نبشتانک: نبشتہ رھبند چے یے؟
نبشتہ کار: پاتما بلوچ
دی بلوچستان پوسٹ
نبشتاری بنی آدمی رھوت ءِ ھما آسراتی اِنت کہ چہ آئی ءَ بنی آدم ءِ زُبان ندکاری ءُ آبینکداری دْروشم ءَ سر بوگ ءَ انت۔ بزاں اود ءَ تو وتی کلوہ ءُ پیگامے تواربند ءُ گپتاری ءَ سر کُت نہ کن ئے بلکیں زُبان ءَ ماں یک سیاھگی دْروشم ءَ کارمرز کن ئے۔ دُنیا ءِ تہ ءَ تھنا ھما زُبان ءَ دیمروئی کُت وھدے کہ آ زِندگیں راجاں وتی راجی زُباناں یک تچکیں سْیاھگ ءُ نبشتہ رھبندے تیار کُت چے ءَ کہ چہ وانگ ءُ نبیسّگ ءَ زُبان ءِ ھر گالوار دیمروئی کن اَنت، زُبان ءِ ھر گالوار ءِ زگریں گال چہ گار ءُ بیگواھی ءَ پھریزگ بنت۔ ھما زِندگیں راجانی زُبان کہ ماں وانگجاھاں وانگ بنت، ھما زُباناں کہ گیشتر کتاب چاپ بنت تھنا ھما زُبان دیمروئی کن اَنت۔ گِند ئے گُلام ءُ ایردستیں راجانی زُبان لگتمالی ءِ آماچ بنت۔ گلامیں راج ءِ زھگاں زورگِر ءِ زُبان وانینگ بیت، راج وتی جِند ءِ راجی زُبان ءَ ڈالچار کنان ءَ مجگی گلامے جوڑ بیت۔ راج ءِ تہ ءَ وڑ وڑیں بکڑ ودی بنت، یک نیمگے ءَ گلامیں راج ءِ زُبان ءِ زگری گار بوُان بیت ءُ دومی نیمگ ءَ ھر کس وتی شاھگانے زُبان ءِ جاہ ءَ وتی دمگی گالوار ءَ دوست داران ءَ شاھگان زُبان ءَ کسان پھم ایت۔ راج ءِ بلاھیں وانِندگ ءُ شھزانت ھم رَد کپ اَنت کہ ماں دمگی گالواراں زُبان ءِ بھر ءُ بانگ کنگ یک راجی تاوانے کہ ما وتی زُبان ءَ وت کسان کنگ ءَ ایں۔ چوناھا ھر کس ءَ ھَک ھست کہ وتی دمگی گالوار ءَ گپ بہ بنت بلے زُبان ءِ نبشتہ گوں بُنتواریں آب ءُ بُنتواریں گالاں نبیسّگ بیت۔ انچوشکہ دُنیا ءِ تہ ءَ بیست ءُ ھشت اَرب مُلک اَنت ءُ اربی زُبان ءِ چِل گالوار اَنت۔ توری کویت، کتر، یمن ءُ مِسر ءِ اَربے بہ بیت یا توری اُردن، لیبنان، سھودی، امارات ءُ اُمان ءِ اَربے بہ بیت ھر اَرب ءَ ھک ھست کہ وتی ابرمی گالوار ءِ رِد ءَ گپ بہ کنت بلے اَربی نبشتاری ماں یکیں بُنتواریں آب ءُ گالاں نبیسّگ بیت چے ءَ کہ زُبان ءِ لبزانک ءُ نبشتہ ھر گالوار ءِ دیمروی اِنت۔
بلے بژن انت کہ بلوچ راج ءِ تہ ءَ اے وڑیں سرپدی نیست، راج ءِ نودربر وتی راجی زُبان ءِ درونتاں نہ وان اَنت پمیشکا راست نبیسّگ ءَ کس زبر نہ انت۔ چمیشکا ھر کس وتی ھساب ءَ یکشل ءَ رَد نبیسّگ ءَ انت۔ اگاں تو کسے ءَ سرپدی دیگ ءِ جُھد بہ کن ئے کارمریڈ تو رَد نبیسّگ ءَ ئے گُڑا ترا ھبکّھیں پسّوے رس ایت کہ تو ھیران بَہ ئے گْوش اَنت “من وتی ھارانی بلوچی ءَ نبیسّگ ءَ آں” یا گْوش اَنت “اے پنجگوری بلوچی اِنت”
نی بلوچی چہ وتی سے ئیں مستریں گالوار رکشانی، سلیمانی ءُ مکرانی ءَ درکپت ءُ دمگی گالواراں بھر ءُ بانگ بوتگ؟ زاناں نی پنجگوری، تربتی، ڈیرہ بگٹی، کوھلو، ڈیرہ گازی ھان، کشمور، جیکب آباد، سبی، بولان چاگی، نوشکے، ھزدار، پسنی، گھ، سراوان، سرباز، زابل، چھبار، دزاپ ءُ شال ءِ بلوچ ھر کسے وتی دمگ ءِ ھساب ءَ بلوچی ءَ نبیس ایت ءُ راجی زبان ءَ بھر ءُ بانگ، ونڈ ءُ چُنڈ کنت؟ زاناں راج ءِ تہ ءَ راجی زبان ءِ بارہ ءَ ھچ سرپدی نیست ءُ ایشی ءَ بستار نیست اِنت؟
چوناھیگا بلوچ انچیں وتواھیں راجے کہ ما ھرکسے ھمے لوٹ ایں کہ ماں راجی زبان ءِ نبشتہ راھبند ءَ منی گالوار ءِ تام ءُ بو گیشتر بہ بیت بزاں ما ھر یکے ھمے واھشت کن ایں کہ ھما توارکش چہ منی دپ ءَ در بئیت ھما داب ءَ نبیسگ بہ بیت ءُ دگراں من ءَ ھچ کار نیست۔ من گوں بژن ءُ تکانسری ءَ گْوش آں کہ اے انچیں ناسرپد ءُ نابودیں راجے کہ اے ھم پوھی اش نیست کہ جھان ءِ ھرچ زبان ءِ نبشتہ کاری چَہ گالوار ءُ گپتاری ءَ دگریں چیزے پمیشکا ھچ زبان ءَ اے ڈول نہ بیت کہ ھرچ گالواری توارکش ءِ رد ءَ زبانانی نبشتہ راھبند منگ ءُ کارمرز بہ بہ اَنت بلکیں نبشتہ کاری یک نیامگی دگ ءُ توجیلے کہ چر ایشی ءَ شاھگانیں زبانے ءَ ھرچ گالوار ءِ کْوھن، زگر ءُ بنتواریں گال ماں یکیں سْیاھگ ءَ کارمرز بہ اَنت ءُ ھمے نبشتہ کاری زبان ءِ تیوگیں گالوارانی کْوھن ءُ زگریں گالاں گار ءُ بیگواہ کنگ نئیل ایت ءُ ماں نبشتہ کاری ءَ سائنسی پِڑ ءِ نوک آتکگیں چیزاں نام دیگ ءَ ھم کمک کنت پمیشکا گیدی ءِ زبان زانت گْوش اَنت : وھدے کہ راجے وتی زبان ءَ ماں یکیں نبشتہ راھبند ءَ نبیس ایت گڑا زبان ءِ نبشتہ کاری دیمروئی کنت ءُ آئی ءِ پجیگ ءَ زبان ءِ ھرچ گالوار ھم دیمروئی کنت۔
نبشتہ کاری گالوار ءُ گپتار ءِ گْوشتگیں ھما گپ ءُ تران یا کلوہ ءُ پیگام اِنت کہ ماں سْیاھگے ءِ رنگ ءُ نبشتہ راھبند ءِ رِد ءَ پہ وانگ ءَ چمانی دیم ءَ مُدام ساڑی بہ بیت۔ ماں نبشتہ کاری ءَ دوئیں نبیسوک ءُ وانوک یک دومی ءِ مارشت، ھیال ءُ لیکھاں شکسا اَنت۔ نبشتہ کاری ھر زبان ءِ نبیسّگ ءِ دْروشمے کہ آئی ءَ نبیسوک ءُ وانوک ھردوئیں یک دگر ءَ جْوائیں وڑے ءَ سرپد ءُ پوہ بہ بہ اَنت۔ جھان ءِ ھمک شاھگانیں زبانانی بازیں گالوار بہ اَنت کہ ھریکے جتا جتائیں گپتار ءُ توارکشے دار اَنت بلے نبشتہ کاری ھرچ زبان ءِ یکین بیت کہ ھما زبان ءِ نبشتہ ءَ تیوگیں گالوارانی مردم یک دومی ءَ جْوان سرپد بہ بیت۔ انچوش کہ کہ انگریزی ءِ یورپین، گوریچی امریکا، کیرابین ءُ زِرباری امریکا، زِرباری اپریکا، آسٹریلیا ءُ نیوزی لینڈ ءُ پد ءَ ایشانی ھر یکے ءِ وتی جتا جتائیں دمگی گالوار اَنت بلے نبشتہ اش یک اَنت۔ پد ءَ اگاں ما چینی، چاپانی، بنگالی، اَرب ءُ سندیاں بہ گِند ایں کہ اے راج ءِ مردم انگریزی ءِ وانگ ءَ وتی زبان ءِ وڑ ءَ توارکش اَنت بلے پد ءَ ھم پہ انگریزی ءِ نبیسگ ءَ یکیں نبشتھی سیاھگ ءَ کارمرز کن اَنت۔ بزاں انگریزی ءِ ھشت جتائیں گالوار ءُ گپتار اَنت بلے نبشتہ راھبند انگریزی ءِ یکین اِنت۔ ایشی ءِ من یک درورے دے آں کہ اگاں تو لندن ءَ بہ رو ئے گُڑا تئی انگریزیں سنگت چَہ ترا جست کنت “یو کیم ٹو ڈے” بزاں تو مروچی آتکگ ئے ءُ ماں انگریزی ءَ ایشی ءِ نبیسّگ اے وڑ انت “You came today” اگاں تو آسٹریلیا بہ رو ئے گُڑا ماں یک اشتاپیں توارکشے ءَ چَہ ترا ھمے جست ءَ دگہ وڑے کن اَنت “یو کِم ٹو ڈائی” گڑا تو ھبکہ بَہ ئے زاناں گْوش ایت “من پہ مرگ ءَ آتک آں” بلے اے مرد ءَ ھم ھمے گْوشگ ءَ انت کہ “تو مروچی آتکگ ئے” بلے چَہ آئی ءِ توارکش ءَ ترا مان ایت کہ ھمے گْوشگ ءَ اِنت”You come to die” بلے اناں!
اگاں ما ھندی ءَ چمشانکے بہ دے کہ گُڑا ما زان ایں کہ ھندی ءِ ھم بازیں گالوار اَنت انچوش کہ دکنی، بھوپالی، ریکتا ءُ بازاری اردو۔ پد ءَ ھمے ھندی ءِ تہ ءَ ھم لھتیں دمگی گالوار ھست انت کہ گپتاری ءَ روا اَنت بلے ماں نبشتہ کاری ءَ اے ڈولیں توارکشیں گال کارمرز نہ بہ اَنت انچوش کہ یک درورے جھل ءَ نبشتہ اِنت۔
• کَا کو ستا ریلا ے، اپن کو کا پتا۔
بزاں گالوار وَ جُتا بنت بلے نبشتہ کاری ءِ راھبند اے درستانی یکے بیت چی ءَ کہ نبشتہ کاری یک نیامگی راھبندے کہ زبانانی کسانیں گالواری اڑ ءُ جیڑھاں توجیل دنت ءُ زبان ءَ چَہ ردیں نبشتہ کاری ءِ بھر ءُ ونڈ کنگ ءَ رکین ایت ءُ راج ءِ مردم وتی زباناں یکیں نبشتہ راھبند ءُ سْیاھگ ءِ ھساب ءَ نبیس اَنت کہ زبان ءَ ھرچ کُنڈ ءِ وانندگیں مردم سرپد بہ بہ اَنت پمیشکا جھان ءِ ھرچ زبان یک نبشتاری راھبندے دار ایت۔ پد ءَ یکیں نبشتاری راھبند ءِ ھیل کنگ ءَ ماں وانگجاھاں زبان وانینگ بہ اَنت کہ اے راجانی پدریچ ءُ زھگ چَہ کسانی ءَ وتی زبان ءِ نبشتہ کاری ءَ دربر اَنت ءُ پمیشکا ھرچ وتوجھیں راجاں پہ وتی راجی زبانانی نبشتہ کاری ءِ دیمروی ءَ باز کارکرتگ۔ ھرجاھے ءَ راجی زباناں سرکاری درجگ دیگ بیتگ چر ایشی ءَ زبان ھرچ سرکاری ترامگیجاں وانگ ءُ نبیسگ بہ اَنت۔ پہ ھمے زبانانی دیمروی ءَ ھرچ وڑیں آسراتی ھم بہ اَنت گچینی روتاک، ھالتاک، ماھتاک، گند گش ( ٹی وی )، کسمانک ءُ پہ کسانیں زھگاں کارٹونی تامر کہ چہ ھمے وڑیں آسراتیانی پد ءَ زھگ وتی راجی زبان ءِ یکیں نبشتہ رھبند ءَ ھیل گر اَنت۔
بژن اِنت کہ بلوچ راج ءَ ھم وتی راجی زبان بلوچی ماں دمگی گالوار ءَ ونڈ ءُ چنڈ کرتگ۔ اے درگت ءَ ما گْوش ایں کہ باید اِنت مئے بلوچ راج ءِ تہ ءَ ھم اے سرپدی بہ بیت کہ جھان ءِ ھرچ زبان ءِ بازیں گالوار ءُ گپتار بہ اَنت بلے نبشتہ اش یکینے دار اَنت گڑا بلوچی ھم شاھگانیں زبانے ءُ ما وتی راجی زبان ءَ مکرانی، رکشانی ءُ سلیمانی ءِ میان ءَ بھر ءُ بانگ مہ کن ایں بلکیں یکیں سید راھبند ءَ کارمرز بہ کن ایں کہ اے راھبند بلوچی ءِ ھرسے ئیں مستریں گالوارانی لوٹاں پیلو کنگ ءَ اِنت ءُ اے مروچیگیں وھد ءَ رواج گپتگیں راھبند اِنت کہ راج گیشتر سید راھبند ءِ رد ءَ نبیس ایت۔
گُڈسر ءَ گوں بژن ءَ گپے گْوش آں کہ لھتیں ندکار بلوچی نبیسّگ ءِ وھد ءَ وتی بلوچی ءِ گالاں ڈالچار کن اَنت ءُ بلوچی نبشتہ کاری ءَ درآمدیگی گالاں زور اَنت بلے بلوچی زبان وت یک شاھگانیں زبانے پمیشکا ما چَہ پارسی ءُ ھندی ءَ وازمندگ نہ ایں باید اِنت ما وتی جند ءِ کْوھنیں گالاں گار ءُ بیگواہ کنگ ءَ مئیل ایں بلکیں ماں نبشتہ کاری ءَ بلوچی ءِ ڈالچار بیتگیں گالاں پد ءَ راج ءِ دیم ءَ بہ یار ایں۔ پد ءَ اے منی ءُ تئی یک راجی زمہ واری یے کہ ما راج ءِ تہ ءَ بلوچی وانگ ءُ نبیسگ ءِ دودے ودی بہ کن ایں۔ ایشی ءِ مستریں پنت ءُ سکین راج ءَ بلوچی آبینکدار (کیبورڈ) ءِ ءُ بلوچی بزانت بلد ءِ بارو ءَ سرپدی دے ایں کہ ھر زبان ءِ وتی آبینکدار اَنت توری سندی، بنگالی، تلگو، ھندی، برمیس، جاپانی، کوریائی، چینی ءُ روسی، پارسی یا توری پرینچ ءُ پُرتگالی بزاں ھرچ زبان ءِ راج وتی گْوانکوانی تہ ءَ وتی راجی زبان ءِ آبینکدار ایرگیج ءُ کارمرز کن اَنت ءُ ماں چاگردی رسانکدر ءَ وتی راجی زباناں کلوہ ءُ پیگام نبیس اَنت ءُ گپ ءُ رپ کن اَنت۔ مارا وتی دزھورکی ءِ ھر ادار ءَ بلوچی وانگ ءُ نبیسگی اِنت ، نی چہ ایشی ءَ مئے راجی زبان ءِ نبشتہ کاری دیمروی کنت۔
بلوچ راج شالا تپاک ءُ یکمُشت بات، راجی زبان بلوچی ھست بات ءُ بے کساس دیمرویاں سربات۔
دی بلوچستان پوسٹ: اے نبشتانک ءِ تہ ءَ درشان کُتگیں ھیال ءُ لیکہ نبشتہ کار ءِ جِندئیگ اَنت، الّم نہ اِنت کہ دی بلوچستان پوسٹ رسانک نیٹورک ایشانی منّوک بہ بیت یا اگاں اے گل ءِ پالیسیانی درشانی اِنت۔