TBP Balochi

زند سپرے ءُُ سپرے ءَ ادار نیست دائم روان انت، پند جنان انت، ہر ساہدار جتا یک رنگے زندگی ئے مساپرانت، ھر ھما جاہ ءَ دم بار�آئی سپر آسر بیت۔ بنیادم چہ بن ازل تہاروکیاں رژن ءِ مساپر بوتگ، رژن پہ بنی آدماں بدل ءُُ سدل ءُُ نوکی ءِ چیدگے زانگ بیت۔ تہاری ھم یک ھساب ءَ نہ انت ، پہ ھریکے ءَ تہاری ئے جتائیں دروشم ءُُ بستارے ھمے پئیم رژن ھم پہ ھرکس ءَ جتا بستارے داریت۔ ھر سا ھد ا ر وتی وتی راھاں پند جناں زندئے گرانیں باراں وت بوجاں کنت،وت راہ ءُُ در شوہازیت آپ سراں سربیت بلے کسہاں ھما کس مانیت کہ باراں بوجگ بزانت۔
1
منی گمان ھمیش ات کہ من ءُُ آ اے رندی کہ دوچار کپتیں یک شورے پہ وت ٹہین ایں ، من ءُُ آ چہ درکسانی ءَ سنگت بوتگ انت ، داں منا یات کنت من آئی ءِ ءُُ آئی ءَ منی ھچ گپ بہہ دل ءَ نیاورتگ ۔ ما اگاں جاک کتگ، کوکار کتگ، اڑتگ ءُ مڑاتگ ایں بلے وت ماں وت دیراں بہہ زھر نبوتگ ایں۔ھمک روچ گوں یکے دومی ءَ لئیب ءُُ گوازی، سنگتی، کندگ ءُ مسکرا مے آدت بوتگ برے اے دمک ءَ بہ تچ برے آپل ءَ دور کن ، روچے یکے ئے ملک ءُ گواش ءَ برو ءُ براُن ۔منا ھوش ھم نہ کنت کہ ما گوں یکے دومی ءَ دیراں جتا بوتگ ایں ۔بلے اے اولی رند ات کہ سک دیریں مایکے دومی ندیستگ آ کجا انت من ہچ نزاناں۔ لہتیں روچ بیت آ من ءَ سک گیرآھگ ءَ ات اے منی گماں ات کہ من ءُُ آ زوت دچار کپ ایں اگاں دچار کپتیں پہ وت شورے ٹہین ایں ۔
چوناہا آئی ءَ منا ھمے گشت ءُُ شت کہ آ لاپ ءِ شوھاز ءَ روگ ءَ انت پرچا کہ کودکی ءَ وتی روچ وارتگ انت نو ما زند ءِ چکاسانی دؤرے ءَ اتکگ ءُ سربوتگ ایں پمشکہ لاپءِ شوھاز المی انت۔ اے ھبراں پُرّیں شانزدہ سال گوستگ دم پار من آ نہ دیست آ پہ لاپ ءِ شوھاز کجا وئیل بوت من بہہ ہچ کس جست نہ کت ءُُ وت ھم نزانت کہ آ کجا شتگ ، چے کنگ ءَ انت، پرچا نئیت ، چیا انچو دیر کنگ ءَ انت۔نو ھمیش اِنت لہتیں روچ بیت من پہ آئی ءَ جیڑگ ءَ ات اوں، منا وت سر ءَآگیر انءَ ات ۔ اے شانزدہیں سالاں یک رندے ھم پہ روزگار آ منی گتّ ءُ گمان ءَنیاتکگ ات نو من جیڑگاؤں کہ اے رندی اگاں من دیست الم آئی ءَ چہ جست ءُ پرس کناں، کجا بوتگ، چے کتگ اے، پدا کدی رؤت، دوار کدی کئیت۔مرچی کماشے گپ ءَ ات کہ دوشی کورئے لمب ءَ پنچ کنٹ دز کپتگ ، یکے ءِ سر پر نہ بوتگ، دومی ءِ دست، سیمی ءِ پاد ، پنچانی آزا سلامت نبوتگ انت ، جان ءِ گوشت براتگ انت ،پنچیں جون پجارگ نہ بوتگ انت مردماں سھبی کل ءُ کسارت کتگ انت مرچاں کؤر روگی نہ انت۔
3
مئے امبری ھبرے و نہ انت بلے مردم کسہہ کن انت کہ اے جاگہ تیوگ ءَ جنگل بوتگ، درچک ءُ دار، کاہ ءُ بوچ، کشت ءُ کشار بوتگ، اے جاگہ ءَ مردماں اچ ما پیسر ھم زند کوازینتگ، انچو گشنت کہ چہ ما پیش ادا نشتگیں مردم سک دلیر ءُ نا ترس بوتگ انت۔ پیر مردے ھمک بیگاہ کاپر ءِ ساھگ ءَ گوں نماسگاں نندیت کسہہ کاریت مرچی ھم گوں نماسگاں پیشی کسہاں کناں ات، مدام کہ بیگہ بیت آوتی نماسگاں یک جاگہ کنتکسہہ کارایت، رنگ رنگیں کسہہ ،منی ءُ تئی کسہہ ،میتگ ءُُ مہلوکءِ کسہہ،مال ءُ دلوتانی کسہہ، شپ ءُُ روچ ئے کسہہ، زند ءُُ مرگ ءِ کسہہ ۔تو بگش پیر مرد وت ہشکیں کسہے ھرچ گرنچے کہ بوجیت یک کسہے الّم درکئیت۔ مرچی ھم آ گوں نماسگاں ھمے میتگ ئے کسہاں کناں ت ھمے میتگ کہ پیر مرد گوں نماسگاں ادا نندوک ات۔ میتگ ءِ سر کماش مزن دل ءُ نا ترسیں مردمے بوتگ آئی ءَ وتی مردمانی ھیال دائم گوؤر بوتگ، مردمانی کار ءِ آھگ ، لوٹ ءُ گرزانی پورا کنگ، الاج ءُ ہسپتال درھ کماش ءَ کتگ انت۔یکے ءَ مجال ھم نبوتگ کہ آئی ءِ میتگ ءَ بئیت لٹّ ءُ پل بہ کنت یا میتگ ءِ مردمانی کار ءَ ھراب بہ کنت۔مئے امبری گپّے و نہ انت بلے پیرینان کسہہ کتگ کہ باریں چنت کرنان ساری چہ ولائتاں یک بادشاہے اتکگ آئی ءَ گوں وتی لشکر ءَ اے میتگ ئے سرکماش میڑ داتگ ۔ ھمے جنگ ءَ سرکماش گوں لہتیں ورناھاں جنئگ بوتگ ھما انت چہ بے کماشی ءَ میتگ ویران انت کس کسی نہ انت۔
4
من اگاں کسہہ ساچے بوتیناں پہ تو الم کسہہ ئیے ساچتگ ات، تئی کسہہ اگاں من ءَ ءُُ ابئید ہم دیم ءَ آرگ بہ بنت واناک بنت، تئی گوچلی، تئی چالاکی، تئی، بے لجّی، تئی بے آپی، تئی بے تامی، تئی سل کاری کجاں کجاں ھرابی انت کہ ترا گون نہ بوتگ ءُ گون نہ انت۔ دزی، ڈنگی، کشت ءُُ کشار، مردم آوار جنئگ ،لبّ ءُُ ملام گرگ ،ھرکس ءَ جست کن تئی ھمے کسہہ کاراانت بلے توئے کہ وتارا مزن مردے، راجکار ءُُ نا ترسے لیک ئے ۔البتہ تو اگاں گوچل ءُ سل کاریاںھوار دپ لنڈرے مہ بوتین ئے بلکیں تئی سل کاریاں ترا نام ءُُ دپ بکتیں، تئی بے ننگی ءُُ بے تامی ءِ کسہہ دیم ءَ بیاتکیں انت ۔ تئی مزن مردی ءُُ دلیری ھمیش بیت کہ مردم اچ تئی لٹک ءُ لنڈریاں چہ تو ترس انت تئی کسّہاں کس نہ کنت ءُُ تو سرپد بئے کہ اے تئی دلیری انت۔
5
شپ ءِ تہاری وتی اندر ءِ مارشتانی پجارگ ءَ یک سوگاتے بائدایں کہ مردم زندءِ متاہاں سر گوز مکنت ھر شریں کارے کہ تئی دست ءَ بیت بکنے۔ من شپ ءِ گپ جت من ءَ سما انت کہ شپ تہار انت ءُُ تہاری باز براں مردم ءَ لگورھم کنت پمشکہ اے ھیال مدام من ءَ جیڑگ پر ماانت اگاں شپ کاگدے بوتیں من پتات ءُُ جاگہے کنڈ کت پدا گوں ھاکاں بار دات ھرکس ءَ لوٹ ات ھم مہ دیستیں ۔اگاں منی دست بہ رستیناں روچ من گشانے کت ءُ تئی پیژگاہ ءَ تاپ ءَ دات بلّے رژناہی پہ مدام ءِ واست ءَ چار کنڈاں تالاں بوتگ ات۔
6
پیر مردے دائم منی ھیالاں کئیت منا سکین دنت ، ھبر کنت، جیڑگ پر مائیت۔ آ وتی آپ بند ئے زندگیں کارستے بوتگ آئی واھگ انت ما ھم ھما داب ءَ زندگ بہ بیں کہ اچ ما رند کہ گیدی ءِ کسہہ آرگ بنت ما آئی ءِ پشپد چوں پیر مرد ءَ یات آرگ بہ بنت۔ یک لنج ءُ تھاریں زمستانی شپے آ پدا منی واب ءَ اتک ۔گوں من ھبر ءَ ات کہ ترس زند ءِ سپراں گونڈ داریت انسان ءِ مستریں نابودیاں چہ یکے ترس انت کہ ہچ کار ءَ نئیلیت۔ ھمنچو ترس آماچ بہ ئے دو ھمنچو گموار بہ ئے پمشکہ باندات ءِ باوست ءَ بہ جیڑ اے کہ مرچی انت اشی ءَ ترا ھچ دز رس نیست ناں تئی لوٹ ءِ پدا اتکگ ناں تئی واھگاں واتر بیت ،وتی گماں ارزاں کنئگ ءِ یکیں راہ ھمیش انت کہ مرچی ءَ وئیل کن ھرچی کنگی انت پہ باندات بکن ، پہ باندات بہ جیڑ زندگ بوت کن ئے ۔گؤمے گپاں آ اشت ءُ شت ۔ من ھما دوشی ئیں لنجیں شپ ئیگوں نشتگ ءُ جیڑگ ءَ اوں چوناھا من ءَ پیر مردپمشکہ دوست بیت کہ جیڑگ پر مائیت، مرچی کہ ھرچی ھست ءُ بیگ ءَ ایں اے درستاں وئیل کنگ پہباندات ءِ وشیاں نوکیں واب گندگ ئے سکین دنت۔

چندن ساچ

کنفیوشس ءِ گوشتن اِنت کہ
“اگاں یک سالے ءِ سرا اوست ءُ امیت بستگ گڑا توماں بہ چنڈ ءُ بِہ کِش، اگاں دھ سال ءِ امیت دارئے گڑا درچک بہ کِش، اگاں سد سال ءِ اوست ءُ امیت ءِ واہگ دارئے گڑا مردماں بہ وانین”

کنفیوشس ءِ اے گوشتن ءَ چہ پد بیا وتی نیمگا کائیں کہ ما چونیں چاگردے ءِ بہریں، ءُ مئے چاگرد ءِ تہا اگاں بازیں نزوری ہست آیانی روتگ کُجا سک اِنت۔ اگاں اے حساب ءَ بہ چارئے گڑا مارا باز پُشت ءَ رؤگ لوٹیت۔ بلوچستان یک انچیں گلزمینے کہ اِدا انسانانی اولی میتگ آباد بوتگ۔ اِدا مہر گڑھ ءِ شان داریں دودمان بوتگ۔ مہر گڑھ ءِ دودمان چہ مصر ءُ میسوپوٹامیہ ءِ دودماناں کوہن تر زانگ بیت۔ پرچا کہ مہر گڑھ نوھ ہزار پیش مہتر عیسیٰ ءَ بگر داں دو ہزار پیش مہتر عیسیٰ ءَ آباد بوتگ۔ مہر گڑھ ءِ چاگرد ءَ اگاں مردم مُچ صورت ءَ بچاریت اودا نشتگیں مردم امن پسندیں مردم بوتگ اَنت۔ پرچا کہ مہر گڑھ ءِ لڈ ءُ بار جنگانی سبب ءَ نہ بوتگ بلکیں ڈکال یا وبائے ءِ سبب ءَ بوتگ۔ انسان ءِ چاگرد ءِ سفر ہمیش انت کہ ہر چیز اِدا وتی باریگ ءَ جنت ءُ پدا ہلاس بیت۔ مہر گڑھ کہ من آئی ءَ مہرانی دیار گوشاں۔ مہر گڑھ ءَ بِندات ءَ مادری سری نظام (بزانکہ ہما نظام کہ اودا تمامیں واک ءُ وس جنیں آدم ءِ دست ءَ بوتگ انت) بوتگ۔ بَلے پدا ہمدا چہ پدر سری نظام بندات بیت۔ چونا ءَ کِشت ءُ کشاری ءِ آیگ ءَ چہ پد جنیں آدم ءِ دست ءِ واک ءُ وس مردیں آدم ءِ دست ءَ کاینت ءُ ہمدا چہ مردانی وت واکی ءِ سفر بندات بیت۔ نوں ہما اِنت جنیں آدم چاگرد ءِ تہا وتی ہستی ءَ معنا دئیگ ءِ جہد کنگ ءَ اِنت بَلے آئی ءِ ہستی انگت فہمگ ءُ معنا دئیگ نہ بوتگ۔

مہر گڑھ ءِ دودمان ءِ شنگ ءُ شانگی ءَ پد اِدا پدا ہزاراں راج سفر کنان بیت ءُ کیت۔ مروچی کہ ما اِے چاگرد ءَ زند گوازینگ ءَ ئیں۔ اے چاگرد ءِ سرا بازیں دودمان ءُ راجانی اثر ہست اَنت۔ ما مروچی ہم درچک، استار، آس، واب ءَ ہوار بازیں شرک ءُ پالانی سرا ستک داریں۔ پہ ما مروچی ہم حر ءِ سَرگ سوب مندی ءُ گوک ءِ گارگ بے سوبی ءِ شون ءَ دنت۔ اِے چاگرد ءِ تہا علم ءُ زانت ءِ ہچ وڑیں آشوب نیاتکگ۔ پمیشکا مروچی ہم مئے گورا جیڑگ ءِ راہ ءُ در بند اَنت۔

مروچی ئیں دَور ءَ ہم مئے راجی سوت ہما انت کہ مارا کاریت ءُ یک جاہے ءَ اوشتارینیت ءُ مئے ذہنی دیمروی ءِ سفر ءَ اوشت ءِ آماچ کنت کہ
“ما چُکیں بلوچانی۔ ما غیرتیں ماتانی، ما لجیں گوہارانی، ما غیرت ءِ شیر مِتکگ۔ ما سر ءُ دئے ءُ نام کشیں۔”

اِے راجی سوت ءَ اگاں ما سرجمی ءَ بہ چاریں ایشی ءِ تہا مئے چاگرد یک انچیں جاہے ءَ اوشتارینگ بوتگ کہ گوشئے نوں دیم ءَ جنزگی نہ اِنت بلکیں ما وتی واہگانی منزل ءَ سر بوتگیں۔ پرچا کہ “ما چاکر ءِ اولادیں گوہرام ءِ دل ءِ بندیں”

مروچی ما اِش کنیں کہ بلوچانی جیڑھ دگہ ہچ نہ اِنت بس ہمیش انت کہ من نہ کُشتگ ہلار نہ اِنت۔ آیا بلوچ ءِ تہا اے پگر ءَ چوں ردوم زرتگ؟ اِے نیمگا ما ہچبر دلگوش گور نہ کُتگ۔ گڑا اِے پگر چوں ہلاس کنگ بیت؟ ہمے پگر ءِ ہلاس کنگ ءِ واستا چاگرد ءِ تہا سرپدی ءُ زانت ءِ چراغ بالینگی اِنت۔ بَلے اے زانت ءُ زانگ ءِ چراغ ءِ بالینگ ءِ واستا کئے دیما کیت؟ مارا وَ ہچ آسراتی دیگ نہ بوتگ۔ ھو اگاں آسراتی دیگ نہ بوتگ گڑا ما ہشک ئِے حدا بہ نندین ءُ بچاریں کہ چہ ارش ءَ دگہ جہانی مخلوقاتے کیت ءُ مارا علم ءُ زانت ءِ چراغاں بالینیت ءُ دنت؟ اناں۔ اِے چراغ مارا وت بالینگی اِنت۔ من زاناں کہ اِے چراغ ءِ بالینگ گرانیں کارے بَلے گرانیں کار روچے نہ روچے مارا وتی کوپگاں زورگی اَنت۔

دومی نیمگا ما نہ زانیں کہ ما کُجام راہانی مسافریں۔ مروچی انچیں دَورے اتکگ کہ ما وتی ہر چیز ءَ چہ سستگ ءُ درآمد بوتگیں۔
“مروچی ما وتی ہر چیز ءَ چہ سستگیں۔ مئے دودمان بیت کہ یکتاھی (انفرادیت) دیمترا اے پند دراج تر بیان بیت۔ اگاں ما وتی مارشت ءُ ارواہ ءِ جیڑگ ءَ چہ گِسر بوتیں تہ سرجم ءَ مشینے بہ ایں ایوک وتی جانی مھنت ءَ کم کرت کنیں۔ بَلے وتی ارواہ ءِ زئیماں وش کُرت نہ کنیں۔ مرچی زر، لاپ ءُ جنس ءِ دیناں ما وتی ہرچی داتگ، ایوک زیبائیں بادگیرے ءِ پیم ءَ ایں کہ تہہ ءَ ایوک شمالیں گوات کش ایت بس۔۔۔۔۔۔۔ مئے چاگرد کُجا سر اِنت۔ اشی ءِ تہہ ءَ انسانی زند وڑ ءُ مارشتانی چونیں زوال اتکگ اَنت، انسان وتی تہہ ءَ پرشت ءُ پروشاں چہ بے سما اِنت پرچی؟ (اِے آر داد بیا لبزانک ءِ سرا گپ جنیں)

نوں ما لیکہانی دنیا ءَ سر بوتگیں۔ اِے یک انچیں زمانگے کہ انسان ٹیکنالوجی ءِ ساہگ ءَ واب گندگ ءَ اِنت۔ اِے زمانگ یک نیمگے انسان ءَ دیما برگ ءَ اِنت ءُ دومی نیمگا انسان ءِ تہا آئی ءِ وت واکی ءَ پچگران اِنت۔ مروچی اگاں مئے موبائل ءَ بیلنس مان مہ بیت یا موبائل ءِ چارج ہلاس بہ بنت ءُ داں یک کلاکے ءَ بند بہ بیت ما چنچو بے تاہیر بیں۔ اِے مئے وت واکی ءِ پچگرگ ءِ اولی جار اِنت۔ ءُ اے ہما جار اِنت کہ مشل فوکو ءَ جتگ ءُ گوشتگ۔ نوں انسان ءِ مرگ نزینک اِنت۔ اسل ءَ ادا فوکو مئے وت واکی ءِ مرگ ءِ گپ ءَ اِنت۔ مروچی ئیں زمانگ ءِ مسافر نہ زانت کہ من کُجا سفر کنگ ءَ یاں۔ روچے گند آئی ءَ حدا ءِ بڈ بڈا اِنت ءُ روچے وتی چاگرد ءِ مردمانی، آ پہ آرام ءُ تاہیر یک ساعتے ہم گوازینت نہ کنت۔ پرچا کہ آ یک انچیں موسمے ءَ اتکگ ءُ سر بوتگ کہ آئی ءِ اندر ءِ دنیا ڈکال اِنت۔

اِدا ہر کس یک لالچے ءِ (مفادے ءِ) پُشت ءَ یکے دومی ءِ رند ءَ کپتگ۔ پمیشکا استاد صبا دشتیاری ءَ گوشتگ کہ
کشنت چراغ ءَ شپاں روشنی ءِ گپ کن انت
دئے اَنت زہر پدا زندگی ءِ گپ کن اَنت
نوں انسان ءِ سیادی گوں وتی ہرچیز ءَ ہلاس بوہان اِنت۔ برے برے گمان بیت کہ انسان گوں وتی جند ءَ ہم ڈرامہ کنگ ءَ اِنت۔ پرچا کہ آ حدا ءَ بگر داں وتی ذات ءَ، ہر چیز ءَ چہ بیزار انت ءُ تچگ لوٹیت۔ بَلے
وہدے دم بارت پدا واتر کنت
جستگ انسان چہ حدا ءَ لیبے
آئی ءَ الم ءَ واتر کنگی اِنت۔ پرچا کہ اے لیب ءَ ہلاس بوگی نہ اِنت۔ بیا مبارک قاضی ءِ اِے لچہ ءَ وانیں۔
ستکگیں شہر ءِ گڈی بنی آدم
تو کجام اوست ءَ زندگ ئے باریں
کئی شوہاز ءَ تئی چم راہ ءَ اَنت
راز تئی چی اِنت نندگ ءِ باریں
لڈ اِتگ کلیں ہلک ءُ بازاراں
دیم پہ بے نامیں منزلے رپت اَنت
دُور سریں راہ ءِ دیرگیں ہمراہ
بے پدیں پگرانی پدا کپت انت
مہوشیں کاڑ ءُ پُل گدیں ورناہ
پُلیں سالونک ءُ ٹیٹلیں بانور
رُپتگ اَنت وہد ءِ ننگریں ہار ءَ
ٹھیل ءُ سید ءُ آسک ءُ گڈ ءُ گور
تو تنی وہدی نشتگ ئے چارئے
پُرشتگیں بان ءُ شنگیں بادگیراں
گیر ترا کاینت رپتگیں نوبت
گورگیں کل گوں شاگیں منگیراں
پادا پادا کہ انسران اِنت شپ
لاسکیں استاراں ترپگ زرتگ
جی زر ءِ سارتیں کوش کشان انت
شپ بُوھ ءِ پلاں ہم زرگ زرتگ
دُور چہ بازار ءِ دوچیں پندول ءَ
لُڈان لُڈان ءَ ماہ ءَ سر کشتگ
چو جنوزام ءِ گریتگیں چماں
زندمان سوگی مرگ پُرسیگ اِنت
سرمگیں شام ءِ گریتگیں چماں
ستکگیں شہر ءِ گڈی بنی آدم
رپتگینانی منتگیں مہرم
بیا منی آستونکاں بزور پہک کن
دیگر ءِ بام ءِ گریتگیں چماں

دیگر ءِ بام ءِ گریتگیں چمانی ارسانی پہک کنگ ءِ واہگ ءِ دارگ ءَ چہ پیسر مارا اولی قانون دانیں زانتکار منو ءِ اے گوشتن ءِ سرا عمل کنگی اِنت۔

“زندگی ءَ وشدلی ءُ دولت مندی لوٹ ئے گڑا لوگ ءَ جنیں آدماں وشدلی بدئے”

اِے وشدلی جنیں آدم ءِ ذاتی (انفرادی) آجوئی اِنت کہ آ ہزاراں سال بیت وتی ہستی ءَ معنا دئیگ لوٹیت۔ بَلے آئی ءِ راہ مُدام ڈنگ دئیگ بوتگ اَنت۔ ماہین واحد ہمے ڈنگراں دُور کنگ لوٹیت۔ بَلے۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ ہمے بَلے ءَ چہ آ دیم یک جہانے ہست کہ آ ماہین ءِ وابانی دنیا اِنت۔۔۔۔

کئے وتی واہگان ءَ پاہو دنت
من نہ تَراں کہ دِل نہ بیت گندئے