بلوچ ءُ دنیا ءِ نودربر؟
نبشتہ کار: نازیہ بلوچ ءُ آئیشہ بلوچ
دی بلوچستان پوسٹ
اگاں ما ھاورڈ یونیورسٹی، یونیورسٹی آپ آکسپورڈ، یونیورسٹی آپ کمبرِج، جوارلال نھرو یونیورسٹی یا انڈین انسٹیٹوٹ آپ سائنس ءِ نودربرانی بابت ءَ وان ایں گُڑا سرپد بہ ایں کہ نودربر چے ءَ گْوش اَنت؟ دُنیا ءِ اسکول، کالج ءُ یونیورسٹیانی نودربر چونین بنت؟ گِند ئے بلوچ راج ءِ اسکول، کالج ءُ یونیورسٹیانی نودربراں ھوار لس واِنندہ دنیا ءِ دُگہ نودربر ءُ وانِندھانی وڑ ءَ پوہ ءُ شیوار نہ اَنت، بلوچ راج ءِ نودربراں وانگ ءُ زانگ ءِ بودی نیست پرچا کہ بلوچ راج ءِ شھر ءُ دمگاں وانگ ءُ زانگ ءِ ھچ بُندری آسراتی نہ بیتگ ءُ ناں کہ انگت بلوچستان ءِ دربرجاھاں وانگ ءِ پِڑ ءَ بُندری آسراتی ھست اَنت کہ ھمے آسراتی دُنیا ءِ دِگہ راجاں ھست اَنت یا گْوش ئے سند، پنجاب ءُ پشتو ءِ دمگاؓں ھست اَنت۔
البت، ایشی ءِ متلب اِے ھم نہ اِنت کہ ما مہ وان ایں بلکیں ما بلوچ وانگ ءُ دربرگ ءِ پِڑ ءَ گیش جُھد بہ کن ایں۔ ما بلوچ راج ءِ نودربر وت ماں وت ھمدست ءُ ھمکوپگ بِیان ءَ چیزاں آسان بہ کن ایں۔ بزانکہ لھتیں چیز ما بلوچ راج ءِ نودبراں ھم دلگوش کنگ لوٹ ایت۔ ما بلوچ راج ءِ نودربر وانگ ءَ زبر ایں بلے کتابانی وانگ ءِ وھد ءَ گالرِدانی سنجی، لبزانکی چیدگ ءُ بھرگاں ھچ ھیال ءُ دلگوش نہ بَہ ایں، گْوش ئے ما رمگانی وڑ ءَ بے سما ایں۔ منی ھیال ءَ %75 بلوچ راج ءِ نودربر ءُ وانِندہ رسانکی ھُنر(Communication Skill) ءُ نبشتہ ءِ بابت ءَ سھیگ نہ اَنت کہ نبشتہ چے ءَ گْوش اَنت، نبشتہ ءِ چکدار کاریچ(Process) اَنت؟ چہ ایشی ءَ ھوار لھتیں درونتانی ارزشت ءُ بستار ءَ نہ زان اَنت، جُست ءِ ھک ءَ سرپد نہ اَنت۔ بژن اِنت کہ مرچیگیں انٹرنیٹ ءِ زمانگ ءَ بلوچ نودربراں زبان دوستی ءِ جِند نیست ءُ ما وتی بازیں گرانبھائیں وھدے گوں بے ستیں چیزاں زوال کنگ ءَ ایں۔
بلوچ نودربرانی تہ ءَ گل کاری(Team Work)، کار ءِ تیاری ءُ شوندات(Stratrgic Planning) ءُ شَورءُسلاہ نیست۔ انچوشکہ ما کار کنگ وَ لوٹ ایں ءُ گِند ئے کار ھم کنگ ءَ ایں بلے کار ءَ شر کُت نہ کنگ ءَ ایں۔ انچوشکہ پہ زبان ءِ دیمروی ءَ بساک ءُ بی ایس ایپ ءِ بلوچ نودربری گل سے ماھی ماھتاک نوشت، گام ءُ زانش جریدگ کنگ ءَ اَنت بلے آیانی تہ ءَ دربرگ ءِ بُندری چیز درونت ھوار نہ اَنت۔
گُڑا باید اِنت مرچیگیں انٹرنٹ ءِ زمانگ ءَ بساک ءُ بی ایس ایپ ءِ بلوچ نودربری گل چہ دُرستاں پیسر بلوچی زُبان ءِ واست ءَ نودربرانی تہ ءَ آگاھی بْیار اَنت، وٹس ایپی وانگجاھاں اڈ دیان ءَ بلوچ نودربراں راجی زبان براھوئی ءُ بلوچی بہ وانین اَنت، وتی سے ماھی ماھتاک نوشت، گام ءُ زانش ءِ اولی دوئیں تاکدیماں(پیجاں) بلوچی ءُ براھوئی دَرونتاں نبشتہ بکن اَنت کہ راج ءِ نودربر شر ءُ آسانیں وڑے ءَ وتی زُباناں ھیل بہ کن اَنت۔
ما بلوچ راج ءِ نودربر وتی کالج ءُ یونیورسٹیانی دربریاں وانگ ءِ وھد ءَ گالرِدانی سنج کنگ، لبزانکی چیدگ ءُ بھرگاں ھوار رسانکی ھُنر ءُ نبشتہ ھم سرپد بَہ ایں کہ نبشتہ چے یے ءُ نبشتہ ءِ چکدر کاریچ اَنت؟ مرچیگیں موبائل ءُ انٹرنیٹ ءِ دور ءَ ھر کَس وت ءَ بلوچی دربرگی گروپاں ھوار بہ کن ایں، ھر روچ بیست دمان وتی راجی زبان ءِ وانگ ءُ زانگ ءَ ھم بدے ایں کہ مئے مستریں پجّار بلوچی اِنت۔ ما راج ءَ سرپد کنگ لوٹ ایں کہ انگریزی ءَ بِہ وان اِت کہ انگریزی یک میان اُستمانی زبانے توری میڈیکل سائنس، انجینئرنگ بیت یا توری کارجاھی ءُ کارگِسی بہ بیت ھرجاہ ءَ انگریزی ءِ بِستار اِنت پمیشکا تھنا ھما راج دیمروی کن اَنت وھدیکہ آ انگریزی بہ واَن ءُ راجدوست بہ بنت۔ گُڑا باید اِنت بلوچ ھِندی، سندھی ءُ پارسی ءِ وڑیں بے پائدگیں زباناں وھد مہ دے اَنت، تھنا انگریزی ءُ بلوچی ءَ وھد بہ دے اَنت۔
پہ راجدوستی ءَ بلوچ نودربر وٹس ایپ ءُ پیسبوک ءِ بلوچی وانگجاھاں وتی راجی زُباناں بِہ وان اَنت کہ مئے زُبان گار مہ بیت ءُ ما وتی دزھُورکی ءِ وھد ءَ وتی جِند ءِ راجی زُبان ءَ بِہ وان ایں ءُ بلوچی ءَ گوں بلوچی آب ءُ وتی جِند ءِ زگریں گالاں نبشتہ بہ کن ایں ناں کہ رومن یا گوں انگریزی آباں نبشتہ بہ کن ایں ءُ ناں کہ بلوچی نبیسگ ءِ وھد ءَ بلوچی لبزاں ڈالچار کنان ءَ دری زُبان لبزاں جاہ بدے ایں۔ شوشل میڈیا ءَ وتی کلوہ ءُ پوسٹاں مُدام بلوچی ءَ نبیسّ ایں، بِل اِت رَد بہ بنت گِند ئے وھد ءِ ھمراھی ءَ بلوچی دَرونت ءُ زُبان دوستی نبشتانکاں وانان ءَ ما بلوچی راست نبیسّگ ءَ وت زبر بَہ ایں بلے ھمے میان ءَ بلوچی درونتاں وانان ءَ راجی زبان ءِ راست نبیسّی ھم ھیل کنگی اِنت۔
بلے بژن اِنت کہ مئے راج ءِ وانِندہ ءُ نودربر انگت ناسرپد ءُ دلپروش اَنت۔ ما روچ ءِ یک ساھتے ءَ ھم وتی بلوچی وانگ ءُ دربرگ ءِ جُھد نہ کُتگ۔ راستی ءَ پہ وانگ ءُ دربرگ ءَ جُھد لوٹ ایت، وانگ لوٹ ایت ءُ دلگوش کنگ لوٹ ایت۔ توری دُنیا ءِ ھر وانگجاھے بہ بیت اود ءَ نودربر چہ درنتانی وانگ ءَ دربر اَنت۔ بلے مئے راج ءِ نودبر ناں درونتاں وان اَنت ءُ ناں کہ مسترین ءِ پنت ءُ سرسوجاں دلگوش کن اَنت۔ گِند ئے ماں وانگجاھاں ما بلوچ دہ یا دوازدہ سال پہ پارسی ءُ اردو ءِ وڑیں دری زُبانانی وانگ ءُ دربرگ ءَ جن ایں بلے ما وتی راجی زُبان ءِ دَرونتاں نہ وان ایں۔ سک بژن بیت کہ بلوچ نودربر بے دَرونتانی وانگ ءَ یکشل ءَ رَد نبشتہ کن اَنت ءُ وڑ وڑیں گپاں ھم گْوش اَنت انچوشکہ “من بلوچی نہ ونتگ، من نہ زان آں یا نبیسّگ ءَ سُست آں، من پیسر ءَ بلوچی نہ ونتگ پمیشکا رَدی وَ بیت”
گِند ئے اِے وڑیں دلپروش، ناسرپد ءُ اشتاپکاریں بلوچ وانِندھاں سرپدی دیگ لوٹ ایت کہ بلوچی مئے وتی جِند ءِ زُبان اِنت ءُ وتی جِند ءِ زبان ءِ وانگ ءُ دربرگ ءَ جُھد وَ نہ لوٹ ایت پرچا کہ ما وتی زُبان ءَ وت گپ کُت کن ایں، ونت کن ایں ءُ سرپد ھم بَہ ایں پمیشکا بلوچ راج ءَ وتی جِند ءِ زُبان بلوچی راست نبیسّگ ءَ تھنا یک رندے دَرونت دلگوش کنگی اَنت۔ اگاں ما بلوچی دَرونت ءُ زُبان دوستی نبشتانکاں وانان کن ایں گُڑا ما اسکول، کالج ءُ یونیورسٹیاں نودربر دو یا سے روچ ءِ تہ ءَ وتی راجی زُبان ءِ راست نبیسگ ءَ زبر بَہ ایں۔
گُڈسری ما گوں راج ءِ نودربراں یک دزبندی یے کن ایں کہ بلوچی شُمئے وتی جِند ءِ زُبان اِنت، وتی زُبان ءِ وانگ ءُ دربرگ پہ ھر راج ءَ آسان اِنت۔ دُنیا ءِ آ دِگہ زبانانی وڑ ءَ بلوچی ءَ ھم تپورگال(ءِ ءُ ءَ)، رنگ گال(یں ءُ ئیں) ءُ کُمکّارگال ھست اَنت۔ اگاں شُما چہ دُرستاں پیسر بلوچی دَرونت ءُ زُبان دوستی نبشتانکاں وانان ءَ اِے وڑیں چیزاں دلگوش بہ کن اِت گُڑا شما زوت وتی راجی زُبان ءَ وت ھیل کن اِت ءُ راجی زُبان ءِ شریں نبشتہ کار ءُ جُھدکار جوڑ بہ اِت ءُ بلوچی زوت دیمروی کنت۔
شالا بلوچ وت ماں وت یکمُشت ءُ تپاک بہ بات، راج ءِ واِنندہ ءُ نودربر زبان دوست ءُ راجدوست بات اَنت، بلوچی ءُ بلوچ راج دیمروی بہ کنات۔ شالا انچوش بہ بات۔
دی بلوچستان پوسٹ: اے نبشتانک ءِ تہ ءَ درشان کُتگیں ھیال ءُ لیکہ نبشتہ کار ءِ جِندئیگ اَنت، الّم نہ اِنت کہ دی بلوچستان پوسٹ رسانک نیٹورک ایشانی منّوک بہ بیت یا اگاں اے گل ءِ پالیسیانی درشانی اِنت۔