عنایت اللّٰہ بلوچ ءِ کتاب “بلوچستان کا مسئلہ( بلوچ قوم پرستی کا ایک جائزہ)” ءِ سر ءَ چمشانک
چمشانکار: امجد بیکس
دی بلوچستان پوسٹ
کُلاں چہ پیش اے کتاب ءِ نبشتکار عنایت اللّٰہ بلوچ ءِ زند ءِ سر ءَ گونڈوکیں پَجّارے کنت کہ آ کَے اِنت؟ آئی چے ونتگ ءُ کُج ءَ ونتگ؟ آئی ءِ کار ءُ کَسب چی اِنت؟ اے جُستانی پَسو چوش اَنت کہ عنایت اللّٰہ بلوچ 28 دسمبر 1946ء ءَ ڈیرہ جات روٹکی بلوچستان جھوک گومل ءِ ھند ءَ ودی بوتگ۔ آئی ءَ چہ پشاور یونیورسٹی ءَ گریجویشن، پنجاب یونیورسٹی لاھور ءَ پولیٹیکل سائنس ءَ ایم اے کُرتگ۔ رند ءَ مسلم لاءکالج یونیورسٹی آف کراچی (سندھ) ءَ ونتگ۔ 1974 ءَ نیشنل انسٹیٹوٹ فار ہسٹوریکل اینڈ کلچرل ریسرچ ءَ ھمگرنچ بوتگ، اِد ءَ ریسرچ فیلو ءُ سینئر ریسرچ فیلو(اسسٹنٹ پروفیسر) ءِ بستار ءَ 1978 ءَ تاں کار کُرتگ۔ 1977-1978 ءَ شعبہ بین الااقوامی تعلقات، قائداعظم یونیورسٹی ، اسلام آباد ءَ وزیٹنگ پروفیسر بوتگ۔ آ 1978-1982 ءَ ہائیڈل برگ یونیورسٹی ءَ (German Academic Exchange Service) DAAD فیلو ھم بوتگ۔ ایشی ءَ گوں ھوار ایشین انسٹیٹیوٹ، یونیورسٹی آف ہائیڈل برگ ءَ ریسرچ ایسوسی ایٹس ءِ بستار ءَ کار ئِے ھم کرتگ۔ آئی ءَ اپگانستان، پاکستان ءُ بلوچستان (ایران/ پاکستان) ءِ بُندپتر ءُ مُلکاری ءِ سر ءَ ھم باز نبشتہ کُرتگ۔ ھمے وڑا عنایت اللّٰہ بلوچ ءَ بلوچستان ءِ مَستریں ءُ ارزشتّریں جیڑہ ءِ درگت ءَ ”بلوچستان کا مسئلہ( بلوچ قوم پرستی کا ایک جائزہ)” بُنگَپّ ءِ سر ءَ یک پٹ ءُ پولی کتابے لِکیتگ۔
البت عنایت اللّٰہ بلوچ ءِ کتاب بلوچستان کا مسئلہ( بلوچ قوم پرستی کا ایک جائزہ) بلوچستان ءِ ارزشت تریں جیڑہ، بُندپتری، راجدپتری، پٹ ءُ پولی، ھند ءُ سیمسری ءُ سکیں ارزشمندیں کتابے زانگ بیت۔ اے کتاب عنایت اللّٰہ بلوچ ءِ ماں انگلش زبان ءَ ( The Problem of Greater Balochistan, A Study of Baloch Nationalism) بُنگَپّ ءِ سر ءَ 1987 ءَ چہ جرمنی ءَ ”Steiner Verlag Wiesbaden GMBH Stuttgart” ءَ چاپ ءُشنگ کُرتگ۔ پد ءَ ماں اردو زبان ءَ ریاض محمود انجم رجانک کُرتگ ، بلے من انگلش ءِ (1987) ءُ اردو (2024) ءِایڈیشن ونتگ کہ جمھوری پبلیکیشنز ءَ چاپ ءُ شنگ کُرتگ۔
عنایت اللّٰہ بلوچ ءِ کتاب بلوچستان کا مسئلہ (بلوچ قوم پرستی کا ایک جائزہ) بلوچستان ءِ جیڑہ، بلوچ راجدوستی ءِ درگت ءَ یک چمشانکی ءُ بُنگیجی جیڑہ ءُ جنجالانی درگت ءَ سکیں ارزشمندیں کتابے کہ ایشی پہ نبشتہ کنگ ءِ واست ءَ عنایت اللّٰہ بلوچ ءَ 1920 تاں 1948 ءَ اے جیڑہ ءُ جنجالانی درگت ءَ بازیں سیاستدان، زانتکار ءُ کواساں ءَ گُلگدار گِپتگ انچوشکہ قادربخش نظامانی، میرگل خان نصیر، عبداللّٰہ جان جمالدینی، ملک محمد سعید دھوار، محمد حُسین عنقا، سردار عطاءاللّہ مینگل، نواب خیربخش مری، میرغوث بخش بیزنجو، میر شیر محمد خان مری، خانِ کلات میر احمد یار خان، بلوچستان ءِ گوستگیں وزیر خارجہ ڈی وائی فیل ءُ دگہ البت پہ اے کتاب ءِ نویسگ ءَ عنایت اللّٰہ بلوچ بازیں بندپتری ءُ پولکاری کتاب، روتاک، ھپتگی تاکبَند، ماھتاک، نمدی ءُ لھتیں چاپ نہ بوتگیں نکاناں چہ ھم کُمک زورتگ کہ ماں بلوچستان ءُ میان اُستُمانی ڈیھاں اے کتاب سک باز نامدار اِنت ءُ اے وانگی امریکہ، یورپ ءُ تیوگیں دُنیا ءَ بلوچستان ءِ جیڑہ ءُ جنجالانی درگت ءَ پٹ ءُ پول ءِ رد ءَ سرشون (ریفرینس) ءَ ھم کارمرز بوگ ءَ اِنت۔
ماں اے کتاب ءَ نبشتکار بلوچستان ءِ جیڑہ ءُ جنجالاں راجدپتری، بُندپتری، پٹ ءُ پولکاری درگت ءَ جوانیں وڑے ءَ دیم ءَ کارایت کہ زورگیریں استان ایران، اپگانستان، برتانیہ ءُ پاکستان چنکس زُلم ءُ زوراکی کُرتگ تان روچءمرچی بلوچ ءِ ڈیھ بلوچستان زورگیریں استان پاکستان ءِ انگیرہ ءَ اِنت۔ اے کتاب بلوچستان ءِ میان اُستُمانی بَستار ءَ پیشدار اِیت کہ انوگیں وھد ءَ بلوچستان ءِ ھند ءُ سیمسر پاد مال اَنت ءُ ماں سَے ڈیھاں ایران ، اپگانستان ءُ پاکستان ءِ صوبہ سِند ءُ پنچاپ ءِ تھا بھر ءُ بانگ اَنت۔
اے وانگی بلوچستان ءِ کبزہ گیری، بلوچ راجدپتر، بلوچ دود ءُ ربیدگ، بلوچی زبان ءِ بُندپتر، بلوچستان ءِ میان اُستمانی ھند ءُ سیمسراں جوانین وڑے ءَ گیش اِیت ءُ بلوچ راجدپتر ءِ ھوری ءَ میان اُستُمانی بُندپتر ءَ ھم سھر ءَ کنت۔ کہ دُنیا ءِ تہ ءَ زوراکتریں ڈیھ برتانیہ ءِ دپتر ءَ ھم کمیں پیش داراِیت کہ برتانیہ ءَ چتور بلوچستان کبزہ کرتگ ءُ بلوچ راج ءِ سر ءَ زُلم ءُ زوراکی کرتگ کہ آیانی سان تاں روچ ء مرچیگ ءَ ھست اَنت چوشکہ سنڈیمن سسٹم بہ بیت یاکہ بلوچ ءِ آجوئیں ڈیھ بلوچستان ءِ کبزہ کنگ ءَ پد بلوچستان ءِ گوستگیں وزیر خارجہ ڈی وائی فل، محمد اسلم چوہدری ءُ محمد علی جناح چتور پندل کنت ءُ پاکستان ءَ گوں زوریں الحاق کنت کہ اے زلم ءُ زوراکی مرچیگ ءَ تاں بلوچ راج ءِ سر ءَ بوگ ءَ اَنت۔ البت زورگیریں استان ءِ برتانیہ ءِ زالمتریں چیدَگ ءُ نشان بلوچ ڈیھ ءِ سیمسراں سَے مُلکانی تہ ءَ بزان ایران، اپگان ءُ پاکستان ءِ تہ ءَ بھر ءُ بانگ کنگ اِنت کہ انگت اے سان بلوچ راج ءِ سر ءَ ھست اِنت۔
اے کتاب بلوچستان ءِ راجدپتری مُلکاری(سیاست) ءَ ھوار ایران، اپگانستان ، انڈیا ءُ برتانیہ ءِ ھم سیاست ءَ بندپتری درگت ءَ پیش دارایت۔ البت بلوچستان ءِ سیاست ءَ چہ بندرپتری درگت ءَ خان اعظم میر نصیرخان نوری ءِ زمانگ ءَ پدرکنت۔ کہ نصیرخان نوری بلوچستان ءِ ھند ءُ سیمسراں جوانین وڑے ءَ گیشنتگ اَنت ءُ بلوچ راج یکمُشت کرتگ بلے انونیں وھد ءَ پاکستان ءِ تہ ءَ بلوچستان ءِ کچ ءُ کساس 340,000 ھزار مربع میل اِنت ءُ دریائی ھند 700 سد مربع میل اِنت۔
اے کتاب ءِ تہ ءَ راجدوستی ءُ وتواجھی ءِ درگت ءَ عنایت اللّٰہ بلوچ لھتیں کواس ءُ زانتکارانی لیکہ دیم آؤرتگ جان سٹورٹ مِل ءَ گوشتگ کہ “آبادی ءِ یک انچیں بھرے ءَ راجدوستی ءَ ھوار کُرت کنیں البت آ وتارا اے ھواریں ھمدردیانی بنیاد ءَ تپاک کن اَنت ءُ آیانی ءُ ایندگہ آبادی ءِ میان ءَ ساڑی مہ بنت گیشتِر آ وت یک حکومتے ءِ درگت ءَ بہ بنت ءُ آیانی واھِشت بہ بیت کہ وت ھکومتی کن اَنت۔” ھمے وڑ ءَ کابِّن گوش ایت: ”ھر راج ءَ را یک آجوئیں اِستانے ءِ جوڑ کنگ ءَ وتی ھکومتی ءِ رد ءَ پیسلہ کنگ ءِ ھک ھست۔“ البت کارل مارکس ءُ فریڈرک اینگلز جوانیں دابے ءَ وتواجهی گیشینتگ کہ ”اگاں کجام راج دومی راجانی سر ءَ زُلم ءُ زوراکی کنت گُڑا آ آجو بوت نہ کنت۔“
اے کتاب ءِ وانگ ءُ ھورتچاری ءَ چہ رند وانوک ھمے مارایت کہ بلوچستان ءِ ارزشتمندیں جیڑہ بلوچستان ءِ وتواجھی ءِ اِنت پہ بلوچستان ءِ وتواجھی ءِ ھاتر ءَ بلوچ سیاست اولی رند ءَ نوکیں دُرُشمے ءَ گَلی(تنظمی) درگت ءَ 1920ء ءَ یوسف عزیز مگسی ءِ سربراھی ءَ ”ینگ بلوچاں“ ءِ دروشم ءَ دیم ءَ کئیت ءُ 1937 ءَ یوسف عزیز کُرد، محمد حُسین عنقا، گل خان نصیر ءُ ایندگہ سیاسی جُھدکارانی برورد ءَ نیشنل پارٹی ءِ دُروشم ءَ دیم ءَ کئیت۔ وھدیکہ 1947 ءَ بلوچستان آجو بیت گڑا گچینکاری ءَ 51 سیٹ ءِ تہ ءَ 39 سیٹ ءَ نیشنل پارٹی باج بارت ءُ 12 سیٹاں ایندگہ پارٹی باج بارت۔
اے کتاب پمیشکا سک ارزشتمندیں کہ بلوچستان ءِ گچین تریں جیڑہ ءُ جنجالاں پَدر کنت ءُ ھمے سرپد کنت کہ آجوئیں بلوچستان 1948 ءَ چون زوال ءِ نیمگ ءَ روت ءُ پاکستان ءَ گوں زوریں الحاق کنگ بیت۔ محمد علی جناح 1939 ءَ چہ بلوچستان ءِ آجوئی ءِ حمایت ءَ کنت ءُ وھدیکہ بلوچستان آجو بیت محمدعلی جناح بلوچستان ءِ سروگ میراحمد یارخان گوں مُلاقات کنت ءُ الحاق ءِ گپ ءَ کنت بلے میراحمدیارخان ھچبر رازی نہ بیت بازیں پندلاں چہ پد محمدعلی جناح پہ زور الحاق کنت۔ اے درگت ءَ عنایت اللّٰہؔ بلوچ ءَ بلوچستان ءِ گوستگیں وزیر خارجہ ڈی وائی فِل ءَ گُلگدار گپتگ کہ آ گوشیت محمد علی جناح دو مُپاد ءِ ھاتر ءَ بلوچستان ءِ آجوئی ءِ حمایت کُرتگ ءُ بلوچستان ءَ گوں الحاق کرتگ اولی اے بوتگ کہبلوچستان ءَ بلاھیں سیمسَر ھست ءُ دوھمی بلوچستان ازگاریں ڈیھے کہ چہ مَڈی ءَ سَر ءُ چیر اِنت۔ محمد علی جناح پاکستان ءِ نَپ ءُ سیتانی ھاتر ءَ بلوچستان ءِ آجوئی ءِ حمایت کُرتگ ءُ پد ءَ بلوچستان ءَ گوں زوریں الحاق کرتگ۔ اے کتاب ءِ تہ ءَ چہ اے سرپدی رسیت کہ پاکستان ءِ آجوئی ءَ کُلاں چہ پیش ایران حمایت ءَ کنت بلے بلوچستان ءِ آجوئی ءِ حمایت ءَ نہ کنت اد ءَ ھمے زانگ بیت کہ ایران بلوچ ءِ دوھمی مستریں دُژمن بوتگ ءُ انگت ھست اِنت۔
اے کتاب بلوچستان ءِ بُندپتری اسٹریٹجک ارزشت ءَ پیش دار اِیت کہ بُندپتری درگت ءَ بلوچستان ءِ ھر وھد ءُ زمانگ ءَ سک ءَ بلاھیں اسٹریٹجک ارزشتے بوتگ ءُ انگت ھست پمیشکا ھر زورگیریں استان ءَ لوٹ اِتگ بلوچستان ءَ وتی انگیرہ بہ کنت۔ اے کتاب بلوچستان ءِ بُندپتر، سیمسر، سیاست، زبان ءُ ارزشتریں جیڑہ ءِ واستا سک ءَ ارزشتمندیں کتابے پمیشکا امریکہ ءُ یورپی مُلکاں پہ پٹ ءُ پول ءَ سرشون (ریفرینس) ءَ کارمرز بوّگ ءَ اِنت بلے شھید سبا دشتیاری ءَ اے کتاب ءِ بارو ءَ ھمے گوشتگ کہ” بائد اِنت بلوچ اے کتاب ءَ وتی بائبل بہ کنت ءُ ھر بلوچ اے کتاب ءَ اَلّم بوان اِیت۔“ ڈاکٹر عنایت اللّٰہ بلوچ ءَ ماں اے وانگی پَٹ ءُ پولکاری، بُندرپتری، تچکیں رنگے ءَ جوانیں وڑے ءَ بلوچستان ءِ بُنگیجی جیڑہ گیشینتگ ءُ دیم ءَ آؤرتگ پمیشکا استان ءِ پاکستان ءَ اے کتاب ءِ سر ءَ بندش جتگ۔
دی بلوچستان پوسٹ: اے نبشتانک ءِ تہ ءَ درشان کُتگیں ھیال ءُ لیکہ نبشتہ کار ءِ جِندئیگ اَنت، الّم نہ اِنت کہ دی بلوچستان پوسٹ رسانک نیٹورک ایشانی منّوک بہ بیت یا اگاں اے گل ءِ پالیسیانی درشانی اِنت-