بساک بلوچ نودربرانی اُوستانی چراگ
نبشتہ کار: تلکار بلوچ
دی بلوچستان پوسٹ
کجام ھم راجے ءِ باندات گوں ھما راج ءِ نودربراں بندوک انت۔ پرچا کہ اے ھمے نودربر انت کہ باندا وتی ڈیھ ءِ ادارھاں رکین انت۔ یک ملکے ءِ مھکمی چہ آئی ءِ ادارھانی مھکمی ءَ کساس کنَگ بیت۔ James A. Robinson ءُ Daron Acemoglu وتی کتاب Why Nations Fail ءِ تہ ءَ نبشتہ کنت کہ راجانی بے سوبی ءِ سبب ھما راج ءِ ادارھانی بے سوبی ءَ گوں بندوک انت۔ گڑا چوش گؤشت بیت کہ بلوچ راج ءُ بلوچستان ءِ بدھالیں جاورانی سبب ایشی ادارھانی نزوری انت۔ جوانیں ءُ سوبمندیں ادارھانی لوٹ وانندگ ءُ سرپدیں مردم بنت۔ بلے دومی نیمگ ءَ ما گندیں بلوچستان ءَ بلوچ نودربر ھزار جیڑھانی آماچ کنگ بوتگ انت۔ بلوچستان ءِ گیشتر دمگاں وانگجاہ ءِ نہ بوھگ ءِ سوب ءَ بلوچ ءِ چک چہ وانگ ءِ وڑیں زیبائیں سوگاتے ءَ زبھر انت۔ بازیں دمگاں وانگجاہ وَ ھست بلے آھانی تہ ءَ استاد ءُ بُنکی آسراتی گؤاہ نہ کنت۔ ھمے رنگ ءَ کالج ءُ مزنشاھدرجاھانی نہ بوھگ یا ایشانی تہ ءَ بازیں faculty آھانی نہ بوھگ, استاد ءُ آسراتی ءِ کمی ءَ چہ بلوچ نودربرانی وانگ باز اسرمند انت۔ پرچا کہ بلوچ راج یک نیزگاریں راجے ءُ مالی ھساب ءَ باز نزور انت۔ پمیشکا لس مھلوک وتی چکاں دومی شھراں پہ وانگ ءِ ھاترا روان دات نہ کنت۔ چریشی ءَ آوانی چک لاچار انت کہ وتی وانگ ءِ روچاں کار ءُ روزگار ءَ بہ گؤازین انت۔ بلئے دومی نیمگ ءَ ما گندیں بلوچ راج ستر کہ یک ایر دستیں راجے بلئے آئی ءِ وانندہ گوں جوانیں رنگے ءَ وانگ ءَ انت ءُ ھمے جھد کنگ ءَ انت کہ بلوچستان ءِ نگیگیں جاور جوان بہ بنت ءُ بلوچ راج ءِ جیڑہ کمتر بہ بنت۔ بلے بد بھتی ءَ بلوچستان ءِ ادارہ کرپشن ءِ ھرجان کنگ بوتگ انت۔ لائک ءُ وانندگیں ورنا چہ اے ادارھاں دور دارگ بوتگ ءُ بوھگ ءَ انت۔ پمیشکا بلوچ راج چہ ازل ءَ ہزار جیڑھانی آماچ انت ءُ پیداک انت۔
بلوچ راج ءُ بلوچ نودربرانی جیڑھانی گیش ءُ گیوار کنگ ءِ ھاترا بلوچ نودربرانی سیاسی پند ءِ کسہ سک کؤھن انت۔ اے کسہ سال 1967ءِ زمانگ ءِ کسہ انت وھدے BSO بزانکہ بلوچ نودربر گل اڑ دیگ بوت۔ اے سیاسی پند ءِ تہ ءَ بلوچ نودربر بندیگ کنگ بوتگ انت۔ جنگ بوتگ انت۔ بیگواہ کنگ بوتگ انت۔ بلے بلوچ نودربر چہ وتی وانگ ءِ لوٹ ءَ ھچبر چک ءُ پد نہ بوتگ انت۔ پہ بلوچ نودربرانی سیاسی توان ءِ ھتم یا نزور کنگ ءَ پاکستان ءَ ھوار وتا بلوچ سیاسی گل گؤشوکاں مزن مزنیں پندل ساز اتگ۔ ایشاں بلوچ نودربر بھر ءُ بانگ کرت انت ءُ کنگ ءَ انت۔ دانکہ آ نزور بہ بنت ءُ وتی جھد ءَ چہ یکر بہ بنت۔ بلئے بلوچ نودربر روچ پہ روچ گیشتر توانتر بوتگ ءُ پیداک انت۔ ءُ پہ ایشاں درد ء سر جوڑ انت۔ پاکستان ءَ وھدے مار ات کہ ایشاناں ھر وڑ ءَ دارگی انت۔ گڑا ایشی ءَ بی۔ایس۔او (آزاد) ءِ سر ءَ بندش جت۔ گل ءِ بازیں سنگتے شھید کرت۔ ایشی ءِ سر کماش زاھد بلوچ، ءُ مزن زھرگیں زاکر مجید، اسد بلوچ، شبیر بلوچ ءُ دگہ سدانی کچ ءَ باسک بیگواہ کرت انت۔ دومی پش کپتگیں BSO سیاسی ٹولیانی Pocket organizations جوڑ کرت انت۔ تانکہ آ اشانی چیر دستی ءَ پاکستان ءِ گلامی ءَ بہ کن انت ءُ چہ وتی بنکی لوٹاں یکر بہ بنت۔ بلئے ھمے سالاں بلوچ نودربرانی یک نوکیں گلے وتی سر ءَ چست کنت ءُ پہ بلوچ راج ءُ نودربرانی جیڑھانی گیش ءُ گیوار ءَ پاکستان ءُ نام گپتیں بلوچ سیاسی گلانی دیم پہ دیم ءَ اوشت ایت۔ اے گل بلوچ ایکشن کمیٹی بزانکہ بساک ءِ نام ءَ زانگ بیت اِنت۔
وھدے بی۔ایس۔او (آزاد) ءِ سر ءَ بندش جنگ بیت۔ گڑا بلوچ نودربر چوں گاریں پساں بے ھنکین بنت۔ پرچا کہ دومی BSO وَ پیسر ءَ چہ بلوچ سیاسی پارٹیانی ٹولی بنت ءُ ھست انت۔ آ بلوچ نودربرانی جیڑہ ءُ جنجالی ھاترا ناں بلکیں پہ سیاسی پارٹیاں سیاست کن انت ءُ ھماھانی کاراں دیما برگ ءَ گلائش بنت ءُ ھست انت۔ گڑا اد ءَ اے المی بیت کہ بلوچ راج ءِ جیڑھاں ھوار نودربرانی جیڑھانی گیشینگ ءِ ھاترا یک زمہ واریں نودربر گلے ءِ بوھگ ھژدری بیت انت۔ پمیشکا نمیرانیں کمبر چاکر سال 2009 ءَ ماں بیوٹمز یونیورسٹی شال ءَ بلوچ اسٹوڈنس ایکشن کمیٹی (بساک) ءِ بنھشت ءَ ایر کنت۔ رندتر ءَ بساک ءِ اولی بُنجاھی کونسل سیشن 2018 ءَ شال ءَ برجم دارگ بیت۔ایشی ءِ اولی کونسل سیشن ءَ ڈاکٹر نواب بلوچ چئیرمین ءُ سلمان بلوچ جنرل سیکٹری گچین کنگ بنت۔ ھمے رنگ ءَ BSAC ءِ دومی بنجاھی کونسل سیشن سال 2021 ءَ ماں کراچی ءَ برجم دارگ بیت۔ ایشی ءِ 2021 ءِ کونسل سیشن ءِ تہ ءَ ڈاکٹر صبیحہ بلوچ چئیرپرسن ءُ آصف جنرل سیکٹری نامینگ بنت۔ بساک ءِ پہ بلوچ نودربرانی ھاترا کاراں بلوچ نودر کہ گند انت۔ گڑا ھر بلوچ نودربر بساک ءِ ممبرشپ ءِ زورگ ءَ ھدوناک بیت ایں۔ ھمے رنگ ءَ بساک کسانیں مدتے ءَ بلوچستان ءِ تہ ءَ بلوچ نودربرانی مستریں گل جوڑ بیت۔بساک ءِ سیمی کونسل سیشن سال 2023 ءَ شال ءَ برجم دارگ بیت کہ ایشی ءِ چئیرمین شبیر بلوچ ءُ ازر بلوچ جنرل سیکٹری گچین کنَگ بنت اِنت ۔
دگنیا ءِ گؤستانک ءُ راجدپتر شائد اَنت کہ ھر گلے ءَ گوں دلپھکی ءَ وتی کار دیما برتگ انت۔ آ چوں جنگل ءِ آس ءَ ھر نیمگ ءَ تالان بوتگ انت۔ پمیشکا چیزے سالانی تہ ءَ بلوچستان ءَ ھوار سندھ ءُ پنجاب ءِ کنڈ کنڈ ءَ بساک ءِ بُنزہ (زون) جوڑ بنت (دلگوش! ستر کہ بساک ءَ مالی کمک چہ ھچ نیمگ ءَ نہ بیت۔ ابید چہ ایشی ءَ باسکانی جند ءِ کمک ءَ)۔ بساک بلوچ نودربرانی لوٹاں پیلو کنان ءَ داں انوں بلوچستان ءِ شھر شال، تُربَت، پنجگور، خضدار، لورالائی، نال، نصیرآباد، حب، اُوتھل ءُ خاران ءَ وتی زمہ واریاں پیلو کنان ءَ بلوچ راج ءُ بلوچ نودربرانی دلانی تہ ءَ چوں چراگ ءَ روک انت۔ ھمے رنگ ءَ بساک بلوچ نودربرانی ھیالداری ءَ داران ءَ سندھ ءِ تہ ءَ کراچی ءُ حیدرآباد ءُ ملیر ءَ ھم وتی بُنزہ جوڑ کنت۔ اشاں ابید، بساک چہ پنجاب ءِ بلوچ نودبراں شمشکار نہ بوھان ءَ ڈی جی خان ءُ تونسہ شریف ءَ ھم وتی بنزہ اڑ دنت ءُ آھاں ھر وڑیں کمک کنت۔ زانگ بہ بیت کہ پاکستان ءِ دومی صوبھاں بلوچ نودربر گیشتر جنجالانی آماچ کنگ بنت۔ بساک پمشکا آھاں ایوک ءَ یل دیگ ءَ تیار نہ انت۔ یک دگہ دلگوش کرزیں گپے ایش انت کہ بلوچستان ءَ ھوار سندھ ءُ پنجاب ءِ دومی شھراں بساک ءِ سر نہ بوھگ ءِ سوب لھتیں جاھاں بلوچ نودربرانی نہ بوھگ یا کمی ءُ ھما دمگانی تہ ءَ بلوچ نودربرانی جند ءِ بے سدی انت۔ بلے پد ءَ ھم بساک ءِ جھد ھمیش انت کہ ھر جاہ ءَ یک بلوچ نودربرے ھست آ وتی بُنزہے اڑ بہ دنت ءُ بلوچ نودرانی جیڑھاں بہ گیشین ایت۔
بساک سرپد بیت کہ ھچ راج ءَ بے زالبول ءِ کرد ءَ دیمروھی نہ کرتگ۔ پمیشکا بساک چہ بلوچ ءِ گؤستانک ءَ پراموش نہ بوان ءَ بلوچ شیرزالیں نودربراں وتی کاروان ءَ ھوار گیجان ءَ دیم ءَ جنزان انت۔ بساک شر سرپد انت کہ بلوچ گؤستانک ءِ تہ ءَ مھناز، ھانی، بانڑی، چاگلی، مائی بیبو، گل بی بی ءُ سیمک ءِ کرد چے بوتگ۔پمیشکا بساک ھچ وڑ ءَ بلوچ جنکیں وانندھاں چہ وت ءَ گستا نہ کنت ءُ وتی مونوگرام ءِ تہ ءَ کتاب ءَ یک نیمگے بچکیں نودربرے ءِ دست ءَ دنت ءُ دومی نیمگ ءَ جنکیں نودربرے ءَ ھمے کتاب دز گپتگ۔ انچوش کہ دومی نیمگ ءَ ڈاکٹر ماھرنگ، ڈاکٹر صبیحہ بلوچ، سمّی دین، سیما بلوچ ءُ ڈاکٹر شلی ءَ ھوار دگہ بازیں بلوچ شیرزال وتی راجی زمہ واریاں زانان ءَ بلوچ ءِ توار جوڑ بوتگ انت مرچی۔ گڑا بساک نہ لوٹ ایت کہ باندا ڈاکٹر ماھرنگ، سمّی دین ءُ دومی ودی مہ بنت انت۔ پمشکا بساک بلوچ شیرزالیں جنکیں نودربراں گوں وت ھمگام کنت ءُ دیم پہ منزل ءَ جنزان ءَ گندگ بیت۔
بساک یک سرجمیں نودربر گلے۔ پمیشکا بساک مار ایت کہ لبزانک پہ وانندہ ءُ لس مھلوک ءَ چنچوکیں مزنیں کردے پیلو کنت۔ پمیشکا بساک اے پڑ ءَ ھورک نہ کنان ءَ وتی لبزانکی تاکے شنگ کنت۔ اے تاک”نوشت”ءِ نام ءَ زانگ بیت۔ داں انوں نوشت ءِ 5 تاک چاپ ءُ شنگ بُوتگ۔ ایشی ءَ ابید، بساک چہ بلوچ راج ءِ زھگاں ھم پراموش نہ بوھان ءَ پہ بلوچ ءِ چکاں”گام” ءِ نام ءَ یک تاکے شنگ کنگ ءَ گندگ بیت۔ داں انوں “گام” ءِ 2 تاک چاپ ءُ شنگ بُوتگ۔
بساک لبزانک ءَ ابید، زبان ءِ ارزشت ءَ زانان ءَ ماتی زُبانانی میان اُستمانی روچ ءَ داران ءَ صباء لبزانکی فیسٹیول ءِ نام ءَ بلوچستان ءُ پنجاب ءِ جتا جتائیں شھراں مراگش دار ایت۔ اے دیوانانی تہ ءَ ماتی زبان ءِ ارزشت ءِ سر ءَ بلوچ کواس، زبانزانت ءُ شائر توار پر جنگ بنت کہ آ اے درگت ءَ وتی ھیالاں درشان کن انت۔ اے درگت ءَ بساک21 فروری 2024 ءَ ماتی زُبانانی میان اُستمانی روچ ءَ یک کتابُکے “ماتی زُبان” ءِ نام ءَ چاپ ءُ شنگ کنت۔ چرے گپاں اے گپ تچک بوت کہ بساک چہ دومی بلوچ وانندہ گلاں چٹیں جتائیں گلے کہ آ وت ءَ بلوچ نودربرانی درد وار وَ گؤش اَنت بلے مارا اے درگت ءَ ھچ کنگ ءَ گندگ ءَ نیا انت۔ گڑا چوش گؤشگ بیت کہ بساک پہ بلوچ نودر، بلوچ راج، زبان، ءُ بلوچ گلزمین ءِ ھمک چیز ءِ شیداھیں یک وانندہ گلے۔
پہ راجانی دیمروئی ءَ وانگ ءِ ارزشت ءَ بساک ءَ گیشتر دگہ کئے زانت کنت؟ پمشکا بساک وانگ ءِ دود ءَ بلوچ گلزمین ءِ ھمک ھند ءُ دمگاں چوں بؤر ءَ تاچینگ ءَ مارا گندگ ءَ کئیت اِنت۔ بساک ءَ ھمے زوت ءَ کتاب میڑہ ءِ نام ءَ بلوچستان ءِ ھمک دگ ءِ سر ءَ، وانگجاھانی تہ ءَ کتابانی امبارے جت ءُ بلوچ نودربراں ھوار لس بلوچ ءَ را لاچار کرت کہ آ وانگ ءِ نیمگ ءَ وتی دلگوش ءَ گؤر بہ کنت۔ اے کتابانی تہ ءَ راجدپتر، سائنس فکشن، لبزانک، شاھزانتی، تب زانتی ءُ دگہ بازیں پڑاں گوں بندوکیں کتاب گندگ بوت انت۔ بساک ءِ چرے جپاکشی ءَ چہ سما کپ ایت کہ بساک لوٹ ایت بلوچ مھلوک وانگ ءَ گوں نزیک بہ بیت۔ پرچا کہ بساک سرپد بیت بلوچ ءِ جیڑھانی گیش ءُ گیوار کتابانی تہ ءَ انت۔ زانشت ءِ تہ ءَ انت۔ سرپدی ءِ تہ ءَ انت۔ چریشی ءَ چہ بے رھشونیں بلوچ راج ءَ پہ بگندئے باندا یک رھشونے ودی بہ بیت ءُ بلوچ راج ءِ رھشونی ءَ کنان ءَ ایشی ءَ وتی گڈی منزل ءَ بہ بارت ءُ سر بہ کنت۔ پمیشکا بساک بلوچستان ءَ یک وانگی آشوبے ءِ آرگ ءَ دلمانگ انت۔
اَنچوش کہ ما شما کل چہ بلوچ راجدپتر ءُ گؤستانک ءِ تاکاں سرپد انت کہ پاکستان ءُ بلوچ سیاسی گلاں بلوچ راج ءَ ھوار نودربرانی سر ءَ چنچو ناشری کرتگ ءُ پیداک انت۔ سدانی کساس ءَ بلوچ نودربر شھید کنگ بوتگ انت۔ بیگواہ کنگ بوتگ انت۔ تھاریں کوٹیاں بندیگ کنگ بوتگ انت۔ اے درچ داں زیک ءُ مرچیگ ءَ ھم برجاہ انت۔ پمشکا بساک ءِ سنگت ءُ گؤستگیں سینٹرل کمیٹی ءِ ممبر وھاب بلوچ ءُ گوستگیں کمک کماش فیروز بلوچ بے میار ءَ بیگواہ کنگ بنت۔ بلے وش بھتی ءَ رندتر ءَ آ چہ پاکستان ءِ تھاریں بندیگی کوٹیاں آجو بنت۔ بلئے بساک ءِ دگہ بازیں باسکے داں مرچی ھم ھمے تھاریں کوٹیانی تہ ءَ نشتگ ءُ وتی آجوئی ءِ واب ءَ گندگ ءَ انت۔ ایشی ءَ ابید ھم، بساک ءِ کاروان دیم پہ منزل ءَ جنزان انت۔ بساک! تو دائم ءَ ھست بات ئے ءُ تئی کاروان انچوش دیم پہ منزل ءَ جنزان بات ءُ تو زوت وتی گڈی منزل ءَ سر بات ئے۔ شالا انچوش بات! بساک! پہ تو ارشاد پرواز ءِ شئیرے ءِ اے بنداں ندر کنان ءَ اے نبشتانک ءَ آپسرے ءَ سر کنان ءَ چہ تو موکل لوٹاں-
“درست وتن پہ دیوانگ، درست بے وساں اَنچو، درست یک ھساب ءَ انت،
ھر بلوچ وانندہ یا کہ سرمچار، جنگجو، درست یک ھساب ءَ انت۔”
دی بلوچستان پوسٹ: اے نبشتانک ءِ تہ ءَ درشان کُتگیں ھیال ءُ لیکہ نبشتہ کار ءِ جِندئیگ اَنت، الّم نہ اِنت کہ دی بلوچستان پوسٹ رسانک نیٹورک ایشانی منّوک بہ بیت یا اگاں اے گل ءِ پالیسیانی درشانی اِنت۔