نبشتانک: بلیدہ ءُ منشیات ھلاپءِ یکشلیں روانک، جیڑہ چی اِنت؟
نبشتانک: یاسر جی۔ایم
دی بلوچستان پوسٹ
سال ۱۹۹۷ءَ اقوام متحدہءِ جنرل اسمبلیءِ دیوانے بوت، اے دیوانءَ یک کرار دادے پیش کنگ بوت، کہ اودءَ اے پیسلہ کنگ بوت کہ چہ اقوام متحدہءِ نیمگءَ ھمک سال منشیاتءِ میاں استمانی روج جاہ دارگ بیت، انچوشکہ چہ اقوام متحدہءِ نیمگءَ ھر سالءِ تھا بازیں ھاسیں روچ اَنت کہ جتائیں پُشدر ءُ پجّارانی واھُند انت ،اے روچ میاں استمانی روچانی ناماں مراگش ءُ جتا اِیں دیوانانی شکلءَ یاد دارگ بنت، چوشکہ ماتی زبانانی میاں استمانی روچ، وانگی میاں استمانی روچ، زھگانی میاں استمانی روچ، انسانی ھکانی میاں استمانی روچ، ٹارچرءِ میاں استمانی روچ( چو کہ اے روچ مرچی انت) کہ اے دُراھیں روچ وتی بَہ پُشتءَ یک ھاسیں ویل ، واکیہ، سوب ءُ دپترےءِ واھُند اَنت۔ ھمے پیم منشیاتءِ میاں استمانی روچ ھم ھمے روچانی تھا ھوار اِنت گوں۔
اقوام متحدہءَ اے روچ پرچیءَ یک میاں استمانی روچے نامینتگ؟ آئیءِ مول ءُ مراد چے اَنت ؟ وھدے کہ اقوام متحدہءِ جنرل اسمبلیءَ اے کرار داد پیش کنگ بوت تا اودءَ ھمے گشگ بوت کہ مرچیءَ چہ پد ھمک سال 26 جون منشیاتءِ میاں استمانی روچ زانگ بیت، اے روچءَ اقوام متحدہءَ ھواریں ھمک راج یک میاں استمانی روچےءِ ھیسیتءَ وتی ملک ءُ راجانی تھا جاہ دار ایت ءُ جتا ایں مراگشانی شکلءَ وتی راج ءُ مھلوکءَ اے سرپدیءَ دنت کہ منشیات چے پیمیں شے یے ،ایشی ءِ تاوان چے اَنت ؟
ھمے روچءِ درگتءَ منءَ وتی چاگردءِ یک مزنیں جیڑھے دیمءَ اتک، جیڑہ منشیات ئیگ اِنت، منءَ تاں ھوش کنت منی گِس، منی میتگ ءُ منی زمینءِ ھمک گِس، ھمک میتگ اے مردم کُشیں وبا ءِ جمبوریں آسءِ تھا یکشلہ سُچگءَ اِنت، زندمانءِ ھما امیت کہ یک ماتے آھاں وتی تاسُپیں بچےءِ تھا گند اِیت، یک نودربرے کہ آھاں وتی ھم تبکیءِ تھا گند اِیت، یک سنگتے کہ آھاں وتی دلی دوستےءِ تھا گند اِیت، اے اوست، اے امیت، اے بانداتءِ واھگ دراہ گوں ھاکاں ھوار بنت، آ ماتءِ بچ کہ رد اِیت ءُ ورنا ءَ بیت، چاگردءِ دور داتگیں منشتیاتءِ آس آئیءَ وتی گور امبازاں زور اِیت، ھمے بچ پاد کیت ءُ وتی ماتءِ سریگءَ دُز اِیت، نھادیءَ بھا ئِے کنت، اے وھدءَ آئیءِ زھنءَ اے نئیت کہ ھمے سریگءِ دامنءَ یک ماتےءِ بیست سالی اِیں واھشت گْرھن داتگ اَنت، اے سریگءِ ھید انگت ھُشک نہ اَنت کہ آھاں منءَ رودینتگ ءُ مزن کتگ، منشیاتءِ آسءَ کپتگیں مردم وتی زی، مرچی ءُ باندا ھچءَ پجّاہ نیار انت۔
ھیر اے یک انچیں جیڑھے کہ یک کَسانیں نبشتانکےءِ تھا ایشیءِ دُراھیں بن ءُ روتگ بیان بوت نہ کن اَنت، پمیشکہ ما وتی گچین کتگیں بنگپءِ نیمگءَ رو اِیں، ھنوں چیزے مدت اِنت کہ کیچءِ دمگ بلیدہءِ گیشتریں میتگاں چہ لس مھلوکءِ نیمگءَ منشیاتءِ ھلاپءَ روانک یکشلہ کشگ بوئگءَ اِنت، مرچی اے میتگءَ، باندا دومی میتگءَ، پوشی سیمیءَ ءُ آ دگہ روچءَ پدا ھمے میتگءَ ھمے پیم روانک ءُ زھرشانی آنی اے رد یکشلہ برجاہ اِنت۔
ھر یک جیڑھےءِ سرا ھبر کنگءَ پیش آ جیڑہءِ بنیاتی سوب زانگ لوٹ انت، ھمک میتگءَ منشیات پرچیءَ بھا بوئگءَ انت، منشیاتءِ بھا کنوک کئے اَنت؟ منشیات پیداک اِنت چہ کجا؟ منشیاتءِ تاوان ءُ پائیدگ چے انت؟ چہ ایشیءَ نپ کئےءَ بوئگءَ انت ءُ پائیدگ کئےءَ؟ چہ وتی ھند ءُ دمگاں منشیاتءِ وجود کَم یا کہ ھلاس چون کنگ بیت؟ وتی مھلوک چہ اے وباءَ رکینگ چون بیت؟
بگندئے پہ بازیں سیر ءُ ازگاریں راجاں منشیات یک اینکسیں جیڑھے نئے، بگندئے آھانی وردن ءُ وراکانی تہءِ ھواریں لزّتے ھم، بلے پمّنءَ ، پمّنی چاگردءَ یک مزنیں جیڑھے، کہ ادا دو وھدءِ ورگ یک مزنیں جیڑھے، مھلوک گژنگ اِنت درتہ پُچ اِنت بزگ ءُ وار اِنت۔
چوشکہ اے وھدءَ دنیاءِ تہءِ گیشتری ملکانی نظام سوشل ڈیموکریسیءِ سرا جُنزگءَ اِنت، دنیاءِ زمین جتا اِیں راج ءُ جتا ایں ملکانی تھا بھر بانگ انت، سوشل ڈیموکریسیءِ تھا زمینے کہ آئیءِ واھند آئیءِ سرئے جہہ منندیں راج اَنت، کہ اودءَ راجانی وتی راجی ریاست ٹھتگ انت، کہ ھمے ریاست وتی مھلوکءِ سرا حکومتی کنگءَ انت۔
وھدے کہ یک زمینےءِ سرا یک ریاستے وجودءَ کیت تاں آ ریاست آ ملکءِ دراھیں نظامءَ اڑ دنت تاں آئیءِ سرا المی بیت کہ ملک ءُ ملکءِ مھلوکءِ دراھیں دار ءُ مدارانی زمہ واریءَ زرت کت بہ کنت۔ بلے مئے زمینءِ سرا کئی حکومتی انت؟ مئے ریاست کجام انت؟ مئے چاگردی جیڑھانی گیشینگءِ زمہ وار کئے انت؟ مئے چاگردی جیڑھاں کئے گیشین ایت۔۔۔؟
اے یک بلاھیں جستے ، ما تاں وتی گوستءِ راجی تاریخءِ نیمگءَ مہ رو اِیں ، اے جست وتی تچکیں پسہءَ مارا نہ دنت۔ انچوشکہ ۱۸ مارچ سال 1948ءَ وھدے کہ پاکستانءَ بلوچستانءِ سرا اولی گیر آئینی اِیں پیسلہ دیمءَ آؤرت کہ آئیءِ تھا مکران، خاران ءُ لسبیلہ ایشانی ماں پاکستانءِ تھا ھوار کنگءِ رازی نامہ کہ دیمءَ آرگ بوت تاں پہ بلوچستانءِ زمینءَ اے یک مزنیں تاراجی ءُ تباھیءِ پیسلہ یے اَت۔ اے پیسلہءِ کمک کنوک چندے بلوچ سردار اِتنت، اشیءَ چہ پد آھاں دیست کہ چندے بھا بوتگیں میر ءُ سرداراں ابید دالعوام ءُ دارالعمراء ءِ مھلوک بلوچستانءَ گوں پاکستانءَ الحاقی ءِ ھکءَ نہ اِنت، گڑا ۲۷ مارچ ۱۹۹۸ءَ آھاں وتی سرجمیں لشکر بلوچستانءِ تھا ایر دات ءُ بلوچستانءِ تھا بلوچءِ حکومتی لگتمال کت کہ ایشیءَ چہ بلوچ ریاست پدا پرشت ءُ ھلاس بوت۔ گپءِ مکسد ایش اِنت کہ ریاستِ بلوچستانءَ مرچی ۷۲ سال انت کہ پرشتگ، پاکستانءِ ھما لشکر کہ آئی 1948ءَ بلوچستانءَ ایر داتگ ات تاں مرچی اے زمینءِ سرا پہ زور راج کنگءَ اِنت۔ اے زمینءِ سرا آئیءَ بس میر احمد یار خان وڑیں چندے بے سر ءُ پادیں میر ءُ سردار گون اَنت کہ ایشانی تھا پہ وتءَ ، پہ وتی مھلوکءَ پیسلہ کنگءِ ھچ بود مان نیست انت۔ ایش بس پہ چرپیں دپارےءَ رازیگ بنت، ایشاں نا بلوچ لس مھلوکءَ گوں کار ھست ءُ نئیکہ بلوچ چاگردءَ۔۔۔۔۔ھیر ایش پدا دگہ باوستے۔۔۔۔ بلے اے گپانی کنگءِ مراد ایش انت کہ بلوچءَ وتءَ نئیکہ حکومتے ھست ءُ نئیکہ ریاستے، اے گپءَ منی میتگءِ تپلاں بگر ورنا ءُ پیرزال ءُ کماشاں درا دراہ سرپد اَنت، مئے چاگردءِ لس مھلوک اے سرپد انت کہ مارا ملکی حکومت نیست اِنت (بگندئے ایردستیں راجےءِ ھیسیتءَ علمی ھوالہءَ بازیں چیزاں چہ علم نہ دار اَنت) بلئے آھانی اے عمل ، روڈانی سرا در کپگ، چاگردی جیڑھانی ھلاپءَ توار چست کنگ، وت پہ آھانی ھلاس کنگءِ ھاترا گام زورگ، اے دراھیں عمل اے گواھیءَ دینت کہ اے مھلوک وتی جیڑھاں وت گیشّینگءِ جھدءَ اِنت۔
نوں ادا اے جست پاد کیت کہ اے چاگردی جیڑہ چے پیم گیش ایت؟ ادا ریاست ءُ حکومتے وَ نیست اِنت کہ مھلوکءِ اے تواراں سرپد بہ بیت، گڑا چے مھلوکءِ اے جھد وت اے چاگردی جیڑہءِ سرا چوشیں اَسرے دار اَنت کہ آئیءَ تاوان بدے انت یا کہ اناں، چے اے جیڑہ سرجمءَ گیش اِت کنت یا کہ بس کمو کمتر بیت؟ اے جُستانی پسّہ ھما مردماں زانگ لوٹ اَنت کہ چاگردءِ تھا لس مھلوکءِ سروکیءَ کنگءَ اَنت، منی لیکہءَ گوں کسے تپاک کنت یا نہ کنت آ جتا اِیں ھبرے بلے وھدے کہ اے جیڑہءَ گند آں، پدا ایشیءِ ھلاپءَ مھلوکءِ کاراں گند آں، پدا مھلوکءِ اے کارانی دیمءِ سروک ءُ آھانی مچیءَ سرجمیءَ گند آں تاں اے جیڑہءِ ھلءَ چوش جیڑ آں :- بنیاتی ھبر ایش انت کہ ھما ریاست کہ مئے زمینءِ سرا نشتگ ءُ روایتی بنیاتءَ چندے حکومتی کار کنگءَ اِنت، اے دراھیں جیڑھانی پیداک کنگءِ زمہ وار ھمے ریاستءِ جند اِنت، منشیات چہ افغانستانءِ سیمسراں در کیت ءُ بلوچستانءِ سیمسری دمگ چاغیءَ سر بیت، پدا اودءَ چہ شپٹ بیت ءُ بلوچستانءِ جتا اِیں دمگاں سپر کنانءَ دو اِھمیں سیمسراں سر بیت یکے بلوچستانءِ رو ایرکپتی سیمسر زامران ءُ دومی اورماڑہءَ کہ چہ اودءَ بلوچستانءِ جتا اِیں علاقہاں ھوار ایران ءُ ایدگہ دری ملکانی تھا روت اِنت۔
چہ افغانستانءِ سیمسراں بگر تا کہ بلوچستانءِ ھند ءُ دمگاں اے وھدءَ چوشیں ھچ جاھے نیست کہ اودءَ اے ریاستءِ لشکری بنجل ءُ چوکی نیست اَنت، لس مھلوکءِ تھا کسے یک کسانیں میتگےءَ چہ دومی میتگےءَ سپر کنت تاں راہءِ نیامءَ آ جُست گرگ بیت کئے ئے؟ کجا روئے ؟ آئیءِ سواری ءُ گونیں سامان اَنچو یک یک کنگ بنت کہ سوچن ئِے دُکّے ئے جست ھم چہ آئیءَ گرگ بیت ، بلے ھمے راھاں چہ ، ھمے بنجل ءُ چوکی آنی دیمءَ چہ دو ہزار گاڑی آنی گاڑی ، دو ھپسد ءُ ایدگہ سواری چہ شیشہ ، کریش ،چرس ،تریاک ءُ ھیرویناں لوڈ انت ءُ ھر روچ سپر کنگءَ انت ، ایشانءَ ھچ پیمیں جست ءُ پُرسے بِر نیست، اے ھچ ڈولءَ چار ءُ بہ چار کنگ نہ بنت ، گوں ایشیءَ ھوار میتگانی تھا منشیاتءِ اڈھانی اڈہ سر ئے بازار پچ اَنت ، دمک ماں دمکانی تھا وڑ وڑیں نشہ بھا کنگ بوئگءَ انت بلے کئے دست ایش جنت، ھمے ریاستی لشکر کیت لَس بزگیں مھلوکءَ جنت ،چوپ ایت، ٹرکان کنت ءُ بارت بلے شیشہ ءُ کرستالءِ بئیپار جاہ آئیءِ میمءَ نیا اَنت۔ پاکستانیریاستءَ ھوار ایشیءِ دومی زمہ وار علاقہءِ ھما میر ءُ معتبر اَنت کہ آھانی پُشتءَ ریاست پاکستانءِ کمک گون اِنت چیءَ کہ اے بیچارگ پہ چرپیں دپارےءَ رازیگ بنت ءُ دومی ایشانءَ بس وتی نامءِ گم انت کہ ما علاقہی میر ءُ سردار گشگ بہ بئیں ، مئے واجھی بہ مان ایت۔
ریاست پاکستان اے چیزاں پرچیءَ کنگ لوٹ ایت؟ آ بلوچءِ نسل کشیءَ پرچیءَ کنگ لوٹ ایت؟ آ منشیات پروشی آنی پشت ءُ پناھیءَ چیءَ کنگ لوٹ ایت؟
چیءَ کہ ریاستءِ پاکستانءَ یک ترسے دلءَ انت ، آ ترس ایش انت کہ بلوچستان یک کبزہ کتگیں زمینے چوش مہ بیت کہ اے راج سرجمءَ ھوش بہ کنت ءُ وتی زمینءِ کبزہءِ ھلاپءَ پاد بئیت، پمیشکہ مختلفیں شکلانی تھا اے راج انچوش سرین پروش کنگی انت کہ اے منی ھلاپءَ وتی سرا چست کت مہ کنت۔
مرچی مردم چہ ترسءَ انچو گار انت کہ اے ریاستءِ زلم ءُ ناروائی آنی سرا ھُٹّگے ھم کت نہ کن اَنت، بلے چے کن ئے مئے قلم کہ مناپکیءِ سیاھی نہ زور ایت، چہ اے گپ ءُ باوستاں یا کہ چہ ایشاں ابید ما اگاں وت راستیءَ گوں اے جیڑہ ءُ آئیءِ پشدرءِ سرا چمشانکے بدے ایں تاں اے دراھیں چیزاں وت سرپد بوت کن ایں۔
گڑسرا ما پدا وتی برزءِ ایر کرتگیں جُستانی نیمگءَ رو اِیں کہ اے جیڑہ چون گیش ایت؟ چے مھلوکءِ اے جھد چاگردی جیڑہءِ سرا اسرے دار اَنت یا کہ اناں؟
کساس ھنوں یک ماھےءَ چہ بگندئے گیش انت کہ منشیاتءِ ھلاپءَ بلیدہءِ چوریگ، ورنا، زالبول، پیرزال ءُ کماش بلیدہ دمک ءُ درانی تھا در کپگ ءُ روانک کشّگ ءُ زھرشانی کنگءَ انت ، ھمک ھپتگ دو سئے میتگانی تھا الم زھرشانی بوئگءَ انت ، اے زھرشانی آنی سروکیءَ میتگءِ ماسٹر، نودربر ءُ علاقہی سوشل ورکر کنگءَ اَنت، ایش لوٹ انت کہ مئے میتگ ءُ دمگ ، مئے مھلوک چہ اے مردم کُشیں زھرءَ بہ رک ایت، ایشانی اے نیکیں واھگانی من پلّہ مرزیءَ کن آں، بلے منشیات پروشیءِ پُشت پناھی چہ یک انچیں جاھےءَ بوئگءَ انت کہ اے ھستیں دورءِ تھا گوں اے چاریں زھگ ءُ زالبولاں ، پہ اے پیمیں روانک ءُ زھرشانی کنگءَ ھچ چیز جوڑ نہ بیت ،تو یک جیڑھےءِ ھلاپءَ کہ پاد اتکگ ئے ءُ کار کنگءَ ئے تاں اے بہ جیڑ کہ منی کار چینکس توان دار اِیت، آ جیڑہءِ سرا چینکس اسر دور دات کنت۔
اے روانک ءُ زھرشانی مرچی اِیں نہ انت بگندے ۲۰۰۳ءَ ھم ھمے میتگانی تھا چہ لس مھلوکءِ نیمگءَ روانک کشّگ بوتگ، چہ ایش ءُ پد داں مرچیءَ بازیں چاگردی سوشل کمیٹی ٹھینگ بوتگ انت، بازیں مراگش بوتگ بلے ھما میتگ، ھما اڈہ ، ھما مردم۔۔۔۔۔
من ھمے سرپد باں کہ اے یک مزنیں جیڑھے ، ایشیءِ پشت پناھیءَ یک ریاستے کنگءَ انت ، من اے نہ گش آں کہ سنگ ءُ سر میڑینگ نہ بیت، ریاستے آ ھرچی کنت تو ھچ مہ کن، اناں ! بہ کن ، تو کہ ھچ نہ کن ئے تاں آس ھمینکس مزن بوان بیت ، ھمینکس گیش تباہ ءُ تاراجی کیت، بگندئے تو ھمے چاگردی جیڑہءِ سرین پروش کنگءِ ھاترا وتی پروگرامءَ مٹ کن، میتگءِ چوریگاں ھر روچ یکجاہ کنگ ءُ روانک ءُ زھرشانیءِ کنگءِ بدلءَ، میتگءِ وانگجاھانی سرا کار بکن، بندیں وانگجاھانی پچ کنگءِ جھدءَ بکن ،تئی اے کار وت منشیات پروشاں پہ چیلنجے بنت، منشیاتءِ ارزشتءَ آ وت دور دینت، اے چوریگاں ھر روچ دگانی سرا در مہ کن ءُ ککار مہ پرما ، بگندئے ایشاں میتگءِ وانگجاھانی تھا سر کن، اسکولانی وانگی جاورھالانی سرا کار کن، وھد وھدانی سرا لیب ءُ گوازیءِ ٹورنمنٹ ایر بکن یا کہ دگہ چاگردی گھتریءِ انچیں کار۔۔۔۔۔
چیءَ کہ تئی گورءَ اے وھدءَ چوشیں تاکتے نیست کہ تو منشیات پروشانی دیمءَ داشت کت بکن ئے ءُ آھانی اڈھاں کروتک بکن ئے ، تو گندگءَ ئے کہ تئی روانک ءُ زھرشانی آئیءِ سرا ھچ اسرے دور نہ دیگءَ انت ، منشیات پروش مردمانءَ وتی نیمگءَ آرگءِ جھدءَ کن انت ءُ تو آھاں وانگجاہ ءُ دگہ انچیں تربیتی ماھولانی تھا بیار تا کہ تئی راجءِ پشت کپتگ ایں پدریچ ، تئی نوکیں باندات پدا اے آسءِ تھا مہ سچ ایت کہ مرچی سُچگءَ انت۔
دومی ھبر ایش انت مھلوک یک کارےءَ چہ اگاں رزلٹ مہ گند ایت گڑا آسرا آ دلپروش بیت ، آئیءِ زھنءَ ھمے نند ایت کہ چہ ایشیءَ ھچ جوڑ نہ بیت، پمیشکہ اے مھلوک ، اے نودربر کہ مرچی ھمک روچ روڈانی سرا در کپگءَ انت ایشانی جزبہ گوں ھاکاں ھوار کنگ مہ بنت، بگندئے ھمے روانک ءُ زھرشانی آنی سروکاں گوں دزبندی انت کہ مھلوکءَ را نوکیں پروگرام بدے ات، تا کہ چہ آ پروگرامءَ اے مھلوک یک اوستے بہ گند ایت، پہ وتی چاگردءَ گھتریءِ یک پائیدگے بہ گند ایت، اے عمل بگندئے وھد بہ زور ایت ءُ زوتاں رزلٹ نہ دنت بلے مھلوکءِ جزبھاں مرگءَ نئیل ایت، ءُ ھمے جزبہ پہ منشیات پروشانی تباھیءَ وت یک تاراجی ءِ مستاگے بنت۔
دی بلوچستان پوسٹ: اے نبشتانک ءِ تہا درشان کُتگیں ھیال ءُ لیکہ نبشتہ کار ئے جِندئیگ اَنت، الّم نہ اِنت کہ دی بلوچستان پوسٹ رسانک نیٹورک ایشانی منّوک بہ بیت یا اگاں اے گل ءِ پالیسیانی درشانی اِنت۔
