بلوچ ءِ سر زمین میایات ، سرجمیں دنیا ھدا ایشی ءَ وت ھلاس کنات ءُ بلوچستان آجو بات۔
انچش بات۔

دی بلوچستان پوسٹ: اے نبشتانک ءِ تہا درشان کُتگیں ھیال ءُ لیکہ نبشتہ کار ئے جِندئیگ اَنت، الّم نہ اِنت کہ دی بلوچستان پوسٹ رسانک نیٹورک ایشانی منّوک بہ بیت یا اگاں اے گل ءِ پالیسیانی درشانی اِنت۔

بیست ءُ ھپت مولمان

نبشتانک: بابا جی آر بلوچ

دی بلوچستان پوسٹ

مرچی من ءُ منی کستریں گھار ماوش لوگ ءِ دیم ءَ نشتگ اِت ایں ءُ مولم سک ساچان اَت ءُ ماھو سک تکانسر اَت چے ءَ کہ اے روچ مارا گلامی ءِ یاتاں پِرینگ ءَ اَت چے ءَ کہ رمس بیست ءُ ھپت مولمان اَت ءُ من ءَ منی گھار وڑ وڑیں جست ءَ اَت ءُ جُست ماں جُست ءِ تہ ءَ من ءَ جُست ئِے کت” لالا نوکیں ھالے بازار ءَ شنگ اِنت تو سرپد ئے؟

من ھیران بوت آں ءُ پسو دات”اناں منی گھار من سرپد نہ آں چونیں ھالے”؟

گھارُک ءَ پسو دات” ھبر چَہ تو چیر نہ اِنت من مردمانی دپ ءَ اِشکتگ مروچیگیں روچ سیاھیں روچ ءِ بستار ءَ زانگ بیت”.
من پد ءَ جُست کت” منی گُڈّل روچ تنیگ ءَ سیاہ بیت”؟
ماوش ءَ کندگے جت ءُ پسو ئِے دات” تو لالا وَ وت ءَ انچو ناسرپد مہ کن، ھو لالا ما گلام ایں ءُ بیست ءُ ھپت مولمان ءُ نوزدہ سد ءُ چِل ءُ ھشت ءَ ما گلام کنگ بیتگ ایں پمیشکا اے روچ ءَ سیاھیں روچ گْوش اَنت”.
من گْوشت”ھو منی گڈل ما سک لگتمال کنگ بوتگ ایں ءُ مئے واستا ھر روچ سیاھیں روچ اَنت”.
ماوش ءَ پد ءَ جُستے ایر کت”لالا من سیاھیں گُد گْور ءَ بہ کناں ءُ وتی پیشانی ءَ سیاھیں پُچے بہ بند آں”؟؟
من پسو دات” منی گڈل پہ ساھیں گُد ءُ سیاھیں پچے ءِ پیشانی ءَ بندگ ءَ بلوچ ڈیھ آجو نہ بیت بلکیں پچ ءَ بگیر تو بازار ءِ مردماں گوں تپاکی ءُ ھمراھداری ءِ گپاں بنا کن گڑا مئے سیاھیں روچ ھلاس بنت”۔

ماوش یک برے ملور بوت ءُ پد ءَ جُست ئِے کت” لالا من ءَ اِلم ءُ زانت نیست ءُ من نہ زان آں دیوان ءَ چوں گپ ءُ ھبر بہ کن آں،من چوں راجی کلوہ ءَ گِس پہ گِس سر بہ کن آں”؟

من پسو دات” گڈل ما بنکی شپانک ءُ شْوانگیں مئے سرجمیں راج ءِ تہ ءَ تالیم نیست ءُ تو وھدے دیوان ءَ نندے گڑا چوں شپانکاں سر جناں مہ بو”.

آئی ءَ وتی سریگ شر کت ءُ پد ءَ جُست ئِے کت”لالامن کہ ھبر نہ زان آں چوں وتی راج ءَ راستی ءِ سکین ءَ بہ دیاں”؟؟
من پسو دات” ماوش مئے راج واکی بے تالیم اِنت بلے مئے راج ءِ تہ ءَ اُوپار باز اِنت چے ءَ کہ گلامی ءَ چَہ مستریں چیز نیست ما ھمے اُوپار کتگ گڑا من تو ھر دیم ءَ سر جن آں بہ بہ ایں مئے ھبراں الم گوش دار اَنت ءُ مارا شپانک چو شپانکانی وڑ ءَ

دوست دارگ لوٹ اَنت ءُ دھکان چو دھکاناں سمبالگ لوٹ اَنت”.
ماوش”لالا تو اول ءَ تپاکی ءِ گپ ءَ اِت ئے پرچا گپ یلو کت”؟
من “منی گڈل بلوچ بن ءَ وت تپاکیں راجے بیتگ ءُ گلامی ءَ پد پرشت ءُ پروش ءِ آماچ اِنت وھدے ما پد ءَ چِن ءُ لانچ بہ کن ایں گڑا مئے گلامی ءِ سانکل پد ءَ سِد اَنت ءُ نوکیں زمانگ ءِ درستی آسراتی مارا رس اَنت”.
گوں ھمے گپاں ماوش تھتالانی تہ ءَ گار بوت ءُ ساچانیں مولم ءَ کش ءُ گْور سیاہ ءُ تھار کت اَنت چشیں ھچ ھیال ءَ نہ اَت کہ شپ تھاری ءَ مانپوش اتگ بس جست ماں جست ءِ چک ءَ داتگ اِت ئِے ءُ سرزمین ءِ ھیالاں گوں انچو گار اِنت کہ ھچ سما نیست اَت ئِے کہ چے بہ کن آں، بس جست کنان اَت ءُ اَئے بیست ءُ ھپت بیست ءُ ھپت کناں اَت بس ھمیشی ءَ گوں من دیست منی گھارک ءِ ارس ماں انارکاں لونجان اَنت ءُ بے تاھیری ءَ گوں زمین ءَ دلموش اِنت…!!

شالا پد ءَ دوبر وشھالی ءِ روچ بیایات اَنت ءُ گلامی ءِ زمزیزیل سر گڈ بات اَنت ءُ بلوچ سر زمین میزراں بات، ھمے وھد ءَ ماوش چہ منی کرّ ءَ پاد اتک ءُ وتی دزگھارانی لوگانی نیمگ ءَ رھادگ بوت.

دی بلوچستان پوسٹ: اے نبشتانک ءِ تہا درشان کُتگیں ھیال ءُ لیکہ نبشتہ کار ئے جِندئیگ اَنت، الّم نہ اِنت کہ دی بلوچستان پوسٹ رسانک نیٹورک ایشانی منّوک بہ بیت یا اگاں اے گل ءِ پالیسیانی درشانی اِنت۔

باتن

نبشتہ کار: عارف ھمبل

دی بلوچستان پوسٹ

لالو ءِ پِت منی سیاد نہ اِنت، منی همساهگ هم نہ انت ءُ منی میتگ ءِ مردمے هم نہ انت بلے نزان آں چی ءَ هر جاگہ منی دُمب ءَ گون انت، بس یک هبرے کنت کہ وانگ چماں پچ کنت، وانگ چہ ترا گلامی ءَ رکین ایت ،وانگ زند ءِ چراگ انت دگہ انگت باز گپ کنت، بلے من همے گپاں چو تُن ءِ وڑ ءَ یاد کن آں، بلے پد ءَ من جیڑ آں کہ وانگ وت چی یے؟ وانگ کجام وڑ ءَ چماں پچ کنت؟ وانگ چوں گلامی ءَ چہ رکین ایت؟ زند ءِ چراگ ءُ وانگ؟ گُڑا من یک زنڈیں هیالے ءَ کپ آں کہ وانگ وت گلام انت گڑا چہ گلامی ءَ چوں رکین ایت ؟ من چم ء وت گندگ ءَ آں کہ وانندهیں مردم کور اَنت، اد ءَ چوں چماں پچ کنت؟اگاں چماں شانک بدے ئے گڑا سک باز چیز گندگ ءَ کیت، همے وانگ ءَ مردمانی چم کور کتگ انت، کس نہ گند ایت، هرام بات هچ نہ گند ایت اگاں یکے بہ گند ایت گڑا پکا چپَّی ءَ گند ایت ءُ پد ءَ مستریں گپ ایش انت وانگ ءَ پد مردمانی مارشت چٹ گار بنت یا گار کنگ بنت، همے مارشت ءِ گار بوگ ءَ هر انسان ءِ زند ءِ چراگ مرتگ یا گیمرتگ….

هیر منی باتن ءَ انگت باز جست ودی بوگ ءَ اَت بلے من باتن کمو ھاموشی ءِ نیمگ ءَ تیلانک دات ءُ پہ وانگ ءَ وتی لانک بست،من سُکرات ءِ کتاب ءِ دست ءَ کت من نام نہ چار اِت پُشتی نیمگ ءَ منی چم کپت کہ نبشتہ ات ،،سُکرات زانت ءِ پِت گُشگ بیت،، من کتاب اِیر کت ءُ پد ءَ جُستانی زِر ءَ گار بوت آں کہ سُکرات زانت ءِ پت پرچا گُشگ بیت ؟ سُکرات ءَ چے زانتگ ءُ پرچا زانتگ؟ سُکرات ءَ کجا ونتگ ….؟سُکرات سُکرات سُکرات……

یک برے پد ءَ من باتن هاموش کت ءُ الماری ءِ توک ءَ دگہ یک کتابے در کت ،،سو عظیم لوگ،، من پیسر ءَ هٹلر ءِ زند ونت کہ انسانیت ءِ کُشوک گُشگ بیت ،من هٹلر ءِ سر ءَ هچ نہ جیڑ ات پرچاکہ من زان آں کہ انسانیت انگت هٹلرانی باهوٹ اِنت، رند ءَ من ڈیکارٹ ءِ زند چمشانک دات ءُ گُڈ سر ءَ من Humphry Davy ءِ زند ونت کہ آئی Lightbulb جوڑ کتگ، همائی ءِ وجہ ءَ مرچی درست دگنیا رژنا انت گڑا نی من کمو وانگ ءِ نیمگ ءَ وت ءَ سُرینگ بندات کت بلے پد ءَ منی باتن ءَ نیمون کت ءُ گُشت “آ مردماں کہ جاگہ درست دنیا رژنا کتگ ءُ آ جاگہ ونتگ، آ جاگہ ءِ وانگ گلام نہ بوتگ، وانگ گوں زمزیلاں بند نہ بوتگ ، آ جاگہ ءَ مارشت کُشگ نہ بوتگ انت بلکیں زندگ کنگ بوتگ انت آ جاگہ ءَ اے گوشگ نہ بوتگ کہ ترا……….؟

پد ءَ باتن هاموش کت ءُ اے کتاب هوں چگل دات،

نی وتی کپتگیں کاپی ءِ تاک لیٹ اینت اَنت کہ فزکس ءِ لیکچر ءِ منی چماں کپت ،Columb,s Law,,ءُ پد ءَ گُڈسر ءَ نبشتہ اَت Litrature is Mirror Of Life,,,، پد ءَ آ دگہ نیمگ ءَ ریاضی ءِ جست ات کہ من پسو کشتگ ات اَنت……….

نزان آں چی ءَ هما وهد ءَ باتن واب کپت ءُ هچ جست ئِے هوں نہ کت ،هما انت کہ واب انت، برے برے کہ سما کنت ءُ بس یک هبرے کنت ،،واب سک وش انت.

دی بلوچستان پوسٹ: اے نبشتانک ءِ تہا درشان کُتگیں ھیال ءُ لیکہ نبشتہ کار ئے جِندئیگ اَنت، الّم نہ اِنت کہ دی بلوچستان پوسٹ رسانک نیٹورک ایشانی منّوک بہ بیت یا اگاں اے گل ءِ پالیسیانی درشانی اِنت۔

سنج بستگیں واب
براہوئی لوز شون

ھلیل بلوچ

دی بلوچستان پوسٹ

بیگاہ ءِ وھد اَت۔ نوشکی ءِ اوتان ءِ ریک ءَ چہ کَچّ ءُ کساس ءَ گیش مردُم اتکگ اَت۔ انچو سما بوّگ ءَ اَت کہ گْونڈیں ھَئید ءِ سیمی روچ اِنت۔ ھر نیمگ ءَ چمّاں شانک دَئے آں دو ءُ چار ءِ ٹولی ءَ مردُم نشتگ اَنت۔ یک روچے پیسر ھَور ءَ گْوارتگ اَت۔ اوتان ءِ نْدارگ سکّ ڈولدار اَت۔

من ءُ منی سنگت بھروز ھم اوتان ءِ ریک ءَ اَتکگ ءُ یک کُنڈے ءَ نِشتگ اِت ایں۔ مئے دیوان گرم اَت جِتا جتائیں بُنگپانی سرا گپّ ءُ تْران کنگ ات ایں۔ تْرنداپ ءِ بوتلے مئے دیم ءَ ایر اَت۔ ما گُرّک ءُ تْرنداپ ورگ ءَ ات ایں۔ روچ شام کپان اَت ءُ مئے بُنگپ لبزانک ءِ سرا اَتک ءُ اوشتات۔

“ھالاں بدئے مرچاں تئی براہوئی افسانہ انی بلوچی رجانک پیداک نہ اَنت؟”
بھروز ءَ جُست کُت

“یار! براہوئی ءِ شوکیں نکان منی دیم ءَ کپگ ءَ نہ اِنت کہ رجانک اِش بہ کن آں۔ غمخوار حیات ءِ کتابے منا دست کپتگ بَلے سکّیں گْرانیں لبز کارمرز کَنت پمشکا من رجانک کُت اِش نہ کناں۔” من یکپارگی درّائینت۔

پدا بلوچی ءُ براہوئی ءِ لبزانک ءِ سرا ما داں دیر باوست کُت۔ روچ سَجّو ایر بُکّ اِت ءُ تہار کَپگ ءَ اَت۔ نوشکی بازار ءِ بتّی یک یک ءَ مِرمرانک بوھان اِت اَنت۔

ھمے وھد ءَ بھروز ءَ گْوشت: “شپ تہار بوّگ ءَ اِنت رویں لوگ ءَ؟” من ءُ بھروز پاد اتکیں سَیکل ءَ سوار بوتیں ءُ بازار ءِ نیمگ ءَ رھادگ بوتیں۔ ما دنیگت ءَ چہ ریک ءَ در نہ کپتگ اِت ایں کہ منی چم غمخوار حیات ءِ سرا کَپت اَنت۔ غمخوار ءُ عابدی ھم ریک ءِ یک جُمپ یے ءِ سرا نشتگ اِت اَنت۔

“ھمِد ءَ بدار ئِے، غمخوار حیات ءُ عابدی نشتگ اَنت۔” من گْوشت

بھروز ءَ سَیکل داشت۔ من ایر کَپت آں۔ غمخوار حیات ءِ نیمگ ءَ شُت آں۔ سلام ءُ دْرھبات ءَ پد من وتی پجّار کُت: “من ھلیل بلوچ، بلوچی لبزانک ءِ رجانکارے آں۔”

“بہ نِند سنگت۔” غمخوار حیات ءَ گْوشت

من ءُ بھروز نِشت ایں۔ گُڑا لبزانک ءِ سرا ما گَپّ ءُ تْران بندات کُت۔ من گْوشت: “واجہ! من تئی لھتیں آزمانک بلوچی ءِ تہا رجانک کُتگ۔۔۔ باریں تئی دیم ءَ گْوستگ اَنت نا؟”

“ھَو منی دیم ءَ گْوستگ اَنت۔ بلے بازیں جاگہہ ءَ تو لبزانی مانا بدل کُتگ اَنت۔” غمخوار حیات ءَ گْوشت

“جی واجہ! تئی بازیں لبزے من نہ پھم اِتگ پمشکا رد بوتگ اَنت۔ براہوئی ءِ لبز بلد ھم منی دیم ءَ نہ گْوستگ کہ من زگریں لبزانی مانا آں در بہ گیج آں۔”

تاں دیر ما نِشت ایں براہوئی لبزانک ءِ سرا گپّ ءُ تْران کُت، پدا عابدی ءِ شاھِری ءِ سرا اَتک ایں۔

مئے دیوان گَرم اَت کہ اَشا ءِ بانگ بُوت گُڑا ما پاد اَتکیں۔ موکل کُت۔ غمخوار حیات ءُ عابدی وتی وڑا شُت اَنت ءُ من ءُ بھروز سَیکل ءَ سوار بوتیں۔ منی چم غمخوار حیات ءُ عابدی ءِ سرا جنوک اِت اَنت۔ اناگت ءَ منی چم غمخوار حیات ءِ دَست ءِ کتاب ءِ سرا کَپت اَنت۔ من ھیراں بوت آں کہ ھما نِندگ ءِ جاگہہ ءَ غمخوار حیات ءَ ھِچ وڑیں کتاب گون نہ اَت۔ نون اے چونیں کتابے دَست ءَ اِنت ئِے۔

من چہ بھروز جُست کُت: “غمخوار حیات ءِ دَست ءِ کتاب چونین ئِے؟” بھروز ءَ پسّو دات
“براہوئی لَوز شون۔”

دی بلوچستان پوسٹ: اے نبشتانک ءِ تہا درشان کُتگیں ھیال ءُ لیکہ نبشتہ کار ئے جِندئیگ اَنت، الّم نہ اِنت کہ دی بلوچستان پوسٹ رسانک نیٹورک ایشانی منّوک بہ بیت یا اگاں اے گل ءِ پالیسیانی درشانی اِنت۔

مئے میتگ ءِ ماسٹر

نبشتہ کار: آزم اِزت بلوچ

دی بلوچستان پوسٹ

مئے میتگ ءِ یک ورنایے ءَ شال( کوئٹہ) ءَ ونتگ اَت ءُ پد ءَ گڑا سرکاری نوکری یے ءَ بزاں ماسٹری ءَ لگ اِتگ، من ءَ پہ ماسٹر ءَ کارے کپتگ اَت کہ چہ آئی ءَ چیزے جُست کن آں ءُ من ءَ سرپدی بہ دنت، من چہ یکے ءَ لمبر گپت کہ ھالے کنان ئِے، من لمبر گپت ءُ پون کنگ ءَ پیسر کلوھے( میسجے) راہ دات کہ کلوہ ءَ پَسّو کنت گڑا پونے کنان ئِے، من وھدے کلوھے راہ دات کہ ماسٹر جان تو وش ءُ جوڑ ئے؟( چوناھا ماسٹر منی میتگ مردمے ءُ سنگت ھم بوتگ)

آئی ءَ منی جوڑی ءِ پسّو نہ دات ءُ ھمے گْوشت ئِے” بانک من ترا زانگ ءَ نہ آں”.
وھدے آئی ءَ من ءَ بانک گْوشت ، من ھیران بوت آں کہ من ءَ پرچا بانُک گْْوشگ ءَ اِنت، زاناں واجہ ءِ زھن ءِ تہ ءَ بانکانی ھیال بوتگ اَت کہ چو گْوشگ ءَ اَت گڑا من اوں پایدگ چِست کرت کہ شُومی یے کن آں ھاھاھاھاھا گڑا من وتی میتگ ءِ یک شرنگیں جنکے ءِ نام ءِ گْوشت بزانکہ مھلب، پرچاکہ من اِشکرتگ اَت کہ ماسٹر مھلب ءِ سر ءَ شیدا اِنت ءُ سے ماہ ءَ پیسر مھلب ءِ لوگواجہ ءَ آئی ءِ سَون ھم داتگ اِت اَنت ءُ پد ءَ من آئی ءَ را جُست کرت کہ تو ماسٹر اکبال جان ئے”؟
آئی ءَ من ءَ پسّو دات” ھو من ماسٹر اکبال آں بلے تو من ءَ چوں یات کرتگ”؟
من چار اِت کہ نوں ماسٹر رَد کپگ ءِ وڑ ءَ اِنت گڑا من گْوشت ” تو وَ من ءَ یات نہ کرتگ بلے من ترا سک یات کنگ ءَ آں ، تو منی دل ءِ تہ ءَ ئے ءُ تو من ءَ سک دوست بہ ئے. (ماسٹر ءَ همے پهم اِتگ اَت کہ مھلب گوں من ءَ آروس کنت، ماسٹر وتی دل ءَ گنوک اَت).
ھمے وڑ ءَ مدام منی ءُ ماسٹر ءِ کلوہ ءَ ھال ءُ اھوال اَت، پہ من موبائل ءِ بیلنس ھم راہ ئِے دات، گڑا یک روچے من گْوشت پہ من یک موبائلے راہ بہ دے کہ منی اے موبائل ھراب اِنت، اگاں موبائل بند بہ بیت گڑا منی ءُ تئی ھال ءُ اھوال نہ بیت، اگاں ٹچ موبائلے بہ بیت گڑا انگت جْوانتر اِنت کہ من ءُ تو ویڈیو کال کن ایں”.( چوناھا ماسٹر ءَ من ءَ باز منّت کرتگ اَت کہ من ءَ پون بہ کن بلے من برے یک نیمونے کرت ، پون نہ کرت، بس ھمے گْوشت ٹچ موبائلے بہ بیت گڑا ویڈیوکال کن ایں.)

آئی ءَ گُشت ” کمو سبر کن منی پگار بیت گڑا من پہ تو نوکیں موبائلے وڑ کن آں”.
ماسٹر ءَ ھمروچ چہ دربرجاہ ءَ گِس ءَ اتک گڑا نان ءِ ورگ ءَ پد الّم مئے گِسانی کرّ ءَ چہ دکان شُت ءُ من ءَ کلوہ ئِے راہ دات ءُ گْوشت ” تو پرچا گِندگ نہ بہ ئے ، کمو چہ گِس ءَ ڈن در بیا کہ تئی دیدارے بہ کن آں”.
روچے من یک نیمونے کرت، مزاک ءُ مسکرائی کرت دانکہ ماسٹر ءِ دل وش بہ بیت، یکروچے من ءَ گْوشت ئِے ” انشپی من شمے لوگ ءَ کایاں بلے الّم من ءَ وھد بہ دے ءُ آیگ ءِ وھد ءَ ھم بہ گْوش کجام وھد ءَ تو تیار بہ ئے ءُ من بیایاں”؟
من کمو بچکند ات ءُ پسو راہ دات ” منی پِس ءَ را کچُِکے ھست ترا وارت ءُ آیگ ءِ کار ءَ مہ کن کہ دگہ مُسیبتے ءَ کپ ئے “.
لھتیں روچ گْوست گڑا ماسٹر ءَ من ءَ گْوشت ” من پہ تو نوکیں ٹچ موبائلے گپتگ گڑا پد ءَ ویڈیو کال کن ایں بلے ترا چوں موبائل ءَ رَس اِینت کرت کن آں”؟
من گْوشت تو ودار کن من وڑے کن آں یا من وت یکے ءِ گِس ءَ کایاں گڑا تئی دیدارے بیت ءُ موبائل ءَ ھم دست گر آں “.
ماسٹر سک گَل بوت کہ مھلب ءِ گوما گند ءُ نند بیت، دومی روچ ءَ من وتی چہ وتی سیادے ءِ گِس ءَ دیم پہ وتی گِس ءَ روگ ءَ اِت آں داں ماسٹر مئے گِس ءَ در اتکگ ءُ وتی سینکل ءَ سوار اِت ءُ وتی گِس ءِ نیمگ ءَ روگ ءَ اِنت، من وھدے وتی گِس ءَ سر بوت آں ءُ چہ وتی ماس ءَ جُست کرت” اماں باریں ھالاں بہ دے ماسٹر پہ ھیری اتکگ”؟
گڑا ماس ءَ ھمے گْوشت ” ماسٹر ءَ را پہ تو کارے کپتگ پمیشکا گِس ءَ اتکگ ءُ تئی لمبر ئِے ھم لوٹ اِتگ کہ پونے کنان ئِے، لمبر تئی داتگ بلے پد ءَ ھمے گْوشت ئِے دگہ روچے کایاں کہ نوں اِشتاپ آں، گڑا ھمیش اِنت نوکی راہ کپتگ”.

من زانت کہ کار ھراب بوتگ اَنت ءُ نوکیں موبائل ھم چہ دست ءَ شُت، من بچکندگے جَت ءُ ماسٹر ءَ را کلوھے راہ دات” اکبال جان تو وش ءُ جوڑ ئے”؟

گڑا ماسٹر ءَ من ءَ پسو دات” مرچی ءَ پد من ءَ کلوہ راہ مہ دے ءُ تئی کلوھانی وانگ ءِ زروزت نہ اِنت”.
من جست کت “پرچا ھال مہ کن آں، زاناں کسے ءَ منی سر ءَ تئی کرّ ءَ دروگے بستگ”؟
آئی ءَ من ءَ پسو دات” من ءَ تئی حاجت نہ انت ءُ چِد ءُ پد من ءَ کلوہ راہ مہ دے”.

من انگت لھتیں کلوہ راہ دات بلے پَسو اِش انگت بیگواہ اَنت، ھما روچ ءَ پد وھدے کہ ماسٹر ءَ من ءَ گِند اِیت وتی چماں جھل کنت ءُ دگہ گپ نہ کنت ءُ ملامت ملامت اِنت.

دی بلوچستان پوسٹ: اے نبشتانک ءِ تہا درشان کُتگیں ھیال ءُ لیکہ نبشتہ کار ئے جِندئیگ اَنت، الّم نہ اِنت کہ دی بلوچستان پوسٹ رسانک نیٹورک ایشانی منّوک بہ بیت یا اگاں اے گل ءِ پالیسیانی درشانی اِنت۔

سنج بستگیں واب
سنگت

ھلیل بلوچ

دی بلوچستان پوسٹ

من ءُ سالم چہ اوتاگ ءَ در اتکگ ات ایں۔ وتی میتگ ءِ نیمگ ءَ رھادگ اِت ایں۔ کوھانی سرا مئے سَیکل ءِ ڈیرّگ اَت کہ دیمی جُنزان اَت۔ من چہ سالم جُست کُت

“سالم! تو چے گْوشئے ھاران پیسر ءِ وڑا بیت اگاں اِنّاں؟”
سالم بے تُکّ ءُ توار اَت سَیکل ءَ ھلائینگ ءَ اَت۔

وھدے ما ھاران ءِ شگربی نیمگ ءِ پٹّ ءَ سر بوتیں داں چاریں پَٹّ نی پیسر ءِ پَٹّ پَش نہ کَپتگ۔ ھر نیمگ ءَ مھلوک ءَ پہ وَتا لوگ بستگ۔ ھمے لوگانی نْیام ءَ ما جُنزان اِت ایں۔ اناگت ءَ سَیکل ءَ بریک کُت۔ من جُست کُت “ھاں چے بُوت تو اوشتات ئے؟” سالم ءَ پسّو دات “دیم ءَ لشکر ءِ چوکی یے اَست۔”

ما دوئیناں وتی تُپنگ بیگ ءِ تہا کُت اَنت رھادگ بوتیں۔ راہ ءَ چَوکی نیست اَت۔ شَپ ءِ ساھت یازدہ ءَ ما سالم ءِ لوگ ءَ سر بوتیں۔ ھمودا ما مجلس ءُ دیوان کُت۔ داں سُہب ءِ ساھت چار ءَ ما ھِچ نہ وَپت ایں۔ پدا من سیکل زُرت ءُ وتی لوگ ءِ نیمگ ءَ رھادگ بُوت آں۔ وتی لوگ ءَ سر بوّگ ءَ پد من دو گْونڈُو دیم دات کہ یکّے شگربی دروازگ ءِ کش ءَ بہ اوشتیت ءُ یکّے مگربی دروازگ ءِ، من گْونڈُو سوگا کُت اَنت کہ “اگاں گاڑی یے یا لشکری شُما دیست بیا اِت منا ھال بدئے اِت۔”

دمانے ءَ پد گاڑیانی توار منی گوشاں کَپت۔ من چہ کوٹی ءَ ڈَنّ ءَ در اَتک آں۔ داں چاراں گْونڈُوانی چیھانٹاں جہاں سرا زُرتگ۔ من زُوت زُوت ھمساھِگ ءِ ابیلی ءَ دَور کُت۔ داں چاراں ھر نیمگ ءَ لشکریاں منا انگیرہ کُتگ۔ من جنگ دَیاں کُت ھمے انگیرہ پْروشت ءُ دُور در اَتک آں۔

من ودار کُت کہ لشکر کشی ھلاس بہ بیت گُڑا لوگ ءَ رَو آں۔ بیگاہ ءِ وھد ءَ من واتر لوگ ءَ شُت آں۔ چاراں ھمے دوئیں گْونڈُو کہ من دَروازگانی کش ءَ اوشتارینتگ اِت اَنت۔ ھما وڑ ءَ دروازگانی کَش ءَ اوشتاتگ اَنت۔ بَلے گْریوگ ءَ اَنت۔ من ھبکّہ ءُ ھیران بُوت آں کہ اے پرچا گْریوگ ءَ اَنت۔

وھدے من چہ دروازگ ءَ ابیلی ءِ توکا پُترت آں داں چاراں مئے لوگ سُتکگ ءُ پُر بوتگ اَنت ءُ کمپان ءِ تہا منی سنگت سالم ءِ لاش کَپتگ۔ منی مات لاش ءِ کَش ءَ نِشتگ ءُ نازینک جنگ ءَ اِنت۔

دی بلوچستان پوسٹ: اے نبشتانک ءِ تہا درشان کُتگیں ھیال ءُ لیکہ نبشتہ کار ئے جِندئیگ اَنت، الّم نہ اِنت کہ دی بلوچستان پوسٹ رسانک نیٹورک ایشانی منّوک بہ بیت یا اگاں اے گل ءِ پالیسیانی درشانی اِنت۔

کروناوائرس
وباھانی راجدپتر ءُماں بلوچستان ءَ کپتگیں وبا

 اسحاق خاموشؔ

دی بلوچستان پوسٹ

چہ چین ءِ شہرووہانءَ سرگشّتگیں وبا کروناوائرس ءَ مرچی سرجمیں دُنیا ماں پتاتگ ءُ ھزارانی کساس ءَ مردُم مرگ ءِ آماچ بُوتگ اَنت ءُ انگت ءَ اے وائرس ءِ گامگیج روچ پہ روچ تّرند بُوھان اَنت۔ ایشرا COVID-19 ءِ نام دَیگ بُوتگ ۔کررونا Corona لاطینی زُبان ءِ لبزے۔ ایشی ءِ بزانت تاج یا ماہ ءِ کشّ ءِ شِنگیں شہم اَنت۔ کہ ما ہ ءِ گِرد گِرد ءَ شنگ اَنت۔ گُشنت دْرستاں چہ پیسر اے نادْراھی 1960 ءِ زمانگ ءَ پدّر بُوتگ۔آ، وھدی اے نادراھی ہیومن کرونا وائرس E229ءُ OC43ءِ نام دَیگ بُوتگ اَت۔ پدا ایشی ءِ دگہ تہر درگیجگ بُوتنت۔جہانی جان سلامتی ءِ گَل WHOءِ رِد ءَ اے وبا 31 دسمبر 2019 ءَ ماں چین ءَ گوں نوکیں تہر ءُ دْروشمے ءَ دیما اتک۔چریشی ءِ سَوب ءَ 25 جنوری 2020 ءَ ماں چین ءِ 13 شہرانی تہا ایمرجنسی جنئگ بُوت ءُ مرچی کساس سرجمیں دُنیا ایمرجنسی ءِ جاورانی تہا اِنت ءُ اے وھدی کہ من اے دانکاں نبشتہ کنگاھاں ماں دُنیا ءِ تہا کساس 308,615 مردُم کرونا وائرس ءِ آماچ بُوتگ اَنت، 13,071 بیران بُوتگ ءُ 95,834 علاج ءَ پد دْراہ ءُ جوڑ بُوتگ اَنت۔چد ءُ پیسر دُنیا ءِ ھند ءُ دَمگاں وھد وھد ءِ سرءَ چُشیں کساس دہ ءَ چہ گیش وبا اتکگ اَنت ءُ راجدپتر شاھد اِنت کہ اے وباھاں بلوچڈیھ ءِ ھند ءُ دمگ اوں گوں وت ءَ پتاتگ اَنت۔ یکبرے دُنیا ءِا تکگیں وباھانی راجدپتر ءَ سئیل کنیں پد ءَ مکران ءِ ھند ءُ دمگانی تہا اتکگیں وباھانی باروا گپّ جنیں۔
1331 ء بگر تاں تاں 1353 ءِ زمانگ ءِ پلیگ یا طاعون بہ بیت کہ آئی ءَ سرجمیں یورپ تاں بیست سال ءَ وتی پنجگانی تہا زُرتگ ات۔ماں اٹلی ءِ شہر سسلی 1347 ءِ وبا بہ بیت، 1348، ءَ انگلینڈ ، پُرتگال ، فرانس ، جرمنی یاں ماں روس ءَ 1350 ءَ کپتگیں وبا اے دْرستیں کِسّہ دردناک انت۔
٭چد ءُ پیسر یکرندے1957 ءَ ماں چین ءَ پشّانک ءِ نادْراھی کپتگ ۔کہ ایشی ءَلہتے وھد ءِ تہا سجّہیں مُلک ماں پتاتگ۔ اے نادْراھی تاں یک سالے ءَ برجم منت۔ زانتکارانی گُشگ اَت کہ اے پشّانک ءِ وائرس چہ بٹانی( Duck)سَوب ءَ شِنگ ءُ تالان بُوت ءُ تاں بنیادم ءَ سر بُوت۔ چرے نادْراھی ءِ سَوب ءَ کساس 20 لکّ مردُم بیران بُوتنت ۔ چرے نادْراھی ءَ، ایوک ءَ امریکہ ءِ تہا 70 ھزار مردُم بیران بُوتگ اِتنت۔
٭چوناہا طاعون ءِ وبا اوں وھد پہ وھد سرکشّیت بلئے 1772 ءَ ماں ایران ءِ تہا یک وباھے تُرسناکیں وڑے ءَ شِنگ ءُ تالان بُوت۔اے زمانگ ءَ اے نادْراھی ءِ ھچ علاج نیست اَت۔پمشکا ایشی ءَ سرجمیں مُلک وتی آماچاں زُرت۔
٭وھدے ہسپانیہ ءِ اُرشکاراں براعظم امریکہ ءِ سرا اُرش کُت تہ اِشاں گوں وت ءَ بازیں نادْراھی آؤرت گوں بلئے چہ یک نادْراھی ءِ سَوب ءَ کساس 20 ءَ بگر تاں 25 لکّ مردُم بیران بُوتنت۔اے نادْراھی 1576 ءَ بگر تاں 1580 ءَ ماں میکسیکوءِ کشّ ءُ کِرّان تالان بُوھان بُوت۔اے زانگ نہ بُوت کہ اے نادْراھی ءِ بُنکی سَوب چی ات بلئے مردُم تپ ءَ گِپت اَنت ءُ چہ جسم ءُ جان ءِ جتاجتائیں بہراں ھون در اتک ءُ مردُم مُرت ۔اے نادْراھی دو رند ءَ کپتگ ات پمشکا ایشی ءَ کوکولزتلی 1-2 ءِ نام دَیگ بُوتگ ات۔
٭بنیادمی راجدپتر ءِ تہا چد ءُ پیسر چُشیں وئیل نہ گْوستگ1347 ءَ بگر تاں 1351 طاعون ءِ وبا کپت۔طاعون ءِ اے وبا ءَ دُنیا اَنچو تکانسر کُت زانتکار گُشنت اگاں اے وبا مہ یتکیں مرچی دُنیا ءِ نقشہ اے وڑا نہ بُوتگ اَت۔زانتکارانی گُشگ اِنت کہ طاعون ءِ اے وائرس چہ رودراتکی ایشیا ءَ ترّ ءُ گرد کنان ءَ باپاری کِشک ءُ دگاں سفر کنان ءَ تاں میان رودراتکی دمگاں ءُ پدا یورپ ءَ سر بُوت کہ اودءَ اے نادْراھی ءَ 30 درسد ءَ بگر تاں 60 درسد ءِ آبادی مرگ ءِ دپار کُت۔اے یک انچیں تباہی یے ات کہ سرجمیں شہر ءَ مُردگانی کلّ کنوکے اوں پشت نہ کپت۔اے سیاھیں مرگ ءِBlack death سَوب ھپت کروڑ ءُ نیم مردُم ءَ بگر تاں 20 کروڑ مردُم بیران بُوت۔
٭یک دگہ پشّانک ءِ وڑیں نادْراھی یے ءَ ھما وھدی سرکشّ ات کہ دُنیا اوّلی جہانی جنگ ءِ بارانی چیر ءَ چیر ترّ اتگ ات بِزاں 1918 ءَ تاں 1921 ءَ۔اے وھد ءَ سرجمیں دُنیا ءِ آبادی کساس 2 ارب ءِ کساس ءَ ات۔وھدیکہ ہسپانیہ ءَ ھمے پشّانک ءِ نادْراھی ءَ ھمک چارُمی مردُم وتی پنجگاں ماں رُپت۔آ، وھدی جنگ ءِ سَوب ءَ یورپ ءِ گیشتر جاگہاں مُرتگیں مردُمانی کساس چیر دَیگ بُوت۔بلئے چوکہ اسپینی وت گوں جنگ ءَ ھَوار نہ ات۔چہ اودا ءَ مرگ ءُ بیرانیانی ھال روچ پہ روچ گیشتر بُوھان بُوتنت چریشی ءَ ھمے پدّر ات کہ اے نادرْاھی اسپین گیشتر گْورجتگ ات۔
چوناہا فلو ءُ پشّانک گیشتر کسانیں زھگ ءُ کماشاں گیشتر گیپت بلئے اے پشّانک ءَ بازیں ورناھے اوں کُشتگ ات۔گُشنت کہ چرے نادْراھی ءَ کساس دہ کروڑ مردُم بیران بُوتگ اَنت۔
٭ایڈز ءِ نادْراھی باز کُہن نہ اِنت ۔ ایشی ءِ وائرس پیسر پیسر ءَ چہ رو برکتی افریقہ ءَ چہ شادیانی سَوب ءَپہ بنیادم ءَ اتکگ ات پدا انچو انچو سرجمیں دُنیا ءَ شِنگ ءُ تالان بُوت۔اے نادْراھی ءَ دْرستاں چہ گیشتر افریقہ تکانسر کُت ءُ چریشی ءِ سَوب ءَ کِساس 3 کروڑ مردُم بیران بُوتنت۔
٭گُشنت یک سالے پنجگور ءَاوں یک انچیں وباھے کپیت ۔ ہمینچو مردُم چرے وبا ءَ مِریت کہ پشت کپتگیں مردُم پہ قبر ءُ کپارت ءَ نہ رس انت گوں ، گُڑا کہدہ یوسف ؔنامیں واجکارے بیت ، آ توکل کنت پہ ھمے مردُمانی قبر ءُ کسارت ءُ کفن ءَ ۔ملنگ سارتو ءِ گُشگ ءِ رِد ءَجہلءِ شعر پنجگور ءِ وباءِ باروا نبشتہ کنگ بُوتگ گُمان کنئگ بیت کہ اے وبا 1962ءَ ماں شہر ءَ کپتگ وھدیکہ مولوی عبدالحق حقانی ءِ رِد ءَ اے وبا 1380 ھجر ی ءَ ماں پنجگور ءَ کپتگ۔

قدرتّاں خُدا وت مانی
کپتگ آ، وبا آزمانی
پنجگورؔ سکّ کُتہ گْراں جانی
مردُم مرتگ انت گْیابانی
چورہ ءُ غریب بے نامی
مرگ ءِ سوج نہ بوت میرانی
ایر کپت عیسئیؔ ساری ئَ
لاشہ کشّ اِتنت لاری ئَ
کہدہ یوسفؔ ات کہ نام ات
است ات توکل ئےِ ماں جانءَ
کشّیت پہ خُدا تاوان ءَ
شاباش ئےِ کن ات دْراہ زان ءَ
پہ دین ءِ محمدیؐ اُمّت ءَ
ایرکپت مںْخُدابادان ؔ ءَ
چہ مئے وارس ءُ سْیادان ءَ
کُشتگ ئےِ شریفؔ ءَ زان ءَ
خاتونی نہالیں جْوان ءَ
پرواہ نہ داریت بْراسی
زھگ ئےِ کُشتگ اَنت عباسیؔ
پیرمحمدؔ سخی نامانی
پیربخشؔ مجلسءُ تْرانانی
نورمحمدؔ کسانیں جْوان ئَ
ہر سئے درور اتاں زان ءَ
توبہ چہ ملکموت ءِ پیم ءَ
کُشت ئےِ نامئیں آدینہؔ
لال محمدؔ کسانیں جوانے
مان ات ئےِ مڑاہ ءُ شانے
شاہ بیگؔ عاجزیں زلمانے
بلکیں کشّ ات ئےِ تاوانے
سبزوؔ عاجزیں زلمانے
نیک بخت گوں کسانیںلوگ ءَ
بوتہ نامراد امروز ءَ
کیامتّ ءَ نہ گندیت دوزہ
مردُم مُرتگ انت اش گیش ءَ
درد من ءَ مولدادی پیش ءَ
جند ءِ وارس ءُ مئے خیش اَت
مردی ءُ مڑاہ ئےِ گیش ات
آمی ءِ دلیرے نستین
رحیمداؔد ءِ بہار جستیں
شاباش ما کناں احمد ؔ ءَ
نشتہ ماں شُمئے سرحد ءَ
کئیتءُ دپ کپیت ماں راہ ءَ
ایوک نہ کنت ھمراہ ءَ
کئیت مںْ جاھین ءِ چاہ ءَ
بال کُت نوں اِشی مرواہ ءَ
ھال دئے دلمرادی جاہ ءَ
درگیج ات شُما مُلاھے
اے وَ بندھے اللہ ءِ
اُمّت ءِ رسول اللہءِ
جیڑیت ءُ دل ءَ را پُرسیت
کہ مارا چہ وبا ءَ تُرسیت
گوشدار من دئین ات سوجے
ہر کار ئَ بکن پہ دودے
دُنیا بے وفاھیں لوگے
آ کارے کہ خدا وند کاری
ھچ کار ءَنئیت شیواری
چوش ئےِ جوڑ کُتہ اے رندی
باز ءِ گِس بہ بیت دپ بندی
اے کہ مُرتگ انت دْرست یات اَنت
جند اش مئے عزیز ءُ بْرات اَنت
سوج ءَ چہ ہزار ءَ زیات اَنت
( شاعر: عبدالرحیم صالح محمد پرومی)
٭٭٭
٭دگہ رندے گُشنت کہ ماں بلوچستان ءِ ھند ءُ دَمگاں گْرمپُک ءِ نادْراھی کپیت کہ ھمے نادْراھی ءَ لہتے ھند ءُ دمگاں ” لیکّو“ ءُ”مَلکّو “ اوں گُشنت۔ مردُمانی گُشگ ءِ رِد ءَ اے نادْراھی پیسر ءَ 1945ءَ ماں پنجگور ؔ ءَ کپتہ پدا پرومؔ ءَ ءُ دیم پہ زامُرانؔ ، بُلیدہؔ ءُ کیچؔ ءَ شِنگ ءُ تالان بُوتگ ، چرے نادْراھی ءَ بازیں مردُمے بیران بُوتگ۔ جہل ءِ شعر ھمے پُشدر ءَ نویسگ بُوتگ۔
٭٭٭
دُعا کن عالم ءُ شر کاراں
اِمروز ءِ گچینی بَہراں
ھؤر کہ موسمی ءِ گْوار اَنت
پُر کنت کیلگ ءُ نوک کاراں
کاری گر شُما ڈؤلداراَنت
بار پہ لیڑھاں زیبدار اَنت
کامبا اِش سرا کتّارا َنت
دُوریں ھُلکہان اِش کارا َنت
آ سال کہ لگور ءُ تنگ اِنت
مرد ئَ را جن ءَ گوں جنگ اِنت
بئیت اِنت سِیری ءُ آبادی
بیت اِنت دوستی ءُ وت سْیادی
لیکّو چہ گَل ءَ کندان اَنت
لوگانی دپ ءَ بندان اِنت
دیر ءَ آرّگ ئے رِندان اِنت
لیکوّ کپتگ ات مینازؔ ءَ
نوک ریشءُ جِنِک سکّ باز ءَ
رنگ اِش شرّ اَت ءُ دیم تازہ
مرداں ھمدل ءُ ھمراز ءَ
لیکو مینازؔ نیم ءَ ات
ٹپّ ئےِ نبی بخش ئےِ دیم ءَ ات
لیکو وت چِدا مان مُشتہ
پیریں گنگُزارؔ ئےِ اِشتہ
کُہدائیں سیدؔ ئےِ کُشتہ
ایچی ءِ لذّت ءَ دست ءَ
ایر کپتہ سُلوّ ؔ چہ ملّ ءَ
کُشت ئےِ بے وسیں دِل پھُلّ ءَ
چڑا کُتہ رموؔ ءَ واللہ
رحم کن حاکمانی پلّ ءَ

دؤر ئےِ کُت مسیت ءِ شیپءَ
ورنا کُشتگ انت ٹیپ ٹیپ ءَ
دؤر ئےِ کُت شلویؔ رُنگ ءَ
محمد خان نوابؔ چو گُنگ ءَ
)یا کہ) کُشت ئےِ محمدءِ شرّنگ ءَ
تاج محمد جنکّی رنگ ءَ
ھمراہ کنت نہالیں گْونگ ءَ
پاتو بے وس اِنت دِل تنگ ءَ
چار سْروگیں ڈگار تئی ویراں
کُشتہ نان دئیں ناز بی بیؔ
جانگیرؔ نہ گیپت چُشیں بی بی
ایرکپتہ ءَ مَدیر ءِ ڈاک ءَ
تُرسے نیست ات ئےِ چہ پاک ءَ
کُشت ئےِ زامُرانؔ ءِ ساکاؔ
چُک گوں تاسُکیں زامات ء
دینارؔ گوں وت ءُ زامات ءَ

یک روچ ءَ شُت اَنت پہ ھاک ءَ
تاعت ءُ نماز اِش یات اَت
درکپتہ چہ مئے آپ بند ءَ
ایر کپتہ گِروکی بند ءَ

(شاعر:رسول بخش دُوربُنی)
الّم چُشیں وبا بلوچستان دگہ جتاجتاھیں ھند ءُ دَمگاں کپتگ بلئے آھانی ریکارڈ من ءَ دست نہ کپتگ۔کسے ءِ کِرّا اگاں مالومداری یے است تہ الّم نبشتہ بہ کنت۔

دی بلوچستان پوسٹ: اے نبشتانک ءِ تہا درشان کُتگیں ھیال ءُ لیکہ نبشتہ کار ئے جِندئیگ اَنت، الّم نہ اِنت کہ دی بلوچستان پوسٹ رسانک نیٹورک ایشانی منّوک بہ بیت یا اگاں اے گل ءِ پالیسیانی درشانی اِنت۔

شیر

نبشتہ کار: سکی ساوڑ بلوچ

دی بلوچستان پوسٹ

شیر! وھدے کہ من ءَ ھمے ھال سر بوت کہ تو چہ مارا جتا کنگ بوتگ ئے گڑا ترا باور کنت منی سرجمیں جان یکبرے بُنڈ بوت ءُ من ھیران بوت آں کہ تو چہ مارا چوں زوت جتا بوت کن ئے، پرچاکہ تو مدام ھمے گْوشتگ اَت” ما یکجاہ ایں ءُ الّم پد ءَ دوچار کپ ایں ءُ مارا انگت باز کار کنگی اِنت، بلے ترا چہ مارا جتا اِش کرت، اد ءَ من ترا کدی بے وپا گْوشت نہ کن آں پرچاکہ تو بے وپائیں سنگتے نہ بوتگ ئے ءُ بوت نہ کنت.

شیر! تئی مسکرائی ءُ ھندگ اے بے تاھیریں دل ءِ ءُ نزوریں چمانی دیم ءَ نکش اَنت ءُ انگت من ءَ باز جیڑگ ءُ ارس ریچگ پرماگ ءَ اَنت، شیر من نہ زان آں کہ من گوں وتی اے بے زانتی ءَ پہ تو چے نبشتہ بہ کن آں؟

شیر ما انگت تئی ھندگاں سیراپ نہ ات ایں کہ تو جتا کنگ بوت ئے، شیر من زان آں کہ تئی روگ ءَ پد کراچی یونیورسٹی ھم بے چاڑ ءُ ملور بیت کہ تئی ھندگاں ءُ مھراں یونیورسٹی ءَ را ھم تاھیر بکشاتگ اَت.
شیرو منی ساہ، اے چاگرد ءِ یک بلاھیں اوستے گوں ترا بندوک اَت ءُ تئی مدام لوٹگ اَت کہ بلکیں تو من ءَ چہ تھاری ءَ در کن ئے ءُ یک روژنائی یے بکش ءَ ئے، شیر تئی روگ ءَ اے چاگرد ءَ را ھم گیش تھاری ءِ ارجان کرت.
شیر مروچی کجام سنگت اِنت کہ تئی روگ ءَ پد گمیگ ءُ ملور نہ اِنت، آ کجام سنگت اِنت کہ تئی بچکندگ ءُ مھراں شمشت کرت کنت، آ کجام سنگت اِنت کہ چہ ترا دل گران ءُ دل چِل اِنت، آ کجا سنگت اِنت کہ تئی بے مھری ءِ گلگ کنت، آ کجام سنگت اِنت کہ تئی مھراں تاھیر نہ بکشاتگ، شیر آ کجام سنگت اِنت کہ تئی جتائی ءِ ھال ءِ اشکنک ءَ پد وتی گوں ملوریں چھرگ ءَ آھ ئِے در نہ کرتگ، اڑے منی شیر آ کجام بدبھت اِنت کہ ترا چہ مارا جتا ئِے کرت، منی شیرو ءُ منی شیر من یار چے نبشتہ بہ کن ءُ تئی کجام داتگیں دادنی بارو ءَ نبشتہ بہ کن آں؟
شیر ھمے وھد ءَ کہ تیر تئی دلبند ءَ چاک دے اَنت ، من زان آں ھمے وھد ءَ ھم تئی پر مھریں لنٹانی سر ءَ بچکندے تالان بیت ءُ تو ھمے گْوش ئے ” اڑے زالم تو من ءَ چہ سنگت ءُ چاگرد ءَ جتا کرت نہ کن ئے”.

شیر اے وھد ءَ منی چمانی ارس ماں ارناکانی سر ءَ لیب کنان اَنت ءُ دیم پہ جیگ ءَ رھادگ اَنت ءُ دست ھم گیش بے ھاٹیگ بوان اَنت، بس گڈی ءَ ھمے گْوش آں” تئی داتگیں داد مدام مئے ھمراہ اَنت”.

منی شیر تو نمیران ئے اڑے منی شیرو تو نمیران ئے.

دی بلوچستان پوسٹ: اے نبشتانک ءِ تہا درشان کُتگیں ھیال ءُ لیکہ نبشتہ کار ئے جِندئیگ اَنت، الّم نہ اِنت کہ دی بلوچستان پوسٹ رسانک نیٹورک ایشانی منّوک بہ بیت یا اگاں اے گل ءِ پالیسیانی درشانی اِنت۔